Morgunblaðið - 19.02.1999, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Sameinandi
hagsmunir
/ /
Akvörðun Halldórs Asgrímssonar er enn
ein sönnun þess að á Islandi breytist allt
til þess eins að ekkert breytist.
Afranskri tungu er
sagt að allt breytist
til þess eins að ekk-
ert breytist. Þessi
mótsagnakennda
speki hefur löngum átt sérlega
vel við á Islandi þar sem þrá
manna eftir breytingum skilar
oftar en ekki óbreyttu ástandi.
Og enn á ný gefst fólki í þessu
landi tilefni til að hugleiða þessi
vísdómsorð, nú í tengslum við þá
ákvörðun ráðsmanns utanríkis-
mála að skipa einn þekktasta
andstæðing utanríkisstefnu Is-
lendinga í gegnum árin í emb-
ætti þjóðsendils í Kanada.
Sjálfui- hefur Svavar Gestsson
útnefnt sjálfan sig holdtekju
endaloka kalda stríðsins og gefíð
til kynna að nýja starfíð sé til
marks um þau gjörbreyttu við-
horf sem uppi
VIÐHORF
Eftir Asgeir
Sverrisson
séu í þjóðfélag-
inu. Ekki verð-
ur þess vart að
hann hafí
áhyggjur af því
að honum kunni að reynast erfítt
að halda fram utanríldsstefnu
ríkisstjórnar íslands á erlendrí
grundu en slíkt mun heyra til
verkefna þjóðsendla. (Hér er
orðið „þjóðsendill" notað yfir
starfsheitið „sendiherra" en
Svavar Gestsson hefur ásamt
tveimur öðrum þingmönnum
lagt til á Alþingi að fundið verði
nýtt orð yfir þetta starf enda
geti ekki talist skilgreiningarat-
riði um embættið að því gegni
karlmaður. Sömu rök segja þing-
mennimir eiga við um starfsheit-
ið ,,ráðherra“).
Það sjónarmið hefur heyrst að
undarlegt sé að einn helsti and-
stæðingur utanríkisstefnu Is-
lendinga síðustu áratugina sé
skipaður þjóðsendill í NATO-
ríki. Slíkt geti aukinheldur tæp-
ast talist virðingai-vottur við við-
tökuríkið, í þessu tilfelli Kanada.
Að auki er spurt hvernig vænta
megi þess að sá hinn sami geti
talist trúverðugur fulltrúi ís-
lenskra stjómvalda í ljósi sögu
sinnar.
Allar era þessar athugasemdh-
fremur léttvægar. Ef íyrram
stjómmálamenn era almennt
taldir hæfir til að gegna þessu
starfí erfendis (sem er umdeilan-
legt sem regla) verður ekki séð
með hvaða rökum telja ber
Svavar Gestsson undantekningu
frá þeirri skilgreiningu. Þjóð-
sendillinn nýi er þekktur fyrir
skýran og kröftugan málflutning
og hefur jafnan haldið fram sjón-
armiðum miðstýringar og þjóð-
emissósíalisma af veralegum
þunga. Sem atvinnustjómmála-
manni sæmir mun Svavar Gests-
son tæpast lenda í erfíðleikum
með að útskýra fyrír erlendum
mönnum grandvallaratriði ís-
lenskrar utanríkisstefnu, NATO-
aðildina og vamarsamstarfið við
Bandaríkjamenn eða þátttöku
landsmanna í Evrópska efna-
hagssvæðinu. Að því slepptu
nýtur Svavar Gestsson skoðana-
frelsis eins og aðrir þegnar
þessa lands.
Ymsum kann að þykja að
skipan Svavars Gestssonar í
þetta embætti sé til marks um
nýja tíma í íslenskum stjómmál-
um. Svo er ekki þótt þessi
ákvörðun kunni að teljast nokk-
uð fréttnæm. Hún er miklu frek-
ar staðfesting þess sem ekki
breytist í íslenskum stjómmál-
um;varðstöðu stjómmálamanna
um eigin hagsmuni á kostnað
skattborgai-a í þessu landi.
Fyrir um 20 áram var „sam-
tryggingin" svonefnda eitt lykil-
hugtakið í íslenskri stjómmála-
umræðu. Þá vai- átt við hvemig
stjómmálastéttin tryggði eigin
hagsmuni m.a. með samningum
og yfirráðum yfir tilteknum
embættum til að hygla mönnum
sem vora flokksforingjum þókn-
anlegir og ýmist þurfti að losna
við eða tryggja vemduð hálauna-
störf eftir að stjómmálaferli vai-
lokið. Sú ákvörðun að setja á fót
erlendis nýtt embætti íyrir
Svavar Gestsson sýnir að ná-
kvæmlega ekkert hefur breyst í
þessu landi hvað „samtrygging-
una“ varðar á þeim áratugum
sem liðnir era frá því þessi um-
ræða var svo fyrirferðarmikil.
Leitun er að vestrænu ríki þar
sem almenningsálitið er jafn
magnvana í pólitískum efnum.
Eitt hefur að vísu breyst. Með
sölu ríkisfyrirtækja hefur fækk-
að nokkuð þeim hálaunaembætt-
um sem íslenskir stjórnmálafor-
ingjar ráða beinlínis yfír. Frek-
ari fækkun er fyrirsjáanleg. Af
þessum sökum hefur stjómmála-
stéttin snúist til varnar og leitað
nýrra leiða til að viðhalda hags-
munum sínum.
Og nú er leiðin fundin. Halldór
Asgrímsson, ráðsmaður utanrík-
ismála, stendur fyrir mikilli út-
þenslu utanríkisþjónustunnar
sem er með öllu ástæðulaus en
eykur svigrúm valdastéttarinnar
til muna. Þennan gjöming rétt-
læta stjómmálaforingjar síðan
með þeim rökum að viðskipta-
hagsmuni landsmanna verði að
tryggja með hamslausri fjölgun
sendimanna og sendiráða. Virð-
ast ráðamenn ganga að því sem
vísu að Islendingar séu svo fávís-
ir að þeim sé öldungis ókunn-
ungt um það frelsi sem nú ein-
kennir alþjóðaviðskipti.
Og Mkt og áður er skattborg-
uranum gert að standa undir
þeim mikla kostnaði sem fylgir
því að halda uppi skjólstæðing-
um stjómmálaleiðtoga á erlendri
grandu. Sú þögn sem umlykur
útþenslustefnu ráðsmannsins er
skýrt dæmi um að „samtrygg-
ingin“ svonefnda lifír enn góðu
h'fí á íslandi.
„Samtryggingin“ er ekki ein-
vörðungu skaðleg fyrir þæi- sak-
ir að hún leggi óþarfa byrðar á
skattborgarana. Hún felur í sér
gagnrýniverða forgangsröðun
og vinnur einnig gegn þeirri
grundvallarhugsun að verðleik-
ar eigi að ráða mestu um frama
manna eða upphafningu í þjóð-
félaginu. Hana ber því öðram
þræði að skoða út frá siðfræði-
legum forsendum og þeim leik-
reglum sem taldar era heppileg-
astar til að stuðla að heilbrigðri
framþróun samfélagsins á Is-
landi.
Akvörðun Halldórs Asgríms-
sonar er enn ein sönnun þess að
á íslandi breytist allt til þess
eins að ekkert breytist. Samein-
andi hagsmunir hinnar pólitísku
stéttar vega enda mun þyngra
en þau léttvægu ágreiningsmál,
sem fanga athyglina um stund-
arsakir í slíku kyrrstöðuþjóðfé-
lagi.
Aðstoð við konur
í Bosníu
EFTIR að stríðsaðil-
ar í Bosníu féllust á
friðarskilmála sam-
kvæmt svokölluðu
Dayton-samkomulagi
árið 1995 hefur verið
unnið að uppbyggingu í
landinu. Loft er þó lævi
blandið og mikið um
átök og launmorð þótt
þeirra sé lítt getið I
fréttum. Þótt styrjöld-
in ylli gífurlegri eyði-
leggingu á mannvirkj-
um og atvinnutækjum
er það tjón sem mann-
fólkið varð fyrir enn
verra. Líf týndust, lík-
ömum var misþyrmt og
sálir særðust svo seint mun gróa.
Tvennt einkenndi styrjöldina um-
fram annað. Annars vegar ofsóknir
og tilraun til útrýmingar á þjóðar-
brotum, hins vegar skipulagðai-
hópnauðganir á konum sem ekki er
vitað til að hafí áður verið beitt í
jafnríkum mæli í styrjöldum. Karl-
ar voru myrtir þúsundum saman, en
eftir sitja konur í sárum með börnin
sín sem sum hver fæddust eftir end-
urteknar nauðganir.
Hjálparstarf
Flutt hefur verið tillaga
á Alþingi þess efnis,
segir Kristín Astgeirs-
dóttir, að hluti þeirrar
aðstoðar sem íslensk
stjórnvöld ætla að
beina til Bosníu verði
látinn renna til kvenna.
Kvennahús í Sarajevo
Konur eru nú um 68% íbúa í
Bosníu, en þær koma afar lítið ná-
lægt stjórn landsins, einkum í
múshmska hlutanum. Samkvæmt
frásögnum kvenna sem hafa unnið
að málefnum Bosníukvenna er lítill
skilningur meðal ráðamanna á því
að taka þurfí sérstaklega á vanda-
málum þeirra. Meðal annars neitaði
einn af borgai’stjóram Sarajevó
BISE R-kvennasamtök-
unum um húsnæði fyrir
starfsemi í þágu
kvenna með þeim rök-
um að hann vildi ekki
sjá nein kvennahús í
sínum borgarhluta.
Samt sem áður tókst að
að festa kaup á húsi í
Sarajevoborg sem er að
verða tilbúið til notkun-
ar, en það þarfnaðist
mikilla viðgerða. Ýmis
kvenna- og hjálparsam-
tök svo og ríkisstjórnir
hafa lagt sitt af mörk-
um til hússins, þar á
meðal sú íslenska í
gegnum Bosníunefnd-
ina. Það stafar af því að íslensk
kona, dr. Vilborg Auður ísleifsdóttir
sagnfræðingur, sem búsett er í
Þýskalandi, hefur unnið mjög mikið
starf í þágu kvenna í Bosníu. Starf
hennar hófst er flóttamenn tóku að
streyma til Þýskalands. Vilborg hef-
ur leitað hingað eftir aðstoð og hafa
íslensk kvennasamtök ákveðið að
leggja henni lið.
Þegar BISER-samtökin komu að
húsinu í Sarajevo stóð varla steinn
yfir steini, því öllu hafði verið stolið
steini léttara. Meira að segja höfðu
þjófar haft fyrir því að draga raf-
leiðslur úr veggjum. Þegar ákveðið
var að lyfta þakinu til þess að útbúa
nothæfa hæð fyrir kennslustofur
o.fl. kom í ljós að þakið var mjög illa
farið. Því hefur dregist að koma
húsinu í gagnið og viðgerðir reynst
mun dýrari en áætlað var í fyrstu.
Ólæsi meðal kvenna
Fátækt er mikil meðal kvenna í
Bosníu og fjölmargar þeirra sitja
einar uppi með börn sín án þess að
vita hvað orðið hefur um heimilisfóð-
urinn, syni eða bræður. Hundraða
þúsunda Bosníumanna er saknað
eftir styrjaldarátökin, en sífellt era
að fínnast fleiri fjöldagrafir. I Evr-
ópuríkinu Bosníu er mikið ólæsi
meðal kvenna og þær skortir sár-
lega menntun og þar með möguleika
til að sjá sér og sínum farborða.
Gamlar hefðir og hugmyndu
múslíma um konur eru þrándur í
götu og þurfa konur mikla aðstoð til
að brjótast úr þeim viðjum sem
samfélagið setur þeim. Þá er brýn
þörf fyrir hjálp til að konur og börn
Kristín
Astgeirsdóttir
nái sér eftir öll þau áföll sem þau
hafa orðið fyrir. Meðal annars má
nefna að nokkrar flóttakonur í
Þýskalandi (múslimar) fengu þá
hugmynd að stofna kaffíhús þegar
þær snera heim, en komust að þeirri
niðurstöðu að það væri ekki hægt
þar sem þær yrðu álitnar lauslætis-
drósir. Engin heiðvirð múslímakona
getur unnið á kaffíhúsi að þeirra
sögn! Þá veigra konur sér við að
leita aðstoðar sérfræðinga því þær
vilja ekki bera á torg að þær hafi
orðið fyrir nauðgun. í kvennahúsi
þar sem þær sækja námskeið er
auðveldara að dylja að þær séu um
leið að leita sér áfallahjálpar.
I kvennahúsinu í Sarajevo er fyr-
irhugað að halda námskeið í sauma-
skap, lestri, ensku og fleiru sem að
gagni má koma, jafnframt því að
bjóða upp á viðtöl við lækna og sál-
fræðinga. Þótt húsið sé ekki tilbúið
eru þegar hafín enskunámskeið og
búið að ráða lækni til starfa sem
húsvitjar í Sarajevo.
Hjálpar er þörf
Undirrituð hefur flutt tillögu á
Alþingi ásamt Drífu Hjartardóttur
varaþingmanni og formanni Kven-
félagasambands Islands þess efnis
að hluti þeirrar aðstoðar sem ís-
iensk stjórnvöid ætla að beina til
Bosníu verði látinn renna til
kvenna. Vonandi kemur brátt í ljós
hvemig við verður bragðist. Það er
ljóst að kvennahúsið í Sarajevo er
spennandi og þarft verkefni og er
þegar farið að líta til þess sem fyrir-
myndar varðandi hjálparstarf í
þágu kvenna. Það þykir mjög
traustvekjandi að Norðurlandabúar
koma þar að verki, en því miður
hefur mikið af því fé sem varið hef-
ur verið til hjálparstarfs ýmist horf-
ið eða farið í kostnað, en það gildir
ekki um þá aðstoð sem Norður-
landaþjóðirnar hafa veitt. Nú biður
Vilborg Auður ísleifsdóttir um
stuðning til þess að unnt verði að
ljúka viðgerðum á húsinu í Sarajevo
og það munar um allt. Evrópusam-
bandið er reiðubúið til að kosta
starfsemina að miklu leyti en þeirra
mikla regluverk leyfir ekki stuðning
við byggingar- og stofnkostnað utan
sambandsins. Vilborg sagði mér að
nýlega hefði verið hringt í sig frá
Brussel til að spyrja hvernig ESB
gæti komið til aðstoðar, því þar
þykir verkefnið bæði áhugavert og
traustvekjandi. Ef einhverjir þeirra
sem lesa þessa grein vilja leggja sitt
af mörkum er hægt að leggja fé inn
á reikning BISER nr. 011-26 2000 í
Landsbankanum.
Höfundur cr nlþingisnmður.
Morgunverðarfundir
Rannsóknastofnunar bygg-
ingarlðnaðarins
MIKILVÆGUR þáttur í starf-
semi Rb er að miðla niðurstöðum
rannsókna og þeirri sérhæfðu
þekkingu, sem starfsmenn stofn-
unarinnar búa yfir, til aðila bygg-
ingariðnaðarins og mannvirkjaeig-
enda. Þetta hefur verið gert með
ýmsum hætti s.s. útgáfu rita og
tækniblaða, greinaskrifum, erind-
um á ráðstefnum, námskeiðum,
fundum og svarþjónustu. Nú er
ætlunin að halda röð morgunverð-
arfunda. Fundir verða haldnir aðra
hverja viku kl. 8.30-10.00 í Skála á
annarri hæð hótels Sögu í vetur og
vor. Stofnunin býður morgunverð-
arhlaðborð, sem fundarmenn
snæða af á meðan erindi verða
flutt. Markhópar eru mismunandi
eftir efni fundanna en almennt er
um að ræða hönnuði (verk- og
tæknifræðingar, arkitektar m.m.),
iðnaðarmenn, húseigendur og aðra
mannvirkjaeigendur, framleiðend-
ur og innflutningsaðila. I þessari
stuttu grein er gefíð yfirlit yfir efni
fundanna en búið er að ákveða þá
sjö fyrstu. Ef vel tekst til verður
haldið áfram í haust með álíka
fundaröð. Minnt verður á fundina
daginn áður en heppilegast er að
menn skrifí strax í dagbókina,
hvaða fundi þeir hyggjast sækja.
23. feb.: Steypuframleiðsla -
steypugæði: Haldin verða þrjú er-
indi, fjallað verður um steypueft-
irlit og steypugæði á höfuðborg-
arsvæðinu, farið yfir nýjar aðferð-
ir við mat á alkalivirkni fylliefna
og ákvæði þar að lútandi í bygg-
ingarreglugerð og rætt um ís-
lenskt sement. Gestur fundarins
verður byggingarfulltrúinn í
Reykjavík, sem kynnir steypueft-
irlitið.
10. mars: Viðhaldsþörf húsa á
Islandi: Sökum þess hve húsa-
kostur íslendinga er nýr hefur
viðhald og viðhaldsþörf verið mun
minni hér en í nágrannalöndum
okkar. Viðamikilli rannsókn um
þetta efni lauk á sl. ári og voru
niðurstöður gefnar út í þykkri
skýrslu. Minna rit með útdrætti á
meginniðurstöðum verður lagt
fram og farið yfir helstu þætti.
Þar kemur m.a. fram að verulegt
fjármagn þarf að setja í þennan
geira á næstu árum og áratugum.
Viðhaldskostnaður nú er 20 millj-
arðar og mun á næstu tuttugu ár-
um tvöfaldast að núvirði.
24. mars: Hljóðeinangrun húsa
Fundaröð
Um 80% þjóðarauðs,
segir Hákon Ólafsson,
ligg;ja í mannvirkjum.
- umferðarhávaði: Fjallað verður
almennt um hljóðeinangrun og
hávaða og sýnd dæmi um lausnir,
sem uppfylla kröfur um hljóðein-
angrun milli herbergja, milli
íbúða og milli hæða. Einnig verð-
ur fjallað um umferðarhávaða,
kröfur þar að lútandi og lausnir.
Útgáfa Rb á þessu sviði verður
kynnt.
14. apríl: Loftræstar útveggja-
klæðningar: Kynntar verða niður-