Morgunblaðið - 14.10.1998, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 14. OKTÓBER 1998 29
Öðruvísi
leikfangasaga
KVIKMYIVDIR
Iláskólabíó
SMÁIR HERMENN
„SMALL SOLDIERS" irk'k
Leikstjóri: Joe Dante. Tónlist: Jerry
Goldsniith. Aðalhlutverk: Kirsten
Dunst, Gregory Smith, Jay Mohr,
Phil Hartman. Raddir: Tommy Lee
Jones, Frank Langella, Ernest
Borgnine, George Kennedy og marg-
ir fleiri. DreamWorks 1998.
BANDARÍSKU úthverfin eru
hættulegir staðir í myndum gam:
anhasarleikstjórans Joe Dantes. I
mynd hans, „Gremlins", vöknuðu
hrekkjapúkar til lífsins og lögðu
úthverfalífið í rúst. I „Suburbs"
geymdu næsUi nágrannar lík í
kjallaranum. I þessari nýju, Smáir
hermenn eða „Small Soldiers",
kveikna leikfangahermenn til lífs-
ins og fylgir mikil eyðilegging í
kjölfarið. Myndin er á köflum
mjög hugvitsamlega gerð og hinir
smáu leikfangahermenn skemmti-
legt uppátæki brelluhöfundarins
Stan Winstons. Það er kaldhæðn-
islegur húmor í myndinni og hasar
sem er rétt mátulegur fyrir alla
aldurshóða. Ekki að tala um of-
beldi, segir leikfangasmiðurinn
þegar talið berst að hinum skæðu
leikföngum, tölum um hasar. Það
er nákvæmlega formúlan hans
Dantes.
Milljarðamæringur kaupir litla
leikfangaverksmiðju og notar
tölvukubba úr hergagnafram-
leiðslu sinni til þess að kveikja líf í
hermönnunum. Þeim fylgir tals-
vert vopnabúr og auðvitað snúast
þeir gegn mannfólkinu á endanum
sem er ungur drengur í leikfanga-
búð, væntanleg kærasta hans, for-
eldrar og systkini. Berst leikurinn
í úthverfið til þeirra og ekki líður á
löngu þar til heimilin hafa verið
lögð í rúst.
Málið er auðvitað að gera leik-
föngin sem mannlegust og það
tekst Dante og Winston með hjálp
brúða og tölvuteikninga. Her-
mönnunum er stjórnað af röskum
foringja sem Tommy Lee Jones
talar fyrir og gerir óaðfinnanlega
en aðrar raddir eru fengnar frá
gömlum buffum eins og Ernest
Borgnine og George Kennedy. Allt
smellur það saman í spaugilegum
hermannaklisjum; stríðsmynda-
minnin eru ófá og Dante spaugar
með atriði úr öðrum og merkilegri
hermannamyndum.
Höfuðóvinur smáu hermann-
anna samkvæmt tölvuforriti eru
Gorgonítar en Frank Langella
(öllu heldur rödd hans) fer fyrir
þeim hópi furðudýra. Þau eru for-
rituð til þess að hlaupa í felur og
eru þessir dæmigerðu hugsjóna-
menn, dreymir um land og frelsi til
handa Gorgonítum. Þeir eru hin
dæmigerða kúgaða þjóð.
Kirsten Dunst og Phil Hartman
eru eftirminnilegust úr hópi lifandi
leikara, einkanlega Hartman heit-
inn en þetta mun hafa verið hans
síðasta mynd. Dante heldur uppi
góðum hasar á kostnað handritsins
sem verður heldur tómlegt þegar
kemur að mannlegu tilfinningun-
um einkum í samskiptum föður og
sonar sem Kevin Dunne og
Gregory Smith leika. Við því er að
búast frá hendi Dantes.
Allt í allt er hér um fína fjöl-
skylduafþreyingu að ræða sem
tekur sjálfa sig ekki of alvarlega
einkum ef haft er í huga að um er
að ræða hasar en ekki ofbeldi.
Arnaldur Indriðason
Börn í myrkri
BÆKUR
Unglingasaga
ÞAÐ SEM ENGINN SÉR
eftir Gunnhildi Hrólfsdóttur. Mál og
menning 1998 - 189 bls.
OFT eru heimurinn og tilveran
börnum þyngri byrði en þau ráða
við. Viðbrögð þeirra verða annar-
leg og stundum er tekið á slíkum
viðbrögðum sem óþekkt eða mis-
ferli í stað þess
að rýna í þær
blýstjörnur sem
skína á himnum
þessara barna.
Gunnhildur Hr-
ólfsdóttir reynir
af fremsta
megni að rýna í
myrkan himin
slíkra barna í
metnaðarfullri
bók sinni Það sem enginn sér. Þar
tekur hún einkum á tveimur efn-
um, annars vegar sorg og sorgar-
viðbrögðum og hins vegar ofbeldi
og kynferðislegri misbeitingu.
Hvort tveggja eru málefni sem
nokkuð hafa verið til umræðu í
þjóðfélaginu og ekki fráleitt að
íjalla um slík efni í unglingabók.
Sagan segir frá tveimur einstak-
lingum, piltinum Benna og
stúlkunni Gunnhildi. Benni hefur
misst föður sinn í sjóslysi og er
miður sín vegna þess missis. Hann
er utan af landi og er fluttur í
Breiðholtið, gengur í skóla þar, á
erfitt með að aðlagast og er í
fyrstu lagður í einelti. Gunnhildur
býr við fátækt og eymd. Stjúpi
hennar er drykkfelldur og at-
vinnulaus, leggur hendur á móður
hennar og beitir hana sjálfa kyn-
ferðislegu ofbeldi.
Þau tvö ná saman, styðja hvort
annað en sameinast líka í smávægi-
legum afbrotum og Gunnhildur
einbeitir sér að því að skoða áhrif
aðstæðna þeirra á breytnina og
hvernig þau og samfélagið vinna úr
þeim. Hún vinnur út frá þeirri
skoðun sinni að hegðun fólks eigi
sér skýringar í félagslegum að-
stæðum þeirra. Þar er vitaskuld
nálægð klisjunnar hættuleg og
ekki er alveg laust við að sumar út-
skýi'ingar Gunnhildar séu kunnug-
legar.
Sama má segja um sögulausn
Gunnhildar. Hún gengur ágætlega
upp innan sögunnar. Eins og sæm-
ir í slíkri unglingasögu endar allt
tiltölulega vel þótt Gunnhildur
gæti sín á því að skilja við lesendur
sína með ósvöruðum spurningum.
Bæði fá þau, Benni og Laufey,
lausn á sínum málum og allir virð-
ast fúsir að hjálpa og koma á móts
við þau. En mikið vildi ég óska
þess að þau úrræði dygðu jafnvel í
veruleikanum og í bókinni.
Persónur í bókinu eru dregnar
upp skýrum dráttum og Gunnhild-
ur kafar nokkuð djúpt í sálai'líf höf-
uðpersónanna og stendur nokkuð
vel að því verki. Hún leggur sig
bersýnilega fram um að setja sig í
spor unglinga við þessar aðstæður
og tekst það án nokkurrar lágkúru.
Texti bókarinnar er látlaus, frá-
sögn hröð og markviss og heldur
athyglinni ágætlega. I heildina tek-
ið er hér á ferðinni bók sem höfðar
vel til unglinga á fermingaraldri en
hefur einnig víðtækari skírskotun
og vekur til umhugsunar.
Skafti Þ. Halldórsson
Gunnhildur
Hrólfsdóttir
Heilagleiki erfist illa
„NJÁLA er sígild. Ef
eitthvert verk er sígilt,
þá er hún það. Sígild
verk verða oft heilög og
það er ekki gott fyrir
þau. Það eru að ein-
hverju leyti forsendurn-
ar fyrir því að þessi bók
er skrifuð; að nálgast
hana á nýjan hátt til að
láta reyna á hvort
„hennar heilagleiki"
stendur undir nafni. Og
það gerir hann vissu-
Iega. Það er enginn
vandi að opna nýjar
gáttir í þessu sambandi.
Heilagleiki Njálu bygg-
ist að einhveiju leyti á
að fyrri tíðar menn hafa ákveðið
hvaða umræðuefni séu lögleg og
leyfileg þegar Njála er annars veg-
ar,“ segir Kristján Jóhann Jónsson,
rithöfundur og kennari, en hjá
Vöku-Helgafelli er komin út bók
hans, Lykillinn að Njálu.
I bókinni fléttar Kristján saman
greiningu sinni og túlkun á Njálu
og sjónarmiðum annarra, leikra
jafnt sem lærðra, sem rýnt hafa í
atburðarás, byggingu og einstaka
efnisþætti verksins. Sjálfur hefur
hann kennt Njálu í framhaldsskóla
í fjölda ára og fundið fyrir þörfinni
á að endurnýja Iestur-
inn og nálgast bókina
frá nýju sjónarhorni.
„Heilagleiki erfist
nefnilega mjög illa,“
segir hann kíminn.
Kristján kveðst ekki
vera í vafa um að höf-
undur Njálu hafi verið
Benediktfnusarmunk-
ur. „Það er eina skýr-
ingin sem ég sé á því
hvers vegna höfundi
Njálu liggur svo illt orð
til höfðingja, hvers
vegna hann hreytir
svona í höfðingjastétt-
ina, en hins vegar ligg-
ur við að hann smjaðri
fyrit' millistéttinni. Hann setur alla
góða og göfuga hæfileika í meðal-
bændur og þess háttar fólk, Gunnar
og Njáll eru nærtækustu dæmin um
það. Dæmi um höfðingja er svo
Mörður Valgarðsson, hann er jú
goði og þarf ekki að hafa langar
skýringar á hvemig hann kemur
fram í sögunni. Jafnframt sýnir höf-
undurinn tfmabilinu fyrir kristni-
töku og heiðnum mönnum almennt
ótrúlega mikla virðingu í frásögn-
um og mati öllu, og hefur furðugott
jafnvægi á hlutunum fyrir og eftir
kristnitöku. Það getur hanu einung-
is gert ef liann er kristinn og virðir
alþýðleg fræði og sögu. Það þrengir
hringinn utan um Benediktínusar-
regluna, því það vom einu mennirn-
ir sem sameinuðu þetta tvennt. Höf-
undarafstaðan gengcur öll upp ef
það er maður af þeirri munkareglu
sem skrifar verkið til að benda
mönnum á að andlegt yfirvald
kirkjunnar sé bæði gott og sjálfsagt
og að sljórn höfðingjanna sé komin
í vaskinn," segir Kristján.
Einai' Ólafur Sveinsson hefur velt þessu fyrir sér eins og flestu öðru er
varðar Njálu. Hann er af þeirri kynslóð sem gi-andskoðaði sannft'æði og
raunsæi sagnanna. Einar stendur frammi fyrir þeim vanda að sennilega
er alls ekki hægt að nota kvenhár í bogastreng. Þá er frásögnin af þessu atviki
hugsanlega orðin tóm vitleysa. Til að bjarga þessu slær Einar fram þeirri hug-
mynd að Gunnar og Hallgei'ður hafi haldið að hægt væri að flétta bogastreng
úr hái-inu. Einai' túlkar orðaskipti Gunnai-s og Hallgerðar hins vegar ekki í því
ljósi að bæði hafi hugsanlega vitað að ekki er hægt að búa til bogastreng úr
kvenmannshári. Sé það gert verðm- þetta samtal að gi'ályndu gamni þeirra
hjónanna á Hlíðai'enda sem loksins ná saman þegar öllu er að ljúka.
Kristján Jóhann
Jónsson
III ■ I V
og alþjóðaumhverfið
Samband ungra sjálfstæðismanna og CSEI standa fyrir ráðstefnu um Intemetið I alþjóðlegu umhverfi.
£SEI ersjálfstæð og óháð bandarísk rannsóknarstofnun og hugmyndabanki.
ráðstefnunni verður leitast við að nálgast málefni Internetsins út frá ýmsum sjónarhomum og
elt verður upp ýmsum áhugaverðum spurningum m.a.: Hvort hægt sé að halda uppi réttindum
fólks á netinu og framfylgja samningum? Verðurtækifærum upplýsingasamfélagsins fórnað á
altari miðstýringar? Ryður netið burt landamærum í viðskiptum, og ef svo er hvað tekur við?
Er notkun netgjaldmiðla hagkvæmasti kosturinn í viðskiptum á netinu?
Föstudagur 16. október
Lagaumhverfíð
9:00
9:15
9:40
10:10
10:30
10:50
12:00
Bjöm Bjarnason, menntamálaráðherra. flyturávarp og setur ráðstefnuna.
Birgir Þór Runólfsson, lektor við Hf, fjallar um íslenska þjóðveldið.
Barry Downey. sjálfstætt starfandi lögmaður með skrifstofur í Baltimore. New York og Washington.
ræðir um um lagahefð í sögulegu samhengi.
Kaffihlé
Clint Bolick umsjónarmaður málareksturs hjá Institute for Justice. Fyrirlestur hans ber heitið
..Mikilvægi laga ífrjátsu hagkerfi'.
Pallborðsumræður. Stjórnandi: Andrés Magnússon
Hádegishlé. Léttur hádegisverður á sanngjörnu verði i Valhöll.
Hagkerfið
12:30
13:00
13:25
13:50
15:00
18:30
19:30
Bruce Benson, aðalræðumaður og prófessor við Flórida háskóla. fjallar um kosti mismunandi lagakerfa
í alþjóðlegum viðskiptum.
John Hasnas, ráðgjafi Koch samsteypunnar. fjallar um notkun ensks réttarákvæðis frá 1259 í nútímanum.
Hasnas hefur starfað við háskóla í Bandaríkjunum og m.a. kennt siðfræði og félagslega heimspeki við
Háskólann íTexas.
Douglas Jackson. stofnandi Gold & Silver Reserve. veltir upp spumingunni um notkun rafrænna gjatdmiðla.
Pallborðsumræður. Stjórnandi: Brad Lips
Hlé
Móttaka.
Hátíðarkvöldverður á Hótel Esju. Heiðursgestur er Geir H. Haarde, fjármátaráðherra. Verð: 3.300 krónur.
Laugardagur 17. október
9:30
9:55
10:20
11:45
Verslun og viðskipti
Leonardo Liggio. rannsóknarprófessorvið Georg Mason háskóla og meðtimurMont Pélerin
samtakannna. fjallar um Lex Mercatoria.
Charles Rowley, prófessor í hagfræði við Georg Mason háskóla í Bandaríkjunum,
fjallar um samninga og eignarétt.
James Bennett, stjórnarformaður IntemetTransaction Transnational Inc., flytur
fyrirtestur um einkarekinn alþjóðasamtök
Pallborðsumræðun Stjórnandi Cris Whitten
Samantekl og ráðstefnuslit. Ráðstefnustjóri Charls Evans, forseti CSEI
Áhugasamir eru vinsamlega beðnir um að skrá sig sem fyrst á ráðstefnuna en skráning fer
fram eigi síðar en fimmtudaginn 15. október kl. 15.00 í síma: 515 1700. Ráðstefnan verður haldin
í Valhölt. Háateitisbraut 1. Reykjavík. Ráðstefnugjald er 2.000 kr. Námsmenn. félagsmenníSUS
og ýmsum öðrum samtökum fá 50X afslátt. Ráðstefnan fer fram á ensku.
Attar nánari upplýsingar á heimasíðu SUS - http://www.xd.is/sus
SAMBAND UNCKA
SJÁ L FS TÆ DISMA NNA
C S E I