Morgunblaðið - 18.02.1999, Síða 26

26 FIMMTUDAGUR 18. FEBRÚAR 1999
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Ocalan í fjötrum
Ankara. Reuters.
TYRKNESKA sjónvarpið sýndi í
gær myndir af Kúrdaleiðtoganum
Abdullah Öcalan handjárnuðum
með bundið fyrir augu og bundn-
um niður í sæti flugvélarinnar, sem
flutti hann frá Kenýa til Tyrklands.
Þegar bindið vai- tekið frá augum
hans sagði einn grímuklæddu,
tyrknesku sérsveitarmannanna:
„Velkommn heim.“ „Þakka þér
fyrir,“ sagði Öcalan. „Mér er annt
um Tyrkland og Tyrki.“
Tyrknesku sérsveitarmennirnir
óskuðu hver öðrum til hamingju
og heyra mátti einn þeirra segja,
að Öcalan væri gestur þeirra. „Ef
ég get gert ykkur eitthvað til
geðs, skal ég gera það,“ svaraði
þá Öcalan og var svarað á móti,
að það væri nóg, að hann svaraði
öllum spurningum þeirra.
„Það gleddi mig að fá tækifæri
tjl að þjóna Tyrklandi," sagði
Öcalan en þegar hann keyrði höf-
uðið á bak aftur og ranghvolfdi
augunum, var hann spurður hvort
honum væri illt í maganum. „Já,“
sagði hann. „Þá verðum við að
bæta úr því,“ var svarað.
I tyrkneskum dagblöðum mátti
í gær lesa dramatfskar lýsingar á
því hvernig Öcalan var hand-
samaður í Kenýa. Talið er víst að
tyrkneskir sérsveitarmenn hafi
stöðvað för hans á leið til flugvall-
arins í Naíróbí. Bifreið Öcalans
hafi verið stöðvuð og hann grip-
inn með orðunum: „Hingað og
ekki lengra! Nú liggur leiðin til
Tyrklands." Hafi Kúrdaleiðtoginn
þá fölnað af skelfingu. Heimildum
ber ekki saman um aðild Kenýa-
manna að handtökunni. Getum er
hins vegar leitt að þátttöku
stjórnvalda í Bandaríkjunum og
Israel í brottnámi Öcalans. Dag-
blaðið Yeni Yuzyil greinir frá því
að heimsókn Tareq Aziz, utanrík-
isráðherra íraks, til Tyrklands á
dögunum hafi orðið til þess að
Bandaríkjamenn gáfu Tyrkjum
vísbendingu um samastað Öcalans
í skiptum fyrir samstöðu gegn
íraksstjórn.
Kosningarnar á Grænlandi
Niðurstöðurnar
áfall fyrir Siumut
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
,ANDÓFSKOSNINGAR“ er orðið,
sem Grænlendingar nota yfir niður-
stöðu landsþingskosninganna í
fyrradag. Siumut, grænlenski jafn-
aðarmannaflokkurinn undir stjóm
Jonathans Motzfeldts, missti eitt
sæti á landsþinginu og Atassut,
borgaralegur samstjórnarflokkur Si-
umut, missti tvö sæti. Sigurvegarinn
var Frambjóðendabandalagið,
„Kandidatforbundet", sem fékk fjóra
menn kjörna og jók fylgi sitt um 8,2
prósentustig. Jonathan Motzfeldt,
formaður landstjómarinnar og leið-
togi Siumut, vildi í gærmorgun ekk-
ert láta uppi um hver Iíklegasta
stjórnarsamsetningin yrði, en sagði
að þar sem Siumut væri stærsti
flokkurinn væri eðlilegt að hann
leiddi stjórnarmyndunarviðræður.
Hann sagði kosningaáróður stjórn-
arandstöðunnar hafa verið ábyrgðar-
lausan, en jafnframt að samband
stjórnarinnar við kjósendur hefði
ekki verið nógu gott.
Töluverð umskipti
Siumut, sem hafði tólf sæti af 31 á
grænlenska landsþinginu hefur nú
ellefu, en Atassut, sem hafði tíu, hef-
ur nú átta. Vinstriflokkurinn Inuit
Ataqatigiit, IA, hafði sex þingsæti,
en hefur nú sjö. Vangaveltur voru
uppi í gær um að Siumut myndaði
stjórn með IA, þótt Siumut og
Atassut hefðu áfram meirihluta, þar
sem Atassut kynni að kjósa að
treysta sig í stjómarandstöðu. Af
einstaka frambjóðendum náði Per
Rosing-Petersen langbestum ár-
angri, en hann bauð sig fram utan
flokka og hlaut stuðning fímm pró-
senta kjósenda. Hann varð því í
fyrsta sæti hvað varðar atkvæða-
magn, en Motzfeldt í þriðja sæti.
Töluverð umskipti verða nú í lands-
þinginu og svo virðist sem land-
stjórnarmenn nái ekki allir endur-
kjöri, en lokatalningu var enn ekki
lokið síðdegis í gær.
„Frambjóðendasambandið var
mjög ötult í kosningabaráttunni og
nýtti sér til hins ýtrasta þægilega að-
stöðu sína, sem felst í að hafa aldrei
þurft að axla þá ábyrgð, sem fylgir
því að vera í stjórn. Það er auðvelt að
gagnrýna allt og alla í þeirri að-
stöðu,“ sagði Jonathan Motzfeldt við
Morgunblaðið í gær.
Landstjórnin hefur bæði heima
fyrii' og í Danmörku verið gagnrýnd
fyrir að hún hefði of mikil afskipti af
atvinnulífinu, héldi þar um alla
tauma í stað þess að losa um tök
stjórnmálamanna og einkavæða at-
vinnuvegina. Þessari gagnrýni er
Motzfeldt ósammála. „Þeir, sem
bera aðstæður á Grænlandi saman
við Danmörku skilja ekki hvað hér
er við að eiga,“ segir Motzfeldt.
„Grænland er ekki Danmörk, sem
er lítið land og þéttbyggt, heldur
stærsta eyja í heimi og strjálbýl. Það
kostar mun meira að reka viðskipti
og halda uppi atvinnulífí hér á Græn-
landi en í Danmörku. í flestum til-
fellum er það aðeins á færi hins opin-
bera,“ fullyrðir Motzfeldt. Mennta-
mál hafa þótt sitja á hakanum hjá
landstjóminni, sem ekki hefur sinnt
því að hvetja ungt fólk til náms.
Motzfeldt segir að herða þurfi kröf-
urnar til unga fólksins, sem ekki geti
aðeins hirt styrki, heldur verði að
standa sig.
Siumut hefur löngum staðið nokk-
uð sterkt um allt Grænland, en þó
ekki í Nuuk, sem er stjórnsýslumið-
stöð Grænlands. „Hið ánægjulega er
þó nú að við höfum styrkt stöðu okk-
ar í Nuuk,“ segir Motzfeldt og ber
sig vel.
• •
Abdullah Qcalan, leiðtogi Verkamannaflokks Kúrdistan
Frelsishetja eða
ótíndur glæpamaður?
Lundúnum. Daily Telegraph.
Reuters
ABDULLAH Öcalan bar þetta faisaða vegabréf
frá Kýpur er hann var handsamaður í Kenýa.
KURDAR eiga enga vini
nema fjöllin,“ segir gamalt
kúrdískt orðatiltæki, sem
ýmsum þykir auðvelt til
sanns vegar að færa. Bret-
land, Bandaríkin, Iran, Irak
og Tyrkland eru meðal
þeirra þjóða sem svikið hafa
gefin fyrirheit við Kúrda á
þessari öld, að ógleymdum
bellibrögðum og tækifæris-
mennsku þeirra eigin leið-
toga í baráttunni fyrir sjálf-
stæði kúrdísku þjóðarinnar.
Kúrdar eru um 20 milljón-
ir talsins, hirðingjar sem búa
flestir á fjalllendu svæði þar
sem Tyrkland, Armenía,
Irak og Iran liggja saman, á
landsvæði sem nefnt hefur verið
Kúrdistan. Þeir eru súnní-múslímar
og tungumál þeirra er skylt pers-
nesku.
Svikin loforð
Er veldi Tyi'kja fyrir botni Mið-
jarðarhafs hrundi við lok fyiri
heimsstyrjaldarinnar stóð til að
tryggja Kúrdum sjálfstjórnarsvæði
samkvæmt Sevres-samkomulaginu
frá 1920. En tyrkneska þingið stað-
festi aldrei samkomulagið og í Laus-
anne-samningnum sem gerður var
árið 1923 voru Kúrdar ekki nefndir á
nafn. Það var ógæfa Kúrda að í
heimalandi þeirra skyldu vera olíu-
lindir, sem nýlenduherramir Bretar
voru ekki reiðubúnir að láta af hendi
þegai' á reyndi.
Arið 1932 varð írak sjálfstætt ríki.
Minnihlutahópum voru ekki tryggð
nein sérstök réttindi í hinu nýfrjálsa
ríki og eftir því sem leið á öldina
jókst harðstjórn leiðtoganna í
Bagdad. Má segja að hún hafi náð
hámarki árið 1988 er Saddam
Hussein, forseti íraks, fyrirskipaði
eiturgasárásir á kúrdíska bæinn
Halabja sem urðu þúsundum þegna
hans að fjörtjóni. En þung örlög
kúrdísku þjóðarinnar eru einnig af-
leiðing flokkadrátta og ónógrar sam-
stöðu hennar innbyrðis.
Verkamannaflokkur Kúrdistans
(PKK) er marxískur flokkur sem
aldrei hefur átt náið samstarf við
aðrar stjómmálahreyfingar Kúrda,
svo sem Lýðræðisflokk Kúrda með
aðsetur í Irak og Föðurlandssam-
band Kúrdistan. Samskipti þessara
afla hafa einkennst af tækifæris-
mennsku og hafa þau ekki vílað fyrir
sér að grafa undan bræðmm sínum
ef því hefur verið að skipta.
Vesturlönd hallast á sveif með
tyrkneskum stjórnvöldum
Stjórnvöld í írak og Tyrklandi
gjalda varhug við sjálfstæðisdraum-
um Kúrda og tyrknesk stjórnvöld
hafa sérstaklega varað við afleiðing-
um þess að Kúrdar í írak fái nokkurt
sjálfræði. Vesturlönd hafa hallast á
sveif með tyrknesku stjórninni, ekki
síst vegna hernaðarlegs mikilvægis
Tyrklands, sem er útvörður Atlants-
hafsbandalagsins í suðaustur-Evr-
ópu.
Adbullah Öcalan kann að vera
frelsishetja í augum flestra tyrk-
neskra Kúrda en leiðtogi PKK er
harður í horn og taka og hefur án
alls vafa mörg voðaverk á samvisk-
unni. Árið 1984 ákvað Öcalan að
PKK skyldi grípa til vopna í barátt-
unni fyrir sjálfstæði ríkis Kúrda í
suðausturhluta Tyrklands. í þeirri
baráttu hefur tilgangurinn helgað
meðalið og liðsmenn PKK myrt
þúsundir óbreyttra borgara, þ.á m.
kvenna og barna, auk þess sem hver
sá sem grunaður hefur verið um að
stunda njósnir fyrir tyrknesk
stjórnvöld hefur talist réttdræpur.
Afhausaði snáka
Abdullah Öcalan fæddist í Urfa-
héraði fyrir um 50 árum. Sagan segir
að skólafélagar hans hafi strítt hon-
um og móðir hans barið hann, en
Abdullah litli hafi skeytt skapi sínu á
snákum sem hann afhausaði í
bakgarðinum heima hjá sér.
Öcalan stundaði nám í stjóm-
málafræði við háskólann í
Ankara við upphaf sjöunda
áratugarins, en á þeim árum
varð hann marxisti og ákvað
að helga líf sitt baráttunni
fyrir sjálfstæði Kúrda. Hann
hætti námi og hélt til Diyar-
bakir, stærstu borginnar í
suðaustur-Tyrklandi þar sem
þoiri íbúanna er Kúrdar. Þar
setti hann á fót sveit 30
stríðsmanna, sem varð vísir-
inn að PKK.
PKK leitar skjóls í Sýr-
landi
Öcalan flúði ásamt liði sínu til
Sýrlands stuttu fyrir valdatöku
tyrkneska hersins árið 1980. Undir
verndai-væng sýrlenskra valdhafa
hóf hann uppbyggingu skæruliða-
sveita, sem höfðu aðstöðu til þjálf-
unar í Beka-dalnum í Líbanon. I
fyrstu árás skæruliða PKK í ágúst
1984 myrtu þeir fjölda kúrdískra
þorpsbúa sem sagðir voru hliðhollir
stjórnvöldum í Ankara. PKK óx
fiskui' um hrygg á skömmum tíma.
Vopn voru keypt fyrir tekjur af sölu
og smygli eiturlyfja og með fjár-
glæfrastarfsemi margs konar.
Öcalan nýtur mikillar lýðhylli
meðal Kúrda, sem telja hann hafa
þvingað tyi'knesk stjórnvöld til þess
að viðurkenna þá sem þjóð. Aður
hafi þeir ekki verið virtir viðlits,
hvorki af Tyrkjum né öðrum þjóð-
um. Tyrkir hafa stjórnað Kúrdum
með harðri hendi síðustu áratugi.
Þeim hefur verið bannað að nota
tungumál sitt opinberlega og mein-
að að klæðast hefðbundnum
kúrdískum fatnaði. I raun hefur
verið lagt blátt bann við öllu því
sem mögulega mætti túlka sem
staðfestingu á sérstöðu og þjóðar-
eðli Kúrda.
Mannréttindasamtök, Evrópu-
ráðið og Evrópusambandið hafa
margsinnis gagnrýnt stjórnarherra
í Ankara fyrir mannréttindabrot á
Kúrdum. Mannréttindabrotin
standa Tyi'kjum fyrir þrifum í sam-
skiptum við önnur lönd, einkum
hafa þau verið þeim fjötur um fót er
aðild að Evrópusambandinu hefur
borið á góma.
Reuters
Með loftbelg umhverfis jörðu
LANDFESTAR voru leystar á golfvelli á Suður-
Spáni í gær er tveir Bretar héldu i Ieiðangur um-
hverfís jörðina í loftbelg. Um tuttugu slíkar til-
raunir hafa verið gerðar en Bretarnir verða
fyrstir til, takist þeim ætlunarverk sitt. Síðast
gerðu breski kaupsýslumaðurinn Richard Bran-
son og ferðafélagi hans Steve Fosset, tilraun til
þess sama, en sú ferða endaði í Kyrrahafi í des-
ember á síðasta ári. Bretarnir taka stefnu í átt
að Kanaríeyjum þar sem þeir vonast til að ná
kröftugum hitabeltisstraum sem á að bera þá yf-
ir til Marokkó, Alsír, Líbýu og Egyptalands í
fyrsta hluta ferðarinnar, sem taka á um þrjár
vikur í allt.