Morgunblaðið - 10.03.1999, Qupperneq 6

6 MIÐVIKUDAGUR 10. MARZ .1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Þrír milljarðar til byggða-
mála á næstu þremur árum
Morgunblaðið/Þorkell
NEFNDIN kynnti tillögur sínar á blaðamannafundi í gær en í henni
áttu sæti fulltrúar allra þingflokka.
NEFND, sem forsætisráðherra
skipaði um vanda landsbyggðar-
innar, leggur til að einum milljarði
verði varið árlega á næstu þremur
árum til að jafna búsetuskilyrði á
landinu. Meðal þess sem nefndin
leggur til er að húshitunarkostnað-
ur verði jafnaður, námskostnaður
verði jafnaður, námsmenn á lands-
byggðinni fái afslátt af afborgunum
námslána og lagt er til að fram-
kvæmdum í vegamálum verði flýtt.
Nefndin var skipuð að tilhlutan
nefndar um kjördæmabreytingar,
en nefndin taldi nauðsynlegt að
grípa til aðgerða til að jafna bú-
setuskilyrði á landinu samhliða því
að atkvæðisréttur væri jafnaður
milli landshluta.
Fulltrúar allra þingflokka áttu
sæti í nefhdinni, en formaður henn-
ar var Einar K. Gufinnsson alþing-
ismaður. Hann sagði að með tillög-
unum væri nefndin að bregðast við
bráðavanda. Kannanir hefðu leitt í
ljós að svo umfangsmiklir búsetu-
flutningar sem átt hefðu sér stað
síðustu ár væru dýrir íyrir þjóðfé-
lagið. Brýnt væri að stjórnvöld
sköpuðu viðspymu. Hann minnti á
að kannanir hefðu leitt í ljós að hér
á landi færi lægra hlutfall ríkisút-
gjalda til byggðamála en í ná-
grannalöndum okkar.
Húshitunar- og náms-
kostnaður lækkaður
Nefndin leggur til að húshitun-
arkostnaður verði lækkaður í jöfn-
um áföngum á næstu þremur árum
þannig að hann verði hvergi meiri
en hjá meðaldýrum hitaveitum.
Áætlað er að kostnaður við þetta
verði 600-700 milljónir þegar að-
gerðh-nar verða að fullu komnar til
framkvæmda.
Nefndin leggur til að framlög til
jöfnunar námskostnaðar verði tvö-
földuð, þ.e. aukin um 230 milljónir
króna á næstu þremur áram.
Nefndin gerir ennfremur tillögu
um að árlegur afsláttur verði veitt-
ur af afborgunum námslána eftir
tveggja ára fasta og samfellda bú-
setu utan höfuðborgarsvæðisins,
samkvæmt skilgreiningu LÍN. Til-
lagan gerir ráð fyrir að endur-
greiðsluhlutfall verði 1 prósentu-
stigi lægra en er að jafnaði á lán-
um LÍN. Miðað við núgildandi
reglur verður þetta endurgreiðslu-
hlutfall 3,75% í stað 4,75% af út-
svarsstofni.
Til þess að auðvelda fólki á
landsbyggðinni aðgang að sér-
fræðilæknisþjónustu, gerir nefnd-
in tillögu um aukna endurgreiðslu
af ferðakostnaði sjúklinga og öðr-
um tengdum kostnaði með beinum
framlögum frá Tryggingastofnun
ríkisins.
Tveir milljarðar
til vegamála
Nefndin leggur til að fram-
kvæmdum í vegamálum verði flýtt
með sérstakri flýtifjármögnun upp
á tvo milljarða á næstu fjórum ár-
um. Þar af verði 500 milljónir end-
urgreiddar á þriðja tímabili lang-
tímaáætlunar í vegamálum. Stefnt
er að því að framkvæmdir fari
fram á svæðum þar sem íbúaþró-
un er alvarleg og vegagerð er lík-
leg til þess að hafa áhrif á byggða-
þróun. Tekið er fram að sam-
gönguvandi einstakra byggða
verði ekki leystur nema með jarð-
göngum og huga þurfi að rann-
sóknum og langtímaáætlun á því
sviði.
Nefndin vill að af hálfu ríkisins
verði deilt út verkefnum, ráðu-
neyta, stofnana og fyrirtækja
þess, sem unnt er að vinna með
fjarvinnslusniði úti á landsbyggð-
inni. Þess er krafist að innan eins
árs verði lögð fram skýr stefna um
hvernig einstök ráðuneyti ætla að
vinna að þessu.
Nefndin gerir tillögu um að þrjú
afmörkuð svæði verði skilgreind
þar sem fólksfækkun hefur verið
mjög veraleg á síðustu áram. Inn-
an þessa svæðis verði gerð tilraun
til tveggja ára þar sem sveitarfé-
lögin fái í sinn hlut hæn-a hlutfall
beinna skatta, án þess þó að það
raski heildarskattheimtunni. Lagt
er til að gripið verði til aðgerða til
að lækka skuldir sveitarfélaga þar
sem skuldir eru komnar fram yfir
hættumörk. Sérstaklega verði að
bregðast við aðstæðum í sveitarfé-
lögum þar sem skuldabyrði vegna
félagslegs íbúðarhúsnæðis er
mest. Að lokum leggur nefndin til
að stjórnvöld beiti sér sérstaklega
fyrir því að íbúar landsbyggðar-
innar geti átt eðlileg tölvusam-
skipti um fjarskiptanetið. Huga
verði sérstaklega að gjaldskrá fyr-
ir þjónustu fjarskiptanetsins.
Pólitísk samstaða tryggir
framkvæmdina
Einar Guðfinnsson sagði að-
spurður að mjög góð samstaða
hefði tekist milli stjórnmálaflokk-
anna og þess vegna ætti að vera
tryggt að farið yrði í þessar að-
gerðir þó að ný ríkisstjórn tæki við
völdum eftir kosningar.
Steingrímur J. Sigfússon alþing-
ismaður sagði að forsætisráðherra
hefði gefíð yfirlýsingu á Alþingi í
vikunni um að hann styddi tillögur
nefndarinnar og að ríkisstjórnin
myndi leita fjárheimilda og
ábyrgjast pólitískt að tillögurnar
næðu fram að ganga. Tillögurnar
yrðu settar inn á fjáraukalagalista,
sem þýddi að farið yrði að vinna í
samræmi við að þær yrðu að vera-
leika. .
Magnús Stefánsson alþingis-
maður sagði að orsakir þeirrar
byggðaþróunar sem átt hefði sér
stað síðustu ár væra flóknar og
lausnir ekki einfaldar. Mikilvægt
væri að stjórnvöld gerðu það sem
væri á þeirra valdi tO að jafna bú-
setuskilyrði. Samstaðan sem tekist
hefði um þessar tillögur ætti að
tryggja að ekki yrðu um þessi mál
pólitískar deilur í kosningabarátt-
unni og jafnframt ætti að vera
tryggt að þeim yrði hrandið í
framkvæmd.
Kristján Möller, sem einnig átti
sæti í nefndinni, minnti á að
7.000-8.000 manns hefðu flutt frá
landsbyggðinni á síðustu fjóram
áram. Herkostnaðurinn við þessa
flutninga væri gríðarlegur.
Aðrir sem sæti áttu í nefndinni
voru Jóna Valgerður Kristjáns-
dóttir, Tómas Ingi Olrich og
Svavar Gestsson.
Iðnaðar- og umhverfísráðherra kynna rammaáætlun um nýtingu vatnsafls og jarðvarma
Virkjunarkostum
forgangsraðað á
næstu 2-5 árum
Morgunblaðið/Árni Sæberg.
GUÐMUNDUR Bjarnason umhverfisráðherra og Finnur Ingólfsson
iðnaðarráðherra kynntu rammaáætlun um nýtingu vatnsafls og jarð-
varma í gær. Lengst til vinstri er Guðjón Ólafur Jónsson, aðstoðar-
maður iðnaðarráðherra.
FINNUR Ingólfsson iðnaðarráð-
herra og Guðmundur Bjarnason
umhverfisráðhera kynntu í gær
framkvæmd rammaáætlunar um
nýtingu vatnsafls og jarðvarma, en
iðnaðarráðherra kynnti áætlunina
á ríkisstjómarfundi í gærmorgun.
Vinna við áætlunina hefst nú þegar
og hefur verið skipað í faghópa og
valið í ellefu manna verkefnastjórn
sem stýra mun verkefninu. Ráð-
herrarnir reikna með að áætlunin
taki 2-5 ár í framkvæmd, en upp-
haflega var gert ráð fyrir að vinnu
við hana væri lokið árið 2000.
Markmið rammaáætlunarinnar
er að leggja mat á og flokka virkj-
unarkosti, jafnt vatnsafls og há-
hita, meðal annars með tilliti til
orkugetu, hagkvæmni og annars
þjóðhagslegs gildis. Áætluninni er
samhliða því ætlað að skilgreina,
meta og flokka áhrif virkjunar-
kosta á náttúrufar, náttúra- og
menningarminjar svo og á hags-
muni allra þeirra sem nýta þessi
sömu gæði.
„Maður - nýting - náttúra"
Finnur Ingólfsson sagðist í gær
vonast til þess að áætlunin myndi
stuðla að almennri sátt um nýtingu
vatnsafls og jarðvarma. Er vonast
tii að með áætluninni verði lagður
grandvöllur að forgangsröðun
virkjunarkosta með tilliti til þarfa
þjóðfélagsins hvað varðar atvinnu-
Ekki ætlað að
endurmeta virkj-
anir sem fengið
hafa leyfi
starfsemi, varðveislu náttúragæða,
styrkingu landsbyggðar og hags-
muni allra þeirra sem nýta þessi
gæði með sjálfbæra þróun að leið-
arljósi.
Vinna við rammaáætlunina verð-
ur þríþætt, en kjörorð hennar er
„Maður - nýting - náttúra". Ellefu
manna verkefnisstjóm, sem valin
er af iðnaðarráðherra, mun stýra
verkefninu auk foi'manna fjögurra
faghópa. Stjórnin mun móta áætl-
unina og skipulag hennai', vinna úr
niðurstöðum faghópanna og semja
tillögu að áætluninni.
Að sögn iðnaðarráðherra era
meðlimir stjórnarinnar ekki til-
nefndir af ákveðnum aðilum held-
ur valdir af honum í samráði við
umhverfisráðherra. „Hópurinn
kemur frá stjórnvöldum, fyrir-
tækjum, úr náttúraverndarsam-
tökum, frá sveitarstjórnum og frá
neytendum en með því vonum við
að sem breiðastur hópur komi að
verkefninu," sagði Finnur og segir
að við val í hana hafi verið reynt að
gæta jafnræðis milli þeirra sjónar-
miða sem stjómarmeðlimir standa
fyrir.
4 faghópar og 11 manna
verkefnisstjórn
Formaður verkefnisstjórnarinn-
ar verður Sveinbjörn Bjömsson,
fyrrverandi háskólarektor og
deildai-stjóri í Orkustofnun, en auk
hans eiga sæti í stjóminni Einar
Bollason framkvæmdastjóri, Guð-
ríður Þorvarðardóttir landfræðing-
ur, Guðrún Zoéga verkfræðingur,
Helgi Bjamason verkfræðingur,
Ingimar Sigurðsson, skrifstofu-
stjóri í umhverfisráðuneytinu, Jón
Helgason, formaður Landverndar,
Jón Ingimarsson, skrifstofustjóri í
iðnaðarráðuneytinu, Jón Gunnar
Ottósson, forstjóri Náttúrufræði-
stofnunar Islands, Jónas Elíasson,
prófessor við Háskóla Islands og
Þorvaldur Jóhannsson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka sveitarfé-
laga á Austurlandi.
Auk verkefnisstjórnarinnar
munu starfa fjórir faghópar þar
sem sérfræðingar á viðkomandi
sviði munu eiga sæti. Hlutverk
þeirra er að fara yfir virkjunar-
kosti hver frá sínum sjónarhóli,
meta þá með stigagjöf og gera til-
lögur til verkefnisstjómar. Hóp-
arnir standa fyrir a) náttúra- og
minjavernd, b) orkulindir, c) útivist
og hlunnindi og d) þjóðhagsmál, at-
vinnulíf og byggðaþróun. Formenn
faghópanna era eftirtaldir: a) Þóra
Ellen Þórhallsdóttir, prófessor við
Háskóla íslands, b) Þorkell Helga-
son orkumálastjóri, c) Haukur Jó-
hannesson, jarðfræðingur og for-
maður Ferðafélags íslands, og d)
Sigurður Guðmundsson, skipulags-
fræðingur hjá Þjóðhagsstofnun.
Endurmetur ekki virkjunarkosti
sem fengið hafa leyfi
Lögð er áhersla á að rammaá-
ætlunin njóti trausts úti í samfélag-
inu og verður samráðs- og ráðgjaf-
arvettvangi komið á fót. Oskað
verður eftir því að samtökin Land-
vernd annist samráðsvettvanginn
og mun formaður samtakanna því
eiga sæti í verkefnisstjóminni, en
einnig er íýrirhugað að opna
heimasíðu áætlunarinnar þar sem
almenningi gefst kostur á að koma
sínum skoðunum á framfæri.
Áætluninni er ekki falið að end-
urmeta þá virkjunarkosti sem þeg-
ar hafa fengið heimild Alþingis.
Rammaáætlunin mun því ekki
fjalla sérstaklega um virkjanir sem
þegar hefm- verið ákveðið að ráðast
í eins og til dæmis Fljótsdalsvirkj-
un og gufuaflsvirkjun í Villinganesi
auk þeirra virkjana sem nú bíða af-
greiðslu Alþingis: Vatnsfellsvirkj-
un og Búðarhálsvirkjun.
,Ákveðin verkefni verða ekki
stöðvuð vegna vinnu við rammaá-
ætlunina, þau munu ekki bíða nið-
urstöðu hennar," sagði Guðmundur
Bjarnason umhverfisráðherra. Ef
hins vegar nýjar tillögur koma
fram um verkefni umfram þau sem
nú hefur verið ákveðið að ráðast í,
og áætlunin verður ekki tilbúin, er
gert ráð fyrir að slíkum verkefnum
verði forgangsraðað á meðan á
vinnu við áætlunina stendur.
Umhverfisráðhen'a sagði að
nauðsynlegt væri að afla sér betri
grannþekkingar á umhverfisáhrif-
um vh'kjana. í ljósi þess væri eink-
um ljóst að rammaáætlunin væri
langtímaverkefni til 2-5 ára og
ekki myndi takast að ljúka verk-
efninu á árinu 2000.