Morgunblaðið - 19.02.1999, Qupperneq 12

12 FÖSTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fiskveiðistjórnunarkerfíð og dómstólar
Einkamál vænlegra
til árangurs
Ibúaflutningar milli Reykjavíkur og Kópavogs
1986-1998
REYKJAVÍK
KÓPAVOGUR
1998;''".....u *771
19961 ' 1*397
19958+57
♦1111994 BTll
19931+22 fil
♦2111992
1991 D+94 'WJgHp
19901+102
19891+39
19880+52
1987 H+192
+152||1986
REYKJAVÍK
KÓPAVOGUR

Frá Reykjavík til Kópavogs -
Frá Kópavogi til Reykjavikur-
1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 19931994 1995 1996 1997 1998
Minnihlutafulltrúi borgarstjórnar um ört
vaxandi flutninga Reykvíkinga til Kópavogs
Segir ástæðuna
vera lóðaskort
NÚ virðist líða að því að lögð
verði fyrir dómstóla sú spurning í
einu eða öðru formi hvað átt hafi
verið við með dómi Hæstaréttar 3.
desember síðastliðinn í máli Valdi-
mars Jóhannessonar gegn íslenska
ríkinu. Hvoi’t með dómnum hafi að
einhverju leyti verið liróflað við nú-
verandi kvótakerfi við stjórn fisk-
veiða eða hvort lög nr. 1 frá 14. jan-
úar 1999 dugi sem viðbrögð við
þeim dómi. Það má hugsa sér ýmsar
leiðir til að leggja þessa spurningu
fyrir dómstóla. Víst er þó að dóm-
stólar verða ekki spurðir að henni
beint út, sbr. 1. mgr. 25. gr. laga um
meðferð einkamála nr. 91/1991 þar
sem segir að dómstólar verði ekki
krafðir álits um lögfræðileg efni
nema að því leyti sem nauðsynlegt
er til úrlausnar um ákveðna kröfu í
dómsmáli. Hendur dómstóla eru
ekki alls staðar svona bundnar. I
Frakklandi til dæmis getur minni-
hluti þingmanna skotið nýsam-
þykktum lögum tii stjómlagaráðs-
ins og fengið úr því skorið hvort þau
standist gagnvart stjórnarskránni.
Það þarf því einhver tiltekinn
réttarágreiningur að vera fyrir
hendi til að hérlendir dómstólar
svari. Fram hefur komið á síðustu
dögum að mál þokast með tvenns
konar hætti í þessa átt. Annars veg-
ar hefur Fiskistofa nú sent út svör
til þeirra sem sóttu um veiðileyfi og
kvóta í kjölfar dóms Hæstaréttar.
Gera má ráð fyrir að yfirleitt sé þar
hafnað umsókn um úthlutun kvóta.
Þeir sem fyrir því verða geta þá far-
ið í almennt einkamál og reynt að
hnekkja synjun stjórnvalda. Hins
vegar hefur Svavar Guðnason út-
gerðarmaður landað afla úr kvóta-
bundnum tegundum, án þess að
hafa til þess heimildir, gagngert í
því skyni að framkalla höfðun refsi-
máls. I slíku refsimáli fengist vænt-
anlega úr því leyst hvort ákvæði
laga um stjórn fiskveiða séu full-
nægjandi refsiheimild gagnvart
þeim sem tefldi fram sér til varnar
ákvæðum stjórnarskrárinnar um
atvinnufrelsi og jafnræði.
Lömun kerfisins
Að mörgu leyti er höfðun einka-
máls samt vænlegri leið til að fá úr
þessu skorið. Skal það nú rökstutt. í
fyrirsjáanlegu refsimáli mun
ákærði væntanlega byggja á því að
refsiákvæðum laga um stjóm fisk-
Sú stund færist nær að
á 7. gr. laganna um
stjórn fiskveiða reyni
fyrir dómstólum. Páll
Þórhallsson veltir fyrir
sér hvernig hægt sé að
fá dómstóla til að svara
því hvað átt hafí verið
við með kvótadómnum.
veiða verði ekki beitt gegn sér
vegna stjórnarskrárverndaðra rétt-
inda hans. Sýkna á þeim forsendum
(lesendur skulu minntir á grund-
vallarregluna um að hver maður
teljist saklaus uns sekt er sönnuð
með dómi) verður fyrirfram að telj-
ast ákaflega ósennileg. Hún myndi
þýða að núverandi stjórnkerfi fisk-
veiða væri lamað. Ekki væri í fljótu
bragði hægt að sjá hvernig löggjaf-
inn gæti brugðist við til að koma í
veg fyrir stjórnlausar veiðar. Jafn-
vel þótt núverandi fiskveiðistjórn-
unarkerfi kunni í einhverjum atrið-
um að mati dómstóla að stríða gegn
stjómarskránni er ekki þar með
sagt að þeir geti ekki refsað mönn-
um fyrir að veiða heimildarlaust úr
kvótabundnum tegundum. Maður
sem telur með réttu að framhjá sér
hafi verið gengið við úthlutun leyfa
til aksturs leigubifreiða getur ekki
tekið sig til einn góðan veðurdag,
hafið slíka útgerð og vænst þess að
hann komist upp með það. Stjórnar-
skráin bannar væntanlega hvorki
opinbert eftirlit og leyfisútgáfu til
leigubílaaksturs eða fiskveiða.
Sýkna vegna ónógra refsiheimilda
væri því vart tæk í fyrirsjáanlegu
dómsmáli nema dómstólar telji að
af stjórnarskránni megi leiða að
engar takmarkanir fiskveiða séu
leyfilégar. Slík niðurstaða gengur
mun lengra en dómur Hæstaréttar
frá 3. desember síðastliðnum.
I einkamáli er líka meira svigrúm
til að haga spumingunni sem dóm-
stólar eru krafðir svara við á þann
veg að svörin verði óyggjandi.
Hægt er til dæmis að gera kröfu um
viðurkenningu á tiltekinni aflahlut-
deild og rökstyðja hvers vegna við-
komandi umsækjandi eigi slíkan
rétt.
Hitt er svo annað mál að það er
kannski heldur ekki líklegt að höfð-
un einkamáls af þessu tagi beri ár-
angur. Fyrir það fyrsta kann lög-
gjafinn að hafa á réttu að standa að
lög nr. 1/1999 hafi verið nægileg
viðbrögð við kvótadómnum.
I öðru lagi er vandasamt að haga
kröfugerð með þeim hætti að dóm-
stólum, þótt þeir teldu ekki nóg að
gert með fyrmefndri lagasetningu,
væri fært að taka hana til greina.
Dómstólar era nefnilega ekki
heppilegasti aðilinn til að úthluta
„atvinnuréttindum eða sambæri-
legri hlutdeild í sameigninni" því þá
væra þeir að taka alfarið við hlut-
verki löggjafans og framkvæmdar-
valdsins. Þeir geta lýst því yfir
hvenær tiltekið kerfi stríðir gegn
stjórnarskránni eins og gerðist í
dómnum frá því í desember en að
útfæra hvaða breytingar þurfi ná-
kvæmlega að gera er svo annað
mál. Það hlýtur að vera verkefni
löggjafans fyrst og fremst.
Þó eru þess auðvitað dæmi frá
öðrum löndum að dómarar láti ekki
við það sitja að veifa gulum og
rauðum spjöldum heldur taki við
hlutverki leikstjórnandans ef svo
má að orði komast. Stjómlagadóm-
stólar Þýskalands og Ítalíu svo
dæmi séu tekin láta til dæmis iðu-
lega ekki við það sitja að fella lög úr
gildi vegna þess að þau stríði gegn
stjórnarskránni heldur mæla um
leið fyrir um það hvernig lögin
þyrftu að vera úr garði gerð til þess
að þau stæðust kröfur. Einkum
grípa þeir til þess þegar sýnt er að
löggjafinn láti ekki segjast við
fyrstu viðvöran.
Beðið átekta
Þeir sem aðhyllast hefðbundin
norræn viðhorf um verkaskiptingu
milli dómsvalds og löggjafarvalds í
þessum efnum myndu líka benda á
að endurskoðun fiskveiðistjómun-
arkerfisins standi yfir og hyggileg-
ast væri fyrir dómstóla að bíða
átekta um sinn og vita hvort lög-
gjafinn finni ekki einhver ráð til að
útdeila auðlindinni réttlátlegar og í
samræmi við þær grandvallarreglur
sem Hæstiréttur las út úr stjórnar-
skránni án þess þó að ganga á
(meint) stjómarskrárvarin réttindi
útgerðarmanna, kollvarpa nauðsyn-
legri sóknarstýringu eða draga úr
hagkvæmni kvótakerfisins.
GUÐLAUGUR Þór Þórðarson
borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokks
segir ástæðu þess að Reykvíkingar
flytjast í æ ríkari mæli til Kópavogs
vera lóðaskort í Reykjavík. Hann
hefur safnað saman tölum frá Hag-
stofu Islands um flutning íbúa milli
Reykjavíkur og Kópavogs og þar
kemur í ljós að síðan 1995 hefur
brottfluttum Reykvíkingum til
Kópavogs fjölgað gífurlega á móti
brottfluttum Kópavogsbúum til
Reykjavíkur. Þannig hefur mis-
munurinn farið úr 57 einstaklingum
í 771 frá 1995-1998. Til samanburð-
ar má nefna að frá 1986-1994 fluttu
árlega að meðaltali 35 einstakling-
um fleira frá Reykjavík til Kópa-
vogs, en öfugt. Sambærileg meðal-
talstala frá 1995 er 456 einstakling-
ar.
Guðlaugur segir að vegna þessa
neyðist Reykvíkingar til að fá sér
húsnæði í nágrannasveitarfélaginu.
Hann lýsir ábyrgð á þróuninni á
hendur R-listanum og segir fullyi-ð-
ingar borgarstjóra þess efnis að í
Reykjavík sé ekki lóðaskortur vera
beinlínis rangar.
Jafnmikii fjölgun í Reykjavík
og á Seltjamarnesi
„Skýrasta vísbendingin um lóða-
skortinn er hinn aukni flutningur
Kópavogsfaranna, þar sem lóðir og
íbúðir er að finna við hæfí unga
fólksins," segir Guðlaugur Þór.
„Ingibjörg Sólrún telur að það hafi
aldrei verið eins mikil brottflutning-
ur af landsbyggðinni til höfuðborg-
arsvæðisins síðastliðin fjögur ár, en
Reykvíkingum fjölgaði samt aðeins
um rúmlega um 4% á tímabilinu, ef
tekið er tillit til Kjalarness. Á meðan
fjölgar Kópavogsbúum um 23%.
Ibúafjölgunin í Reykjavík er nær sú
sama og á Seltjarnarnesi, sem er
landlaust sveitarfélag.
Ástæðan fyrir þessari litlu fjölgun
er sú skoðun borgarstjórans, að
Reykjavík tapaði á því að stækka
þar sem hún segir sjálf að þótt nýj-
um íbúum fylgi vissulega tekjur þá
segist hún sannfærð um að ef dæmið
væri gert upp þá kæmi í ljós að þær
vegi ekki upp á móti þeim tilkostn-
aði sem sveitarfélögin hafa af út-
þenslu sinni. Þessa skoðun sjáum
við einnig glöggt ef skoðað er að-
gerðarleysi borgarstjórans í skipu-
Iagningu nýrra íbúðahverfa."
Fékk 1,5 milljóna kr. tilboð
í Ióð umfram verð
,Afleiðingin af þessu er sú að lóðir
í Reykjavík ganga kaupum og sölu
og ég veit dæmi þess að bygginga-
verktaki, sem á fjórar raðhúsalóðir
hefur fengið tilboð í hverja þeirra
upp á hálfa aðra milljón fyrir utan
það sem lóðin kostar upphaflega.
Þetta þýðir það að mágur Ingibjarg-
ar Sólrúnar, sem er einn af tveim,
þremur einstaklingum sem fengu
raðhúsalóðir rétt fyrir síðustu kosn-
ingar og hefur lýst því yfir að hann
ætli einungis að nýta tvær lóðir af
fjórum og selja hinar, fengi í raun 3
milljónir í vasann frá borginni miðað
við markaðsvirði lóðanna."
Sýknað af bótakröfu
vegna ófullnægjandi
viðgerðar
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur hef-
ur sýknað Bæti ehf. af ákæru Þör-
ungaverksmiðjunnar, en verksmiðj-
an krafðist rúmlega 4 milljóna króna
í skaðabætur vegna viðgerðar sem
Bætir gerði á skipsvél Karlseyjar ár-
ið 1996, en verksmiðjunni þótti við-
gerðin ófullnægjandi.
I niðurstöðu dómsins segir að eftir
að vél skipsins hafi verið tekin upp
árið 1996 hafi fyrst orðið vart við
vatnsleka inn á vélina hinn 16. júlí
1997. I matsgerð þeirra Ásgeirs
Guðnasonar vélfræðings og Magnús-
ar Þórs Jónssonar, prófessors í véla-
verkfræði, segir að rekja megi orsök
bilunar til tæringar í strokkloki og
að eðlilegt hefði verið ef starfsmenn
Bætis hefðu skoðað lokið og bent á
tæringuna, jafnvel farið fram á
þrýstiprófun. Á það beri þó að líta að
það hafi ekki verið hluti af því verki
sem um hafi verið samið.
Matsmenn telja að viðgerð, sem
Bætir gerði á vél skipsins sumarið
1996 hafi ekki verið fullnægjandi, en
að ekki sé hægt að sannreyna hvort
bilanir sem síðan hafi komið í ljós
megi rekja til þess.
Gömul vél verður
aldrei sem ný
I niðurstöðu dómsins kemur fram
að vél Karlseyjar hafi verið keyrð
rúma 50.000 tíma, þegar viðgerð fór
fram og að gömul vél verði aldrei
sem ný, jafnvel þótt viðgerð fari
fram. í niðurstöðunni segir ennfrem-
ur að stefnandi (Þörungaverksmiðj-
an) hafi ekki sýnt fram á að endur-
nýjun á strokkloki vélarinnar hafi
verið hluti af þeirri viðgerð sem
stefndi (Bætir ehf.) tók að sér né að
stefndi hafi sýnt vítavert gáleysi.
Þörangaverksmiðjunni er gert að
greiða Bæti ehf. 150.000 krónur í
málskostnað. Dóminn kvað upp Páll
Þorsteinsson héraðsdómari, Gunnar
D. Lárasson vélaverkfræðingur og
Þorsteinn Jónsson tæknifræðingur.
Minnisvarði Káins í Norður-Dakota endurgerður
Leitað eftir lið-
sinni á Islandi
Á SUMRI komanda er ráðgert að endurbyggja minnis-
varða um Káinn, eða Kristján Níels Júlíus Jónsson
(1860-1936), í bænum Mountain í Norður-Dakota, þar
sem skáldið bjó lengst af í Bandarikjunum. Minnis-
varðinn verður vígður 2. ágúst, í lok íslensku þjóðern-
ishátíðarinnar sem haldin verður 30. júlí til 2. ágúst.
Magnús Ólafsson, formaður hátíðanefndar á staðn-
um, segir minnisvarðann, sem reistur var 1940 fyrir
utan Þingvallakirkjuna í Eyfordbyggð, svo illa farinn
að ekki taki því að gera við hann. Vegna ínikils kostn-
aðar við framtakið leitar undirbúningsnefnd hátíðar-
innar nú hófanna á íslandi eftir stuðningi. í fréttatil-
kynningu undirbúningsnefndar hátiðarinnar kemur
fram að „listhæfur maður úr byggðinni" hafi tekið að
sér að endurgera minnisvarðann í upphaflegri mynd.
Að sögn Magnúsar eru ekki margir eftir í Norður-
Dakota sem tala íslensku. „Það er ekki íslendingafé-
lag á staðnum en þó nokkuð af fólki sem er af ís-
lensku bergi brotið.“ Engu að síður er búist við fjöl-
menni á hátiðinni og til stendur að forseti Islands,
herra Ólafur Ragnar Grímsson, verði viðstaddur
ásamt fjölmörgum öðrum gestum frá íslandi.
Áætlaður kostnaður liggur nærri 15.000 dollurum,
eða ríflegri milljón í islenskum krónum, að sögn
Magnúsar. Loforð fyrir nærri 8.000 dollara framlög-
um hafa þegar borist frá heimamönnum. Þá telur
Magnús að Islendingafélög víðs vegar um Bandarikin
MAGNÚS Ólafsson, formaður undirbúningsnefnd-
ar íslensku þjóðernishátíðarinnar, Loretta Bern-
hoft, varaformaður og Curtis Olafson, fulltrúi
Thingvalla Cemetary Association.
muni gefa málefninu gaum. „Þegar minnisvarðinn var
fyrst byggður árið 1940 kom stuðningur frá þeim.“
Magnús segist líka bjartsýnn á að stuðningur berist
frá Islandi, Káinn, eða „kímniskáldið K.N. Júlíus“ eins
og hann er nefndur á minnisvarðanum, sé þar betur
þekktur. „Ég treysti á að það komi hjálp að heiman.
Hér eru mjög fáir eftir sem muna eftir skáldinu og
geta lesið ljóðin hans. Ég man liins vegar eftir honum.
Þeir sem ég talaði við síðasta sumar heima á íslandi
voru vongóðir uni að fólk væri tilbúið til þess að rétta
hjálparhönd."
Þeir, sem liafa áhuga, geta veitt framtakinu lið með
því að greiða framlag sitt í „K.N. sjóðinn“ í Búnaðar-
bankanum Melum, 0311-13-700128, kt: 130227-4579.