Morgunblaðið - 13.02.1999, Blaðsíða 50

^ySO LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
INGIBJÖRG
BJARNADÓTTIR
+ Ingibjörg
Bjarnadóttir
fæddist í Steinskoti
á Eyrarbakka 13.
september 1895.
Hún lést á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur -
Landakoti - 7. febr-
úar síðastliðinn.
Foreldrar Ingi-
bjargar voru hjónin
Katrín Jónsdóttir, f.
29.9. 1863, d. 13.10.
1917, húsfreyja,
ættuð úr Selvogi og
Bjarni Bjarnason, f.
9.7. 1852, d. 26. jan-
úar 1904, bóndi í Steinskoti og í
Einarshöfn á Eyrarbakka, ætt-
aður frá Syðri-Steinsmýri í Með-
ailandi. Ingibjörg átti hálfbróð-
ur, samfeðra, Bjarna, f. 6.9.
1880, hann drukknaði 1898.
Aðrir bræður Ingibjargar: Jó-
hann Guðlaugur, f. 1887, d.
nokkurra daga gamali og Jó-
hann Elí, f. 20.3. 1890, d. 23.12.
1951, útgerðarmaður
á Eyrarbakka. Hann
var kvæntur Þórdísi
Gunnarsdóttur, hús-
móður, f. 5.7. 1897, d.
30.12. 1978, Jónsson-
ar frá Eymu á Eyrar-
bakka. Þeirra börn:
Bjarni útgerðarmað-
ur, f. 16.12. 1922
kvæntur Guðrúnu
Þorvaldsdóttur hús-
móður, Ingibjörg hús-
móðir, f. 6.9. 1924 gift
Þórarni Kristinssyni
f. 6.12. 1913 d. 19.6.
1969, Jóhann útgerð-
armaður, f. 6.11. 1927 kvæntur
Rögnu Jónsdóttur húsmóður og
Katrín stjórnarráðsfulltrúi, f.
15.4. 1934 gift Agli Á. Jacobsen
yfirlækni.
Ingibjörg var ógift og barnlaus.
Ingibjörg ólst upp í Steinskoti og
siðan í Einarshöfn á Eyrarbakka.
Hún gekk í Barnaskólann á Eyr-
arbakka, stundaði kennslu og
Látin er í hárri elli föðursystir
mín, Ingibjörg Bjarnadóttir, Rán-
argötu 3 hér í borg. Um lífshlaup
~>föðursystur minnar eða „frænku“
eins og við systkinin kölluðum
hana, mætti skrifa merka sögu,
þekkingu hennar, störf og reynslu
sem spannar meira en heila öld og
það á mesta umbrotatíma íslensku
þjóðarinnar.
Hún fæddist á Eyrarbakka á
síðustu öld og bjó þar með móður
sinni og bróður fram yfir tvítugt
en fóður sinn missti hún þegar
hún var á níunda ári. Hún hlaut
barna- og unglingamenntun eins
og hún var í þá daga en Ingibjörg
hafði góðar námsgáfur og var vel
lesin. Sem ung stúlka starfaði hún
við kennslu í byggðarlagi sínu og
víðar. Ingibjörg var stórhuga
kona og ákveðin í að skapa sér
gott líf. Rúmlega tvítug fór hún
utan til náms á lýðskóla í Kpng á
Fjóni og síðar í verslunarskóla í
Kaupmannahöfn. Hún lærði síðan
saumaskap og lífstykkjagerð í
Kaupmannahöfn og bjó þar í
nokkur ár.
Ingibjörg naut lítils stuðnings
til náms og má nærri geta að þetta
hefur verið talsvert þrekvirki fyrir
unga stúlku rétt eftir síðustu alda-
mót. Hún fluttist síðan aftur til ís-
lands og settist að í Reykjavík og
hóf störf hjá Kaupfélagi Borgfirð-
MINNINGAR
verslunarstörf á Eyrarbakka á
yngri árum. Hún var heimiiis-
kennari á Vindheimum í Ölfusi
einn vetur og heimiliskennari á
Óslandi í Skagafirði veturinn
1922. Fór til Danmerkur 1923
og stundaði nám við lýðháskóla
í Kong á Fjóni 1923-25, var við
nám við verslunarskóla í Kaup-
mannahöfn 1925-27 og lærði
nærfata- og lífstykkjagerð í
Kaupmannahöfn 1931-32. Að
ioknu verslunarskólanáminu í
Kaupmannahöfn stundaði hún
skrifstofustörf hjá Kaupfélagi
Borgfirðinga í nokkur ár. Er
hún kom frá Kaupmannahöfn í
seinna skiptið starfrækti hún líf-
stykkjasaumastofu í Aðalstræti
9 í Reykjavík og rak hana næstu
árin. Þá stofnaði hún 1937,
ásamt vinkonum sínum, Ástu
Þorsteinsdóttur og Kristjönu
Blöndal, Nærfatagerðina AIK
sem hún veitti síðan forstöðu
um þijátíu ára skeið. Ingibjörg
starfaði í Kvenfélagi Eyrar-
bakka og var formaður þess um
skeið. Hún starfaði um árabil í
Zontafélagsskapnum.
Ingibjörg verður boi-in til graf-
ar frá Eyrarbakkakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
inga og var hjá því fyrirtæki í
nokkur ár. Því næst tók hún að
starfa við lífstykkja- og nærfata-
gerð. Hún stofnaði nærfatagerð-
ina AIK með vinkonum sínum
þeim Kristjönu Blöndal og Ástu
Þorsteinsdóttur, sem þá ráku
verslunina Chic á Vesturgötu 3,
sem ýmsir muna sjálfsagt eftir.
Rak Ingibjörg þetta fyrirtæki af
miklum dugnaði eins og annað
sem hún fékkst við og blómgaðist
það vel. Hún festi kaup á húseign-
inni Ránargötu 3 hér í Reykjavík
árið 1940 og bjó þar alla tíð. Þar
hafa oftast búið ýmsir aðrir fjöl-
skyldumeðlimir og hefur þetta því
í raun verið nokkurs konar fjöl-
skyldumiðstöð árum saman. Við
systurnar byrjuðum báðar okkar
búskap í þessu húsi og býr systir
mín þar enn.
Við Ingibjörg kynntumst fyrst
náið árið 1948 þegar hún bauð mér
að búa hjá sér þegar ég hóf skóla-
göngu mína hér í Reykjavík. Síðan
hafa leiðir okkar legið að mestu
saman og hefur hún reynst mér og
fjölskyldu minni mikil stoð og
stytta í hvívetna og litu börnin mín
á hana sem ömmu sína.
Þegar ég og fjölskylda mín
bjuggum í útlöndum um nokkurra
ára skeið kom hún oft í heimsókn
til okkar og eigum við margar dýr-
mætar minningar frá þeim tíma.
Bréfaskriftir voru tíðar og liðu
aldrei nema 10 dagar á milli bréfa
frá henni.
Ingibjörg var mjög sjálfstæð og
ákveðin kona og hafði sínar skoð-
anir á hlutunum. Hún átti fallegt
heimili þar sem hver hlutur var á
sínum stað. Hún var ákaflega
vinnusöm og voi-u hannyrðir henn-
ar eftirlætisiðja. Eftir að Ingibjörg
hætti rekstri fyrirtækis síns sat
hún ekki auðum höndum. Til dæm-
is prjónaði hún árum saman lopa-
peysur fyrir Thorvaldsensfélagið
o.fl. og voru það mjög eftirsóttar
flíkur. Ingibjörg var einnig mjög
félagslynd og starfaði m.a. í Zonta-
klúbbi Reykjavíkur og Féiagi ís-
lenskra iðnrekenda. Hún var
einnig mikill bridgespilari. Hún
var mikil heimskona og naut þess
að vera innan um fólk og ferðast
erlendis. Hún var örlát og alltaf
tilbúin að leggja okkur lið ef á
þurfti að halda. Síðustu árin dvaldi
hún í Hátúni 10 og síðan á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur, Landakoti, deild
L-l. Þar naut hún frábærrar um-
önnunar og alúðar alls þess góða
fólks sem þar starfar. Fyrir það
viljum við í fjölskyldu hennar
þakka.
Við fjölskyldan eium þakklát
fyrir að hafa fengið að njóta sam-
fylgdar hennar. Hvíli hún í friði.
Katrín Jóhannsdóttir.
Amma okkar er dáin. Hún lést á
öldrunardeild Landakotsspítala þar
sem hún dvaldi síðustu ár ævi sinn-
ar. Hún dó með sömu reisn og hún
hafði lifað lífinu og gaf ekkert eftir
fyrr en í fulla hnefana.
Hún amma var um margt merki-
leg kona. Hún kenndi við bamaskól-
ann á Eyrarbakka, kom sér til náms
til Danmerkur á tíma þegar slíkt
var afskaplega óvenjulegt fyrir ung-
ar konar og braut enn blað þegar
hún hóf eigin atvinnurekstur í
kringum 1930. Það fyrirtæki rak
hún í mörg ár með góðum árangri
þar til hún seldi reksturinn.
Amma keypti hús á Ránargötunni
í stríðsbyrjun. Þar bjó hún alla tíð
síðan og ýmsir fjölskyldumeðlimir í
lengri og skemmri tíma. Foreldrar
okkar systkinanna hófu sinn búskap
í húsinu hennar ömmu og öll höfum
við systkinin búið þar. Á Ránargöt-
unni var jafnan mannmargt og alltaf
gott að sækja ömmu heim. Við átt-
um margar góðar stundir úti í garði
og í kringum jólaleytið var amma
alltaf með hangikjöt og heitt á könn-
unni fyrir þá sem voru að versla síð-
ustu jólagjafimar.
Líf ömmu einkenndist alla tíð af
frumkvæði og sjálfstæði sem smit-
aði frá sér yfir til annarra fjöl-
skyldumeðlima. Hún var heims-
manneskja og kenndi okkur að bera
virðingu fyrir öðmm og að þora.
Hún var baráttumanneskja, hvort
sem um var að ræða óréttlæti í
þjóðfélaginu eða erfiðan sjúkdóm
sem hijáði hana. I einu og öllu tókst
ömmu að sigrast á vandamálunum
og rísa ofar öðram, ávallt sterk og
ávallt stolt.
Guð blessi minningu ömmu Ingi-
bjargar.
Elín Ingibjörg, Þorvaldur
og Katrín Þórdís.
+ Þorsteinn
Hannesson
söngvari fæddist á
Siglufirði 19. mars
1917. Hann Iést 3.
febrúar síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Kópavogs-
kirkju 12. febrúar.
Ég rifjaði það upp í
stuttri afmæliskveðju
til Þorsteins Hannes-
sonar þegar hann varð
fimmtugur hvemig
fundum okkar bar
fyrst saman. Við vorum víst 17 eða
18 ára þegar við mættumst alls
óvænt á götu á Akureyri. Síðan er
nú liðið nokkuð á sjöunda tug ára.
Vera má að við höfum haft ein-
hverjar spurnir hvor af öðrum, og
víst er að við vorum á svipaðri
„bylgjulengd". Þegar við hittumst
þarna tókum við strax tal saman
<■ eins og gamlir kunningjar, og úr
samtalinu tognaði svo að Þorsteinn
gisti um nóttina hjá okkur Björg-
vini Bjamasyni sem síðast var
bæjarfógeti á Akranesi. Alltaf síð-
an hefur mér þótt mikið til Þor-
steins koma, og með okkur stofn-
aðist við fyrstu kynni vinátta og
trúnaður sem ég hef metið mikils.
f tali okkar þetta fyrsta kvöld
kom fram að Þorsteinn hafði sett
sér takmark í lífinu: Hann ætlaði
að verða söngvari, nánar tiltekið
hetjutenór í Wagner-stíl. Þetta
yþótti mér merkilegt þá, og þó enn
merkilegra síðar. Sjálfur þekkti ég
varla nótu eftir Wagner nema
„Pílagrímakórinn" og „Sönginn til
kvöldstjörnunnar" sem voru í ein-
hveijum safnheftum í fóram mín-
um. Framtíðaráætlanir mínai- voru
óljósar og raunar mjög á reiki um
þessar mundir. En þetta var hug-
Wsjón hans, og hann stefndi mark-
visst að því að láta
hana rætast.
Sigurður Birkis,
síðar söngmálastjóri
Þjóðkirkjunnar, var
þá helstur söngkenn-
ari hér á landi og ferð-
aðist um á vetram
milli kóranna í Sam-
bandi íslenskra karla-
kóra og sagði til söng-
mönnum. Til þess að
geta notið kennslu
Sigurðar fylgdi Þor-
steinn honum einatt á
þessu flakki, lands-
hornanna á milli. Þetta var eins
konar „farskóli", og á einni slíkri
ferð milli staða mun Þorsteinn
hafa verið þegar hann gisti hjá
okkur Björgvini í kjallaranum á
Hrafnagilsstræti 4 með Lexikon
poeticum undir höfðinu. Má af
þessu ráða að heils hugar var
stefnt að markinu. Þetta mun
Birkis hafa kunnað að meta og lagt
sig allan fram um að Þorsteinn
mætti hafa sem mest gagn af
kennslunni.
Þorsteinn tók öram framföram
og vakti brátt athygli með söng
sínum. En þáttaskil urðu þegar
Tónlistarfélagið efndi til frum-
flutnings hér á landi á Jóhann-
esarpassíunni eftir Bach í apríl
1943. Þetta varð einn af stórvið-
burðum tónlistarlífsins á þessum
tíma. Dr. Victor Urbancic undirbjó
flutninginn og stjómaði honum, en
Þorsteini var falið hið veigamikla
og vandasama hlutverk guðspjalla-
mannsins, sem segja má að sé
burðarás þessa stórvirkis. Þótt
ungur væri og óreyndur mótaði
hann hlutverkið með leiðsögn
stjómandans af þeirri markvissu
hófsemd og músíkölsku skynsemi
sem jafnan síðan var eitt af aðals-
merkjum listar hans og hefði vel
sómt þrautreyndum óratóríu-
söngvara. Eftir þetta blandaðist
engum hugur um að hér var á ferð
söngvari sem var meira en efnileg-
ur.
Á þeim árum sem við Þorsteinn
voram hér báðir í Reykjavík um
þetta leyti brölluðum við ýmislegt
saman. Ég var öðra hverju að fást
við lagasmíðar en var á faralds
fæti, hafði ekki alltaf aðgang að
hljóðfæri og naut þess þá að Þor-
steinn hafði píanó í herbergi sínu á
Smáragötunni. Hann var því yfir-
leitt sá sem fyrstur heyrði afrakst-
ur þessarar iðju, og saman fluttum
við í beinni útsendingu í útvarpið
ein sex eða átta af þessum lögum
mínum í sérstökum þætti, líklega
síðsumars eða um haustið 1943.
Þetta sama haust fór Þorsteinn
utan til frekara náms og lagði leið
sína til Lundúna, sem um þessar
mundir lá undir hörðustu leift-
urárásum Þjóðverja í heimsstyrj-
öldinni síðari. Hann lét það ekki
aftra sér fremur en annað, stund-
aði nám næstu ár hjá hinum ágæt-
ustu kennurum við Royal College
of Music, og réðst síðan til starfa
sem fyrsti hetjutenór við sjálfa
konunglegu óperana í Covent Gar-
den. Þar með var hinu háa marki
náð. Og verkefnin urðu næg: Walt-
er í „Meistarasöngvurunum“, titil-
hlutverkið í „Lohengrin" og Erik í
„Hollendingnum fljúgandi"
(Wagner), Florestan í „Fidelio"
(Beethoven) og Radames í „Aidu“
(Verdi), svo einhver séu nefnd.
Sjálfur fór ég vestur um haf
skömmu eftir að Þorsteinn fór til
Englands, og var því langt á milli
okkar um sinn, en við skiptumst á
bréfum og vissum jafnan hvor af
öðram. Eftir að ég kom heim aftur
haustið 1947 lá leið mín stundum til
Lundúna og átti ég þá vísan nætur-
stað og ágætt atlæti á heimili Þor-
steins og fyrri konu hans, Huldu
Samúelsdóttur, í Victoria Grove.
Saman fóram við á tónleika í Royal
Albert Hall, en aldrei hitti ég á
sýningu með honum í Covent Gar-
den né í þeim öðram óperahúsum
þar sem hann kom stundum fram.
En minnisstæðir era frá þessum
og næstu áram ýmsir tónleikar
hans hér heima, alveg sérstaklega
meðferð hans á lagaflokkum á borð
við „Dichterliebe" Schumanns og
,Án die ferne Geliebte" eftir Beet-
hoven, þar sem bestu hæfileikar
hans nutu sín til fullnustu. Þessi
snilldarverk urðu í meðfórum hans
annað og meira en röð fallegra
laga, hann hóf þau í æðra veldi
þannig að heildaráhrifin urðu stór-
um meiri en samanlögð áhrif hinna
einstöku þátta. í þessu er fólgið
sköpunarstarf hins „túlkandi"
listamanns þegar best tekst til. En
til þess þarf glögga heildarsýn yfir
viðfangsefnið, öraggt mat á ein-
stökum þáttum þess, mikla sjálfs-
stjórn, jafnvel sjálfsafneitun, en
fyrst og fremst almenna og mús-
íkalska vitsmuni. Alla þessa kosti
hafði Þorsteinn, hann var í senn
gáfaður og agaður listamaður.
Pétur Á. Jónsson steig niður af
óperasviðinu þegar hann var á há-
tindi ferils síns og settist við skrif-
stofustörf hjá Rafmagnsveitu
Reykjavíkur. Svipað má segja um
Þorstein Hannesson. Hann fluttist
hingað heim 1955, tók að vísu þátt í
nokkram ópera- og leiksýningum
Þjóðleikhússins, og stundaði
kennslu, m.a. sem aðalsöngkennari
Tónlistarskólans í Reykjavík um
skeið, en réðst til starfa hjá Áfeng-
isverslun ríkisins 1958 og var þar
fulltrúi og síðar innkaupastjóri til
1969.
En áhugi hans á tónlistarmálun-
um og öðrum menningarmálum
var vakandi. Hann átti sæti í stjórn
Sinfóníuhljómsveitar Islands
1956-61, þegar hún var um sinn
rekin sem sjálfstæð stofnun, og aft-
ur 1975-81. Á fyrra tímabilinu var
hann tilnefndur af framsóknar-
mönnum í stjómina, og átti eflaust
mikinn þátt í að milda afstöðu
flokksins til hljómsveitarinnar, en
hún var oft býsna neikvæð á fyrstu
áranum. Hann átti sæti í útvarps-
ráði 1963-71 og sat þá í nefnd sem
undirbjó stofnun Sjónvarpsins.
Hann sat í fleiri stjómskipuðum
nefndum, og einnig kom hann mjög
að menningar- og bamaverndar-
málum í sveitarfélagi sínu, Kópa-
vogi. Er þá ónefnd forysta hans í
ýmsum félagasamtökum, m.a. í
stjórn Bandalags íslenskra lista-
manna þar sem hann var um skeið
varaforseti.
Árið 1969 sneri Þorsteinn sér
aftur alfarið að tónlistaiTnálunum,
varð þá fyrst aðstoðarmaður tón-
listarstjóra hjá Ríkisútvarpinu og
síðan tónlistarstjóri 1975-81. Eftir
það vann hann um árabil að skrán-
ingu og frágangi sögulegra safna
Ríkisútvarpsins. Hann stjórnaði
lengi útvarpsþáttum um tónlist
sem áttu tryggan hóp hlustenda,
og oft las hann útvarpssögur sem
náðu eyram allra hlustenda og
nutu mikilla vinsælda, enda var
hann frábær upplesari. Þá er vert
að geta þess að hann átti ríkan þátt
í að tekið var saman og gefið út á
hljómplötum og síðar geisladiskum
úrval af upptökum nokkurra hinna
fremstu söngvara okkar frá fyrri
tíð. Þetta er hluti menningararfs-
ins og þarft framtak að halda því til
haga og gera aðgengilegt almenn-
ingi. Nú er komið að því að athuga
hvort ekki sé tímabært að sýna
Þorsteini Hannessyni sömu virkt.
Þorsteinn Hannesson bar mik-
inn persónuleika, hann var mikill
vexti og stór í skapi, en hafði við-
kvæma lund listamannsins og gott
hjarta. Það gat ekki hjá því farið að
stundum skærist í odda með okkur
þegar við störfuðum á sama vett-
vangi, stundum jafnvel í eins konar
samkeppni, en allan slíkan ágrein-
ing jöfnuðum við með okkur með
tímanum, og kom þar ekki síst til
drengskapur Þorsteins og trygg-
lyndi.
Ég kveð með söknuði ágætan
listamann og kæran vin frá æsku-
árum. Við Sigurjóna Jakobsdóttir
sendum innilegar samúðarkveðjur
eftirlifandi eiginkonu hans, Ki-ist-
ínu Pálsdóttur, börnum hans og
öðrum vandamönnum.
Jón Þórarinsson.
ÞORSTEINN
HANNESSON