Morgunblaðið - 19.08.1999, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 19. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Hlaut styrk til
framhaldsnáms
í píanóleik
Morgunblaðið/Kristinn
Ingibjörg Ásta Hafstein, formaður sjóðsstjórnar,
afhendir Ástríði Öldu Sigurðardóttur styrkinn.
FYRSTI styrkurinn til ungs og
efnilegs píanóleikara úr „Minning-
arsjóði um Birgi Einarson apótek-
ara“ var veittur síðastliðinn mánu-
dag. 19 ára píanóleikari, Ástríður
Alda Sigurðardóttir, hlaut styrkinn,
500.000 krónur, til framhaldsnáms
erlendis. Styrkinn afhenti Ingibjörg
Ásta Hafstein, píanókennari, dóttir
Birgis, en hún er formaður sjóðs-
stjómar.
Minningarsjóður um Birgi Einar-
son var stofnaður hinn 8. maí 1995,
en hann lézt 30. nóvember 1994.
Stofnandi var eiginkona hans, Anna
Egilsdóttir Einarson, en hún lézt
21. maí 1995. Samkvæmt skipulags-
skrá sjóðsins er tilgangur hans að
styrkja píanóleikara til framhalds-
náms. Tilnefndi frú Anna fyrstu
stjórnarmenn, aðalmenn og vara-
menn. Formaður sjóðsstjómar skal
vera afkomandi Birgis, og einn
varamanna, en aðrir í stjóm em úr
hópi píanóleikara og kennara í pí-
anóleik. Nú skipa stjórn og vara-
stjóm, auk Ingibjargar Ástu, píanó-
leikararnir Halldór Haraldsson,
Gísli Magnússon, Anna Þorgríms-
dóttir og Snorri Sigfús Birgisson,
svo og Magnús B. Einarson læknir,
sonur Birgis. Stofnfé sjóðsins var
3.000.000 króna og skulu styrkir
veittir eigi sjaldnar en þriðja hvert
ár, þó án þess að raungildi sjóðsins
skerðist.
Allmargir efnilegir nemendur
sóttu um styrk úr sjóðnum nú, er
veitt var úr honum fyrsta sinni.
Sjóðsstjómin var einróma í vali sínu
á Ástríði Öldu. Hún er dóttir hjón-
anna Guðrúnar Guðmundsdóttur pí-
anókennara og Sigurðar Tryggva
Sigurðssonar endurskoðanda. Hún
hóf fyrst nám í píanóleik hjá móður
sinni 5 ára gömul, en fór 8 ára í
Tónskóla Sigursveins og lærði hjá
Guðríði S. Sigurðardóttur. Síðar er
fjölskyldan fluttist til Hafnarfjarðar
nam hún píanóleik hjá Magneu G.
Ólafsdóttur, en frá 13 ára aldri hef-
ur hún stundað nám við Tónlistar-
skólann í Reykjavík og verið þar
undir leiðsögn Önnu Þorgrímsdótt-
ur.
Ástríður Alda varð stúdent frá
Flensborg í Hafnarfirði síðastliðið
vor og lauk þá jafnframt einleikara-
prófi frá Tónlistarskólanum í
Reylqavík. Hún sagði í samtali við
Morgunblaðið að eftir áramót hygð-
ist hún halda til Bandaríkjanna, þar
sem hún mun stunda framhaldsnám
í píanóleik undir leiðsögn Ungverj-
ans Georgy Sebök, sem sótt hefur
Island heim þrisvar sinnum. Við af-
hendingu styrksins lék Ástríður
Alda tvö verk, ballöðu eftir Chopin
og etýðu eftir Henzel.
Islensk myndlist
fyrir allra augnm
Ein umtalaðasta leiksýning ársins i Noregi er
ný leikgerð á Sulti Knuts Hamsuns.
Aldarafmæli
Norska
þj óðleikhússins
MYJVDLIST
Listasafn íslands
SUMARSÝNING
Opið alla daga nema mánudaga frá
11 til 17. Aðgangseyrir 300 kr. Til 9.
september.
Á MEÐAN landinn er einhvers
staðar að spóka sig og hefur hug-
ann við annað en myndlist, þá laða
söfnin til sín forvitna ferðamenn
með sumarsýningum. Maður verð-
ur sjaldnast uppveðraður út af
sumarsýningu, og það er sömuleiðis
erfitt fyrir söfn að setja upp sumar-
sýningar þannig að vönum sýning-
argestum líki. Yfirleitt er ekki hægt
að búast við óvæntum tíðindum á
sumarsýningum Listasafnsins, því
þeim er ætlað að gefa nokkuð al-
menna yfirsýn yfir íslenska mynd-
list, með úrvali af því helsta sem
hefur staðið upp úr. Safnafólki er
vandi á höndum, vegna þess að
óvenjuleg sumarsýning yrði gagn-
rýnd fyrir að gefa ferðamönnum
villandi mynd af íslenskri myndlist,
aftur á móti yrði „venjuleg" sumar-
sýning gagnrýnd fyrir að sýna ekk-
ert nýtt. Þannig að maður er varla í
spreng af eftirvæntingu þegar sum-
arsýning Listasafnsins er í vænd-
um.
Sýningin er einföld að skipulagi
og aðgengileg. Farið er í gegnum
myndlist aldarinnar nokkurn veg-
inn í tímaröð og tímabilum skipt
snyrtilega í femt. í litla salnum við
afgreiðsluna er sýning á verkum
brautryðjendanna, Þorláks B. Þor-
lákssonar og Ásgríms Jónssonar.
Stóri salurinn ber yfirskriftina
„Upphaf nýs módernisma“, og þar
er að finna verk eftir Kjarval, Jón
Stefánsson, Gunnlaug Scheving og
fleiri. Á efri hæðinni er í öðrum
salnum abstraktlistin, með úrvali
verka ellefu listamanna, þ.á m. Þor-
valdar Skúlasonar, Svavars Guðna-
sonar, Nínu Tryggvadóttur og
Gerðar Helgadóttur. Í hinum saln-
um er svo sjöundi og áttundi ára-
tugurinn, þar sem SUM-listamenn
eru áberandi, einkum og sér í lagi
Hreinn Friðfinnsson. Svo má minn-
ast á, að í fyrirlestrasalnum í kjall-
ara eru nokkur sýnishom af ís-
lenskri grafík síðustu áratuga, eftir
Dröfn Friðfinnsdóttur, Magdalenu
Margréti Kjartansdóttur, Ragn-
heiði Jónsdóttur og Valgerði
Hauksdóttur. í anddyri og holi em
myndir eftir Helga Þorgils Frið-
jónsson, Georg Guðna og Brynhildi
Þorgeirsdóttur, sem em kynntar
sem „sýnishorn“ eftir „fulltrúa" ní-
unda og tíunda áratugarins.
Vel er frá sýningunni gengið og
vandað til uppsetningar. Heildar-
bragur sýningarinnar gefur til
kynna, að hér sé á ferðinni fag-
mannleg og skipulögð safnasýning,
með frekar alvarlegu yfírbragði,
eins og sæmir virðulegu safni. Ég
hef þó eina athugasemd varðandi
frágang á verkum Þorláks og Ás-
gríms. Myndimar em hengdar á
dumbrauðan bakgrann og salurinn
myrkvaður, fyrir utan kastljós sem
beint er að málverkunum, eins og
um væri að ræða fágæt djásn sem
þola ekki dagsbirtu. En lýsingin er
mjög ójöfn, þ.e. myndflöturinn er
misjafnlega upplýstur og ljóskeilan
nær oft ekki út fyrir rammann á
hornunum.
Alltaf má deila um val á lista-
mönnum og hvaða verk eigi að
sýna, en sú umræða er botnlaus og
lítt áhugaverð. Kannski er eina
leiðin að nálgast sumarsýningu sem
þessa, að reyna að skoða hana með
augum ferðalangsins, sem er að sjá
íslenska myndlist í fyrsta sinn, án
þess að gera sér nokkra grein fyrir
við hverju er að búast. Enda má
gera ráð fyrir því að verið sé að
höfða til ferðamanna. Búast má við
að ferðamenn, sem áhugasamir em
um myndlist, og era vanir listasöfn-
um, komi með fyrirfram mótaða
hugmynd um myndlist og við
hverju sé að búast.
Á ensku heitir Listasafn íslands
„National Gallery of Iceland“ og
þegar menn sjá þann titil búast
gmnlausir útlendingar við að sjá
ekki aðeins myndlist þessarar ald-
ar, heldur ekki síður myndlist fyrri
alda. Sú skoðun er aftur á móti ráð-
andi meðal þorra íslendinga að
myndlistarsagan hafi byrjað með
nútímamyndlist. En ég velti íyrir
mér hvernig þetta kemur erlendum
gesti fyrir sjónir; er nokkuð óeðli-
legt þótt hann spyrji sig: Hvar er
myndlist fyrri alda? Þetta segir
okkur að Listasafnið er í klemmu
mitt á milli Þjóðminjasafnsins og
annarra safna, t.d. Listasafns
Reykjavíkur. Þjóðlistasafn íslend-
inga er hvorki þjóðminjasafn né
samtímalistasafn, heldur eitthvað
þama inn á milli. Það sem verra er,
er að ég er hræddur um að þetta
liti sýn okkar á íslenska myndlist
og skipti henni í þrennt: fornminj-
ar, hina einu-sönnu-íslensku-mynd-
list og svo „nýlistir" ýmiss konar,
sem dreifðar em um borg og bý.
Fastlega má gera ráð fyrir því,
að ferðalangurinn leiti að því sem
gerir íslenska myndlist frábmgðna,
og að hann hafi áhuga á að sjá eitt-
hvað nýtt og óvænt. íslendingar
gera sér þá hugmynd um ferða-
menn, að þeir séu hingað komnir
fyrst og fremst vegna náttúmnnar
og svo heppilega vill til að töfrafor-
múlan í íslenskri myndlist hefur
lengstum verið náttúmsérkenni og
fögur fjallasýn; við eigum svo ein-
stakt land, að við hljótum einnig að
eiga einstaka myndlist. En ég er
hræddur um að íslendingar geri
sér yfirdrifnar hugmyndir um
hversu einstök íslensk myndlist sé,
eins og það hljóti að vera öllum
jarðarbúum fullkomlega augljóst.
Hins vegar em íslendingar
sömuleiðis blindir á hversu einsleit
íslensk myndlist hefur lengstum
verið og hvað það er margt í hrær-
ingum nútímamyndlistar sem fór
framhjá íslenskum myndlistar-
mönnum framan af öldinni:
kúbismi, súrrealismi, konstrúktí-
vismi, svo að fáeinar fánýtar, er-
lendar tískustefnur séu nefndar.
Ég gæti vel trúað að þetta vekti at-
hygli ferðamanna sem fróðir em
um listasögu aldarinnar.
Ferðalangur furðar sig kannski á
því hvers vegna íslensk myndlistar-
saga hafi skyndilega fjarað út um
miðbik áttunda áratugarins, enda
em aðeins þrír listamenn sem eiga
verk frá þessu tímabili. Það er eins
og gert sé ráð fyrir að ferðamenn
hafi mjög takmarkaðan áhuga á því
sem er að gerast í íslenskri sam-
tímalist. Sýnishorn af list þeirra
þriggja listamanna, sem eiga að
vera fulltrúar níunda og tíunda ára-
tugarins, er helsti veikleiki sýning-
arinnar. Myndlist þeirra birtist sem
eftirþanki og viðhengi við aðalsýn-
inguna. Líklega hefði verið betra að
sleppa áttunda og níunda áratugn-
um alveg, með því hefði verið gefið
skýrt til kynna að sýningin næði
ekki yfir myndlist þess tímabils og
sýningargestir þyrftu að fara annað
til að kynnast henni.
En hvað veit ég svo sem um er-
lenda ferðamenn, hvað þeir em að
hugsa og hverju þeir hafa áhuga á?
Þess vegna legg ég til, að fenginn
verði erlendur sýningarstjóri til að
stjóma næstu sumarsýningu Lista-
safns íslands, og að hann fái full-
komlega frjálsar hendur með að
velja og kynna íslenska myndlist,
eins og hún birtist honum. Það gæti
orðið spennandi sýning, ekki aðeins
fyrir ferðamenn, heldur líka fyrir
okkur hin, sem þykjumst allt hafa
séð í íslenskri myndlist.
Gunnar J. Árnason
Norska þjóðleikhúsið í Osló fagn-
ar 100 ára afmæli sínu á þessu
hausti. Leikárið sem fer í hönd er
helgað afmælinu á ýmsa lund og
hver frumsýningin rekur aðra, ný
leikrit, leikgerðir og sígild verk
verða á efnisskránni og yfir vötnum
svífur andi norskrar leikritunar.
Meðal þess sem verður á döfinni í
september er umtöluð sýning á leik-
gerð eftir Sulti Knuts Hamsuns.
Þessi sýning var framsýnd í febrúar
sl. og þykir marka tímamót í
norskri leiklist. Gagnrýnendur og
áhorfendur vom á einu máli, um-
sagnir vom á einn veg og aðsókn
var gríðarleg.
Leikstjóri þessarar sýningar og
höfundur leikgerðarinnar er Yngve
Sundvor, einn af fulltrúum yngri
kynslóðarinnar í norsku leikhúsi.
Sýningunni hefur verið lýst sem
„sjálfstæðri, fyndinni, harmþmng-
inni og grípandi“.
Önnur sýning sem einnig vakti
athygli í vor var leikgerð eftir
Skammen, sögu Bergljot Hobæk
Haff. Leikstjóri og höfundur leik-
gerðarinnar er annar ungur leik-
stjóri, Morten Borgersen. Þessi
sýning naut mikillar aðsóknar í
fýrravetur og leikkonan Anne
Krigsvoll þótti vinna stóran sigur
með túlkun sinni á aðalpersónunni
Iðunni. Lítil hefð er fyrir því í
norsku leikhúsi að vinna leiksýn-
ingar upp úr skáldsögum og er haft
eftir Morten Borgersen að það sé
mikilvægur hluti af leiklist þjóðar-
innar að sviðsetja skáldsögurnar.
Þriðja leikgerðin sem birtist í
Norska þjóðleikhúsinu á afmælisár-
inu verður Dásamlegur staður (Et
dejlig sted) eftir smásögum Kjell
Askildsen í leikstjóm og leikgerð
Ole Anders Tandberg.
Æðikollur (1726) Ludvigs Hol-
bergs verður fyrsta fmmsýning af-
mælisleikársins í byrjun september
og vilja Norðmenn þannig minna á
norskan uppruna Holbergs, þótt
Danir hafi löngum eignað sér hann
beint og óbeint. Morten Jostad hef-
ur fært textann til nútímamáls og
Kim Bjarke leikstýrir. Af nýjum
leikritum ber líklega hæst Draum
om hausten, nýtt verk eftir Jon
Fosse, þekktasta leikritaskáld
Norðmanna á undanfömum árum
þótt enn hafi ekki neitt verka hans
birst á fjölum íslenskra leikhúsa.
Leikstjórinn Kai Johnsen, sem hef-
ur unnið með Fosse að fmmsýning-
um flestra verka hans á undanförn-
um ámm, segir að megineinkenni
Fosse sem leikskálds sé hæfileiki
hans til að skapa listrænt form úr
talmáli. „List hans er fólgin í að
finna skurðpunkt ofurhversdags-
legs talmáls og ljóðræns upphafins
texta.“
Ekki verður svo fagnað afmæli í
norsku leikhúsi að Henrik Ibsen sé
þar ekki einhvers staðar nærri.
Brúðuheimilið verður fmmsýnt 14.
október í leikstjóm Kjetil Bang-
Hansen. Anneke von der Lippe og
Henrik Mestad leika hjónin Nóm
og Þorvald Helmer. Loks má geta
þess að í tilefni afmælisins kemur í
haust út vegleg bók (600 bls.) um
sögu Norska þjóðleikhússins í máli
og myndum. Höfundur bókarinnar
er sagnfræðingurinn og rithöfund-
urinn Nils Johan Ringdal og Gyld-
endal gefur út.