Morgunblaðið - 18.02.1999, Blaðsíða 50

50 FIMMTUDAGUR 18. FEBRÚAR 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
BJÖRG
VALDEMARSDÓTTIR
Björg Valde-
marsdóttir
fæddist að Litla
Árskógi í Eyjafirði
20. september árið
1900. Hún lést á
heimili sínu í
Reykjavík 10. febr-
úar síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Valdemar
Guðmundsson,
skipstjóri og báta-
smiður, f. í Fa-
graskógi 11. júlí
1860, og kona hans
Þórdís Hallgríms-
dóttir, bónda á Stóru-Há-
mundarstöðum. Börn þeirra
voru 11 og eru nú öll látin.
Foreldrar Bjargar bjuggu
fyrst á Árskógsströnd, fluttu
til Olafsfjarðar og síðan til
Hríseyjar.
Björg giftist Friðbirni
Björnssyni útgerðarmanni og
kaupmanni í Hrísey, f. 28. febr-
úar 1896, d. 10.
mars 1934. Þau
eignuðust sex börn
og dóu tveir dreng-
ir í frumbernsku.
Þau sem upp
komust eru Björn,
f. 9. apríl 1922,
Valdemar, f. 6. jan-
úar 1926, d. 19. júní
1996, Guðrún Mar-
grét, f. 2. maí 1928,
og Oli D., f. 29. nóv-
ember 1930. Fóst-
ursonur Bjargar og
Friðbjörns var
Björn Þ. kristins-
son, d. 24. febrúar 1997.
Árið 1941 giftist Björg síðari
eiginmanni sinum, Garðari Óla-
syni, skipstjóra frá Hrísey, f. 5.
ágúst 1909, d. 12. apríl 1988.
Dóttir þeirra er Dagbjört, f. 23.
nóvember 1942.
títför Bjargar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
Björg Valdemarsdóttir er látin 98
ára að aldri. Það var árið 1946 sem
við Björg hittumst fyrst. Elsti son-
”*%ir hennar, Björn, hafði boðið mér
til Hríseyjar til að kynnast tilvon-
andi tengdafólki. Björg var þá og
fram á síðustu stund glæsileg kona.
Það sem einkenndi hana var hve
hún var fáguð í framkomu, ákveðin
en háttvís og örugg. Á þeim tíma
bjuggu hún og seinni maður henn-
ar, Garðar, í stóru húsi sem búið var
fallegum húsgögnum og þeim þæg-
indum sem Björg hafði ekki áður
þekkt.
Björg og Friðbjöm, fyrri eigin-
H maður hennar, hófu búskap í Hrís-
ey árið 1920 þar sem Friðbjörn
gerði út bát og rak verslun. I þá
daga gerðu margir út smábáta,
8-12 tonna, á hin gjöfulu fiskimið út
af Hrísey. Þrír til fjórir menn voru
á þessum bátum og aflinn var ýmist
saltaður og þurrkaður eða hengdur
upp. Margt fólk þurfti til þessarar
vinnu meðan sumarvertíðin stóð yf-
ir og voru sjómenn og landverka-
fólk í fæði og húsnæði hjá útgerðar-
manninum. Venjulega voru um og
yfir tuttugu manns í heimili hjá
Björgu á sumrin og þá þurfti einnig
Handrit afmælis- og minningargreina skulu
j3^vera vel frá gengin, vélrituð eða tölvusett.
Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disk-
lingur fylgi útprentuninni. Auðveldust er
móttaka svokallaðra ASCII-skráa, öðru
nafni DOS-textaskrár. Ritvinnslukerfin
Word og Wordperfect eru einnig auðveld í
úrvinnslu. Senda má greinar til blaðsins í
bréfasíma 569 1115, eða á netfang þess
(minning@mbl.is) — vinsamlegast sendið
greinina inni í bréfinu, ekki sem viðhengi.
Nánari upplýsingar má lesa á heimasíðum.
Það eru vinsamleg tilmæli að lengd greina
fari ekki yfir eina örk A-4 miðað við meðal-
línubil og hæfilega línulengd - eða 2.200
slög. Höfundar eru beðnir að hafa skírnar-
nöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Persónuleg,
alhliða útfararþjónusta.
Sverrir Olsen, Sverrir Einarsson,
útfararstjóri útfararsyóri
Útfararstofa íslands
Suðurhlíð 35 ♦ Sími 581 3300
Allan sólarhringinn. www.utfararstofa.ehf.is/
að taka til í matarkistuna á sjóinn
og þjóna karlmönnunum. Verslunin
var á neðri hæð hússins, sem hét
Sæborg. Á fyrstu búskaparárum
Bjargar var hvorki rafmagn né
rennandi vatn í húsinu. Stúlkurnar
sóttu vatnið í útibrunn og báru það
inn í bala.
Lífið var ekki alltaf auðvelt.
Björg og Friðbjöm misstu tvo
drengi á fyrsta og öðru aldursári og
árið 1934 féll eiginmaðurinn frá.
Þau áttu þá fjögur böm, það elsta
12 ára. Ekki var bjart framundan
fyrir ekkju á þeim tíma að þurfa að
sjá sér farborða með þetta mörg
ung börn, en Björg var kjarkmikil
og orðlögð fyrir dugnað. Nokkra
síðar gerðist hún ráðskona hjá
tengdaföður sínum, Bimi Jörands-
syni, útvegsbónda, sem þá var
ekkjumaður og bjó á Selaklöpp í
Hrísey og flutti hún þangað með
börnin. Björn var sonur Hákarla-
Jörandar sem þekktur var á sínum
tíma. Bjöm gerði þá út einn bát og
var einnig með búskap, 60 kindur
og þrjár kýr. Þá vora 16 manns þar
í heimili yfir sumartímann.
Bjöm Jörundsson fól Björgu alla
ábyrgð á húshaldinu og skipti sér
ekki af því. Hún sagði mér síðar að
úr því hann hefði treyst sér fyrir
þessu hefði hún verið ákveðin í að
standa sig. Sama fyrirkomulag var
með sjómenn og landverkafólk og
verið hafði hjá Björgu og hennar
manni yfir vertíðina, allir höfðu fæði
og húsnæði. Björg kunni þetta allt
en ábyrgðin var nú meiri og jafn-
framt var hún að vinna úr sorg
sinni. Nóg var af mat á Selaklöpp,
matargeymslur fullar og auk þess
nýmeti, alls konar sjávarfang, fisk-
ur og fugl. Ekki var braðlað með
neitt og vinnudagurinn var langur
og strangur.
Selaklöpp var stórt timburhús á
þremur hæðum. Á neðstu hæðinni
var meðal annars stórt eldhús, búr,
borðstofa og þrjár matargeymslur.
Þar var meðal annars að finna stór-
ar tunnur af súrmat til vetrarins.
Öll gólf vora trégólf og vora þau
skúrað með sandi þegar mikið stóð
til. Þvottahúsið var í útihúsi þar
sem var stór jámpottur á hlóðum og
var í honum hitað vatn til þvotta.
Allt matar- og kaffibrauð var bakað
heima og vora gestakomur tíðar.
JXXIIXIIIIIIIIII
H
h
Erfisdrykkjur
P E R L A N
Sími 562 0200
[IXIÍXIIXX XXXIIX
Húsið var hitað upp með ofnum
sem stóðu á gólfi og brenndu mó og
kolum.
Fyrsta sumarið sem Björg var
ráðskona á Selaklöpp voru jarð-
skjálftar á Norðurlandi. Þegar
fyrsti jarðskjálftakippurinn kom
var fólkið að borða í borðstofunni á
neðstu hæð, þá hrandi stór ofn á
miðhæðinni þar sem húsbóndinn
hafði aðsetur og brotnaði hann í
smáparta. Mikill ótti greip um sig
meðal fólksins. Flestir fluttu sig úr
húsinu, þar á meðal Björg með
börnin, og svaf fólkið í tjaldi úti á
túni í hálfan mánuð. Björn Jörunds-
son svaf þó alltaf inni í húsinu.
Björg sagðist alltaf hafa haft góð-
ar stúlkur sem unnu bæði við fisk-
inn og heimilisstörfin. Henni lét
einkar vel að stjóma. Eftir annir
sumarsins fór Björn á Selaklöpp
með sitt fólk í skemmtiferðir til
Akureyrar. Farið var á bátnum og
skipti Bjöm fólkinu niður á hótelin
Goðafoss og Akureyri. Svo var farið
með rútu í Vaglaskóg og Leynings-
hóla og haft með nesti. Björg var
auðvitað með í þessum ferðum og
var þetta öllum kær tilbreyting frá
amstri dagsins.
Eg spurði Björn, son Bjargar,
hvort hann myndi eftir jólaundir-
búningi á Selaklöpp hjá móður
sinni. Já, og hann hló við. Þá sungu
þær sálma allan daginn við bakstur-
inn, mamma og Sigríður. Björg
steikti sjálf laufabrauðið, 300 kökur,
allar listilega útskornar af heimilis-
fólkinu.
Björg giftist aftur 1941 Garðari
Ólasyni skipstjóra, hinum mætasta
manni sem reyndist börnum hennar
vel. Þau voru fyrst á Selaklöpp þar
sem Björg var áfram ráðskona. Þau
keyptu síðar hús Hreins Pálssonar
útgerðarmanns, þegar hann fór frá
Hrísey. Þar áttu börn Bjargar svo
heimili meðan þau voru í Hrísey og
dvaldi ég hjá Björgu og Garðari í
þessu húsi einn vetur.
Það sem einkenndi húshald
Bjargar öðru fremur var fádæma
myndarskapur, snyrtimennska og
fjölbreytni í matargerð. Hún hafði
lært hannyrðir og kynnst matar-
gerð hjá myndarkonu á Akureyri
áður en hún giftist og bjó sjálfsagt
að því, en hún hafði þetta í sér og
matreiðsla var henni leikur einn
sem nýttist vel á mannmörgu heim-
ili. Síldarréttimir hennar, þar á
meðal steiktar síldarkökur, voru
hreinasta lostæti. Hún kenndi mér
meðal annars að matreiða kútt-
maga sem urðu síðan vinsælir á
okkar heimili. Björg starfaði í kven-
félaginu í Hrísey og lét þar til sín
taka eins og í öllu sem hún kom að.
Árið 1952 fluttu Björg og Garðar,
ásamt Dagbjörtu dóttur sinni til
Reykjavíkur. Björg fór úr Hrísey
með söknuði, þar hafði hún lifað
sínar mestu gleði- og sorgarstundir.
í Reykjavík tóku við rólegir dagar
og hefðbundið heimilishald með öll-
um þeim þægindum sem við þekkj-
um nú. Þá tók Björg til við hann-
yrðirnar. Hún prjónaði og heklaði
og gaf dætram og tengdadætrum
heklaða dúka og jafnvel rúmteppi.
Barnateppi, leikfóng og ýmsa aðra
hluti bjó hún til og gaf, þess nutu
bamabömin og barnabarnabörnin í
ríkum mæli.
Nokkram árum eftir að Björg
varð ekkja í annað sinn flutti hún í
þjónustuíbúð að Dalbraut 27 þar
sem hún naut góðrar umönnunar
starfsfólks og barna sinna og fjöl-
skyldu í Reykjavík. Fjórum dögum
fyrir andlát Bjargar komum við
Björn í heimsókn til hennar tvo
daga í röð. Þá sat hún uppáklædd
með nýlagt hárið og ekki sást
hrakka á enni. Ég hafði orð á að
enginn sem sæi hana myndi trú að
hún væri búin að vinna eins og raun
var. Hún brosti fallega og við spjöll-
uðum saman í nærri tvo tíma. Þessi
síðasta minning um Björgu er okk-
ur dýrmæt. Otrúlegt var hversu
gott minni hún hafði og hve vel hún
fylgdist með öllum hlutum fram á
síðasta dag. Hún var þrátt fyrir há-
an aldur sá miðpunktur fjölskyld-
unnar sem miðlaði fréttum og
fylgdist grannt með lífi og starfi
allra hinna mörgu afkomenda
sinna. Við munum öll sakna hennar.
Ég þakka Björgu tengdamóður
minni fyrir allar skemmtilegu sam-
verastundirnar og bið henni bless-
unar á nýjum leiðum.
Ástrún Jóhannsdóttir.
Hinn 20. september árið 1900
fæddist í Ólafsfirði stúlka er skírð
var Björg. Þennan umrædda dag
gerði aftaka veður fyrir öllu norður-
landi sem olli skipa- og mannskaða.
I ljósi þessa fékk stúlkan viðumefn-
ið Bylja-Björg. Ekki festist nafnið
við hana, hefur sjálfsagt ekki þótt
viðeigandi, því stúlkan varð hvers
manns hugljúfi er hún óx úr grasi.
Oft hefur mér dottið þetta viður-
nefni í hug, þegar ég hugsa til
Bjargar, vegna þess að ljúfari og
hæglátari konu hef ég sjaldan eða
aldrei þekkt. Viðumefni Bjargar
var kannski ekki það rangnefni,
sem í fyrstu virtist, ef litið er á alla
þá bylji og áfóll sem Björg þurfti að
standa af sér á langri ævi. Alltaf
stóð hún keik og sterkust allra þeg-
ar brotsjóir lífsins riðu yfir. Hún
tók öllu með æðraleysi, rétti úr sér
og umvafði þá sem eftir lifðu með
elsku sinni og umhyggju.
Björg sá á eftir þremur sonum,
þar af tveimur bamungum, og ein-
um fóstursyni. Hún missti tvo eigin-
menn. Fyrri eiginmann sinn missti
hún kornung frá fjóram börnum og
þá hafði hún þegar misst ungu
drengina tvo. Seinni mann sinn
missti hún úr langvinnum og erfið-
um sjúkdómi. Sjálfsagt hefur hún
átt góða að sem hjálpuðu henni,
ungri ekkjunni, með börnin sín og á
seinni hluta ævinnar naut hún
styrks og ástúðar frá börnum sín-
um, tengdabörnum og afkomend-
um.
Björg bar af sem gull af eir, hvar
sem hún fór. Höfðinglegt fas henn-
ar og sterkur persónuleiki léði
henni einhvers konar ljóma. En nú
er hún horfin til sinna og eru þar
líklega miklir fagnaðarfundir. Mér
þykir leitt að enginn skyldi skrá eft-
ir henni allt það sem hún mundi
vegna þess að hún var þvílíkur haf-
sjór af sögum og frásögnum af at-
burðum og fólki, sem allflest er
horfið úr þessum heimi, svo ekki sé
talað um hennar eigið lífshlaup sem
var afskaplega viðburðaríkt. Minni
hennar var með ólíkindum og er
með henni genginn mikill sagnaþul-
ur. Mér hafði dottið í hug að fram-
kvæma þetta en því miður varð ekki
úr. Einhvern veginn fannst mér að
Björg yrði eilíf. Hún hefur alltaf
verið. Hún, svo sterk, óhagganleg,
réttsýn, falleg og fáguð, auðgaði líf
allra sem umgengust hana. Það gef-
ur lífinu gildi að hafa fengið að vera
samferðamaður Bjargar. Hafi hún
þökk fyrir allt og allt.
Vetrarmorgun á þorra, í logni og
björtu veðri, lagðist hún útaf með
hönd undir vanga og kvaddi þetta
jarðlíf, með sama glæsibrag og allt
annað sem hún tók sér fyrir hend-
ur. Björg er kvödd með söknuði og
djúpri virðingu.
Hennar tengdadóttir,
Kristín Guðbrandsdóttir.
Undurblíð hvarmaljós elskulegr-
ar ömmu minnar era nú slokknuð.
Á nítugasta og níunda aldursári lét
hún augun aftur í hinsta sinn og
sameinaðist eilífðinni ofurhægt og
hljótt. Eftir stöndum við flokkurinn
hennar, horfum um öxl og minn-
umst þeirra gjafa er hún gaf okkur,
hverju og einu. Flest okkar sjá að-
eins stuttan spotta af þeirri óraleið
sem ferðalag hennar spannaði, en
öll auðguðumst við af sögum úr
hennar reynsluheimi, sumum getn-
um í frambernsku þessarar aldar.
Þannig togast tómleikinn, hryggðin
og sorgin við fráfall hennar á við þá
auðugu arfleifð er hún skóp okkur
og eftirlét.
AJdur og minni kunna að tak-
marka minninguna við seinni hluta
æviskeiðs hennar ömmu minnar, á
hinn bóginn vora aldrei nein tak-
mörk á aðgangi okkar að hjarta
hennar. Leiftrandi augun, dillandi
hláturinn og opinn faðmurinn mót-
aði okkur, elti, hnoðaði og skóp og
skilaði okkur svo hverju og einu ör-
lítið betri manneskju eftir heimsókn
í hennar rann. Allt umvefjandi hlut-
skipti hennar virtist alltaf svo sjálf-
sagt og ávallt meðtekið með þakk-
læti, nánast lotningu fyrir þessari
geislandi konu. Undrun mín á
hvemig allur þessi kraftur, ást og
hlýja gæti rúmast í einni lítilli og
fíngerðri konu hefur löngum orðið
aðdáuninni að bráð og eftir stendur
þakklætið eitt til forsjónarinnar
fyrir að hafa verið mér svo hliðholl
að gera einmitt þessa konu að
ömmu minni.
Þekktur rithöfundur sagði eitt
sinn að hugrekki væri að halda
reisn sinni er fyki í skjólin. Ömmu
minni var gefinn eftirtektarverður
virðuleiki og reisn sem aldrei var
hnikað á hennar löngu ævi. Ég held
þanng að það hafi verið hugrekki
hennar sem gerði hana svo fagra og
gefandi. Hugrekki sem veldur því
að hún hefur alltaf og mun alltaf
vera okkur nálæg hvar sem efnis-
legt form hennar kann að hvíla.
Hugi-ekki sem gerir það að verkum
að hún er okkur svo ástkær.
Amma mín var trúuð kona og
hvílir nú sannarlega í þeim mjúka
faðmi sem hún var svo fullviss um
að einn dag myndi umvefja hana. í
sama faðmi og svo margir ástvinir
hennar hafa ratað á undan henni.
Það er ljúf og falleg hugsun að óska
sér hana í þeirri paradís sem hún
svo sannarlega á skilið, umkringda
ástvinum sínum. Alla vega vona ég
að hún sé á sama stað og hann
pabbi minn og að þessar umhyggju-
sömu elskur, móðir og sonur, faðir
minn og amma, sem kennt hafa
mér að vissulega getur lífið verið
fagurt, fái nú að njóta félagsskapar
á ný og geta léttstíg leiðst út í hið
eilíflega ægifagra vor.
Elskuleg amma mín, megi allir
heimsins englar mæra, kyssa og
ljúflega vagga þér inn í sólarlagið.
Barði.
Svo leggur þú á höfin blá og breið
á braut frá mér og óskalöndum þínum,
og stjarna hver, sem lýsir þína leið,
er lítill gneisti, er hrökk af strengjum mín-
um.
Þú skilur eftir minningar hjá mér
um marga gleðistund frá liðnum árum,
og alltaf mun ég fagna og þjást með þér,
og þú skalt vera mín - í söng og tárum.
Svo kveð ég þig. En er þú minnist mín,
þá mundu, að ég þakka liðna daga.
Við framtíð mína fléttast örlög þín.
Að fótum þínum krýpur öll mín saga.
Og leggðu svo á höfrn blá og breið,-
Þó blási kalt, og dagar verði að árum,
þá veit ég, að þú villist rétta leið
og verður mín - í bæn, í söng og tárum.
(Davíð Stef.)
Elsku amma mín, þú sagðir alltaf
að Guð hlyti að hafa gleymt þér, og
við skemmtum okkur með að segja
að sú sem færi á undan myndi láta
hina vita hvemig það er að vera
hinum megin. Núna veistu þetta
allt. Ég kveð þig þangað til við hitt-
umst aftur. Hvfl í friði.
Þín
Fjóla.
Himins þegar hjaðnar rós
og hjartað klökknar
Jesús gef mér eilift ljós
sem aldrei slokknar.
Fótmál dauðans fljótt er stigið.
(Höf. ók.)
Amma Björg kvaddi í síðustu
viku á þann hljóðláta og virðulega
hátt, sem henni sæmdi. Allar eigum
við góðar minningar um hana.
Fyrstu ár okkar þegar amma var
búsett í Reykjavík en við á Siglu-
firði hlökkuðum við alltaf mikið til
að fá að vera nálægt henni. Seinna
varð það svo sannarlega að veru-
leika þegar við fluttum suður og
bjuggum um tíma hjá ömmu og afa
á Kleppsveginum.
Ógleymanlegar era strætóferðir
með henni út á Granda að færa afa
nesti. Verslunarferðir fyrir jól og
dagblöð sett inn í skó svo okkur
yrði ekki kalt. Fallegur sumardag-
ur og við puntaðar með hanska og
slæður og áttum að hitta ömmu á
torginu og drekka með henni kaffi í
Naustinu. Yndislegar ferðir út í
Hrísey. Alltaf veisla þegar við kom-
um í heimsókn. „Nammiskápurinn“
hennar sem bömin mændu löngun-