Morgunblaðið - 13.02.1999, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1999 57
UMRÆÐAN
Rýrnandi kaup-
máttur aldraðra
HVAÐ er kaupmáttur? Kaup-
máttur hvers og eins hlýtur að
vera það sem hann getur keypt
fyrir aurana sína og ef við viljum
þrengja þetta er það hvað við get-
um keypt fyrir launin.
Kaupmáttaraukning er aftur á
móti sá munur sem mælist á
kaupgetu á milli tveggja tímabila.
Þannig getum við reiknað út
hvert og eitt ef við höfum geymt
launaseðlana og heimilisbókhaldið
fyrir sl. tvö ár og skoðum hve
mikið launin hafi hækkað á milli
ára, sem og sambærileg útgjöld.
Til samanburðar við heildina
getum við athugað tvær vísitölur
sem Hagstofa íslands gefur út og
eru alláreiðanlegar miðað við það
sem áður var. - Þessar vísitölur
eru vísitala neysluverðs og launa-
vísitalan.
Neysluverðsvísitalan mælir
mánaðarlega 12 neysluþætti og
vega þar þyngst: „Matur og óá-
Velferð
Valdamenn hafa sumir
hverjir meiri áhuga á
því, segir Arni Brynj-
ólfsson, að nóg verði til
handa þeim sjálfum
jegar þeir komast á
eftirlaun.
fengir drykkir“, „Húsnæði, hiti og
rafmagn", „Ferðir og flutningur"
og „Tómstundir og menning".
Þessir fjórir þættir eru 64,5%
vísitölunnar.
Launavísitalan mælir greidd
heildarlaun, sem Hagstofan fær
uppgefín mánaðarlega frá ákveðn-
um fyrirtækjum í mismunandi
starfsgreinum, þeim sömu frá ári
til árs, og fæst þannig glöggur
samanburður.
Hægfara svelt
Meðalhækkun launavísitölunn-
ar 1998 var 9,37%. Vísitala
neysluverðs hækkaði 1998 um
1,7% að meðaltali.
Ellilaunin hækkuðu um 4,0% á
sama tíma, sem segir okkur að
þar hafi orðið 2,3% kaupmáttar-
aukning, - sem er 5,37% minna en
gerðist að meðaltali á vinnumark-
aði á sama tíma, en þar var kaup-
máttaraukningin skv. framan-
sögðu 7,67%.
Þessi prósentuleikfimi er ekki al-
góð, hún segir næstum eins mikið
ósatt og hún segir satt, en um
margt er ekki að ræða til þess að
gera einfaldan samanburð. - Kaup-
máttaraukningin í krónum er auð-
vitað meiri hjá þeim kauphærri en
fram kemur í prósentum.
Af framansögðu má sjá að þótt
kaupmáttur ellilauna hafi aukist
er hann ekki nema 30% af meðal-
kaupmáttaraukningu á vinnu-
markaði og einmitt á þennan hátt,
- að skerða allar almennar launa-
breytingar, hafa ellilaunin dregist
smátt og smátt niður.
„Verðtryggður lífeyrir"
Því er haldið fram af forsvars-
mönnum almennu lífeyrissjóð-
anna að eftirlaunin séu verð-
tryggð og er t.d. slík ástimplun
með stórum stöfum á eftirlauna-
umslögum frá SAL, en ekki er
tekið fram hve vel er tryggt. -
Þannig er bæði hægt að segja satt
og ósatt.
Hver er verðtryggingin? Er
hún sambærileg við launaþróun á
vinnumarkaði? - Nei og aftur nei,
verðbætur eru reiknaðar skv.
neysluverðsvísitölu, sem er rétt-
lætt með því að ekki beri að verð-
tryggja eftirlaun
öðruvísi en útlán sjóð-
anna, sem eru tryggð
með vísitölu neyslu-
verðs.
Þessi verðtrygging
snuðar ekki aðeins
eftirlaunafólkið, held-
ur og réttlætir það lé-
lega verðtryggingu
lífeyrisins frá Trygg-
ingastofnun.
Eina von um hækk-
un eftirlauna frá al-
mennu lífeyrissjóðun-
um er sú, að verði
eignaaukning sjóðanna
10% eða meiri á milh
ára eða 5% í 5 ár í röð
ber sjóðstjómum að hækka eftir-
launin eða lækka innborganir, en
þessi framkvæmd er
ekki öllum stjórnend-
um ljúf og erfitt er
iyrir þá sem þannig
eru hýrudregnir að ná
rétti sínum. - Ekki
geta þeir beitt verk-
fallsvopni eins og þeh-
sem í sjóðstjórnunum
sitja. EftMaunafólkið
getur mætt á einn
fund ár hvert og biás-
ið, en atkvæðisréttvu-
er enginn. - „Gagn-
rýni er óþörf, við sjálf
eigum sjóðina,“ segja
valdamenn, sem sumir
hverjir hafa meiri
áhuga á því að nóg
verði til handa þeim sjálfum þegar
þeir komast á eftirlaun.
Frammistaða ASÍ
Af ærnu tilefni höfum við verið
óspör á að dæma ríkisvaldið fyrir
að halda niðri og skerða ellilífeyri
og bætur, en minna hefur farið
fyrir gagnrýni af okkar hálfu á
láglaunastefnu þá er VSÍ og ASÍ
standa fyrir á almennum vinnu-
markaði. - Lægstu daglaunataxt-
ar á vinnumarkaði eiga nú að vera
70 þúsund á mánuði skv. samningi
verkalýðsfélaganna, sem er með
ólíkindum, ekki síst þegar meðal-
laun verkafólks eru nálægt 130
þúsundum á mánuði og komin er
fram krafa um 80 þúsund óskert
til aldraðra.
Höfundur er i aðgerðahópi
aldraðra.
Á næstu misserum munu birtast á mjólkur-
umbúðum textabrot sem gefa hugmynd um
fjölbreytni þess sem skrifað hefur verið á
íslensku í gegnum aldirnar. Af því tilefni efnir
Mjólkursamsalan til skemmtilegrar getraunar
fyrir lestrarhesta á öllum aldri.
Hver er
höfundur
textans?

iminhá ský, skjannahvít og
skínandi fögur, getur oft að
líta í austri og norðri og enda
víðar. Þau sjást oft í útsynningi og eru
þá alls ekki neitt augnagróm. Mann
sundlar næstum við að sjá hversu há
þau eru, breið og þykk, og svo björt
eru þau að flestum þeim er blína á þau
til lengdar syrtir fyrir augum er af er
litið. En þó hafa þau eins og flest annað
sínar dökku hliðar:
Skuggarnir eru óvenjulega svartir.
' Krin9'unn?a
Vb
Fern bókaverðlaun og 200 stuttermabolir!
vaero^.^
Islenskuátak Mjólkursamsölunnar hefur
staðið í fimm ár. Mangvíslegar ábendingar
um íslenskt mál hafa birst á mjólkur-
umbúðum og hlotið góðar viðtökur.
Það er von Mjólkursamsölunnar að
textarnir á nýju umbúðunum muni vekja
forvitni hjá ungum sem öldnum og verði
hvatning til frekari lesturs.
Svör berist til Mjólkursamsölunnar, Bitruhálsi 1, fyrir 10. mars. Svarseðlar verða afhentir á Islenskudögum í Kringlunni um helgina. Þar verður líka tekið á
móti útfylltum seðlum. Einnig er hægt að svara getrauninni á heimasiðu MS, www.ms.is. Verðlaun verða afhent í Ráðhúsi Reykjavíkur 21. mars.
Árni
Brynjólfsson
v^mbl.is
-ALLTAf= e!TTH\TA£> NÝTT