Morgunblaðið - 28.10.1999, Blaðsíða 39

38 FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1999 39
____________________________k
JHttgtmMnfeife
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf„ Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ERRO
SÝNING ERRÓS í Galerie National du Jeu de Paume í
París er mikilvægur viðburður í íslensku listalífi. Jeu de
Paume er mikilsvirt gallerí og raunar talið eitt af þeim mikil-
vægustu í París. Að Erró skuli vera boðið að sýna þar á þess-
um tíma þegar stjórnendur safnsins leggja upp úr því að end-
urspegla öldina og árþúsundamótin er því geysileg viðurkenn-
ing sem óhætt er að fullyrða að eigi sér fáa líka í sögu ís-
lenskrar myndlistar.
Lítillæti listamannsins er mikið þegar hann er spurður um
þýðingu þessarar sýningar fyrir hann sjálfan eins og fram
kom í viðtali við Erró hér í blaðinu í gær: „Það er eitthvað á
seyði,“ segir hann, „ég veit bara ekki hvað það er. Það er mik-
ill æsingur í fólki hérna út af sýningunni. Eg finn fyrir mikl-
um áhuga, ekki síst á pólitískum myndum sem kemur mér á
óvart. Blaðamenn hafa hangið á línunni í heilan mánuð. Blöð
og tímarit verða með mikla umfjöllun í tengslum við opnunina.
Listatímaritið Beaux Arts gefur til að mynda út sérrit um
verk mín, auk þess sem við fáum forsíðuna undir okkur. Það
er eitthvað á seyði, ég er bara ekki búinn að átta mig á því
hvað það er.“
I viðtalinu kemur fram að starfsbræður Errós telji að þessi
sýning muni marka tímamót á ferli hans. Listamaðurinn telur
það mögulegt og bætir svo við: „Ég veit þó að þessi sýning á
eftir að skapa mér rými og aukið frelsi. Eftir hana get ég gert
það sem mig langar til. Hún losar um mig. En við sjáum til
hvað gerist síðan.“
Ur þessum orðum má vitanlega lesa mikilvægi sýningarinn-
ar fyrir Erró. Með henni hefur hann hlotið fulla viðurkenn-
ingu í þeirri borg sem hann hefur verið búsettur í lungann úr
ferli sínum. Hér eftir getur hann þess vegna gert það sem
hann langar til, eins og hann kemst sjálfur að orði.
Enginn vafi leikur á því að viðurkenning Errós á alþjóða-
vettvangi hefur þýðingu fyrir íslenskt listalíf sem er í jaðar-
stöðu í heimsmenningunni. Hún færir íslenska list betur inn á
kortið og hefur hvetjandi áhrif. Einnig má gera ráð fyrir því
að gildi Errósafnsins sem varðveitt er í Listasafni Reykjavík-
ur verði enn meira. Þetta veglega safn, sem listamaðurinn gaf
Reykjavíkurborg, á vafalítið eftir að gegna lykilhlutverki í
Listasafni Reykjavíkur þegar það hefur fengið viðhlítandi um-
gjörð, hugsanlega mun það opna nýjar leiðir til þess að fá
heimslistina til Islands í auknum mæli. Eru það ánægjuleg
tíðindi sem fram komu í viðtali blaðsins við Erró að hann
hyggist bæta við þetta safn bæði nýjum og eldri verkum.
Astæða er til að óska Erró til hamingju með þennan merka
áfanga á ferli hans sem án efa mun styrkja stöðu íslenskrar
myndlistar í bráð og lengd.
VEIÐIRÉTTUR OG
AUÐLINDAGJALD
SAMFÉLAGIÐ á að fá hlut af hagnaði atvinnugreinar sem
gengur vel, sérstaklega þegar um sameign þjóðarinnar er
að ræða og samfélagið skapar þau skilyrði, að atvinnugreinin
skilar hagnaði.“ Þetta segir Nýsjálendingurinn Ross Shotton,
sem er sérfræðingur Matvæla- og landbúnaðarstofnunar SÞ
(FAO)í fiskveiðistjórnun, en hann flytur nú fyrirlestra hér í
sérgrein sinni við Sjávarútvegsskóla SÞ. „Því er það mín
skoðun að búa eigi þannig að fiskveiðunum, að þær skili há-
marks hagnaði og þá er hægt að innheimta auðlindagjald fyrir
samfélagið. Þegar þannig er búið að atvinnugrein, að hún hef-
ur einkarétt til að hagnýta auðlindina, og hagnast verulega, er
sjálfsagt að hún skili einhverju til baka. Henni eru sköpuð
þessi skilyrði af samfélaginu og hún verður að greiða fyrir
það. Annars hlýtur að koma til greina að stjórna nýtingu auð-
lindarinnar með öðrum hætti, jafnvel að afturkalla veiðirétt-
inn og opna aðganginn fyrir alla til að lægja öldurnar í þjóðfé-
laginu,“ segir Shotton.
I viðtali við Morgunblaðið lagði Ross Shotton áherzlu á, að
FAO er hlutlaust í umræðu af þessu tagi. Stofnunin geti lagt
mat á ýmsa þætti, kosti og galla, en segi ríkisstjórnum ekki til
um það, hvaða leiðir þær skuli fara í fiskveiðistjórnun. „Það er
hins vegar mín skoðun, að sjávarútvegurinn eigi að sjálfsögðu
að greiða allan þann kostnað, sem hlýzt af fiskveiðistjórnun-
inni, rannsóknum og eftirliti. Ég held að það sé ekki teljandi
vandamál á íslandi. Þetta er hins vegar vandamál í ýmsum
löndum, þar sem ekki liggur fyrir hver kostnaðurinn er,“ seg-
ir hann og bætir því við að forsenda fyrir hæfilegu auðlinda-
gjaldi til viðbótar sé viðunandi hagnaður af veiðunum að
teknu tilliti til áhættunnar af rekstrinum og nauðsynlegar
fjárfestingar í skipum og búnaði. Þá lýsir Ross Shotton því
einnig sem skoðun sinni, að aðrar atvinnugreinar, sem byggja
á nýtingu sameiginlegra auðlinda þjóðarinnar, eigi einnig að
greiða auðlindagjald.
í ljósi þess að Ross Shotton er sérfræðingur FAO í fisk-
veiðistjórnun er athyglisvert að heyra álit hans á þeim atrið-
um sem mestar deilur hafa verið um hér á landi vegna hug-
mynda um gjaldtöku af kvótahöfum fyrir nýtingu á sameigin-
legri auðlind landsmanna.
Nærri þriðjungur íbúa Grundarfjarðar innan við sextán ára aldur
Unglingarnir skipa
ákveðinn sess
íbúum Grundarfjarðar hefur fjölgað svipað
og á höfuðborgarsvæðinu. Sveitarstjórinn
getur ekki skýrt til fulls þessa þróun sem
ekki er dæmigerð fyrir sjávarpláss á lands-
byggðinni. En gæfan er fallvölt eins og
Björg Agústsdóttir vekur athygli á í samtali
við Helga Bjarnason og kvótakerfínu fylgir
ákveðin óvissa. Börn og unglingar eru
tæplega þriðjungur íbúa sveitarfélagsins
svo kraftar sveitarstjórnar fara mikið
í að sinna málefnum unga fólksins.
RÉTT innan við 950 íbúar
eru í Eyrarsveit, flestir í
þéttbýlinu í Grundarfirði.
Meðalaldur er lágur.
Þannig eru tæp 33% íbúa sveitarfé-
lagsins 16 ára og yngri og telur
Björg Ágústsdóttir sveitarstjóri að
hlutfall barna sé hærra þar en í flest-
um eða öllum öðrum sveitarfélögum
landsins. Einnig er fremur lágt hlut-
fall eldri borgara en það stafar af því
að tiltölulega stutt er síðan dvalar-
heimili var stofnað á staðnum og því
flutti eldra fólkið mikið í burtu.
Björg hefur ekki einhlítar skýringar
á miklum barnafjölda. Hún vekur þó
athygli á því að fólk sé mikið á hreyf-
ingu til og frá Grundarfirði. Segir að
eitt árið hafi til dæmis liðlega 100
manns flutt í sveitarfélagið og svipað
margir úr því og telur Björg að um
10% íbúanna séu á hreyfingu á
hverju ári.
„Hingað flytur fólk á barneignar-
aldri og vill búa hér. Samfélagið er
fjölskylduvænt og við tökum mið af
þörfum bamanna. Það er því kannski
eitthvað í loftinu enda virðist fólk
fjölga sér hér mikið þótt ekki hafi
verið kannað hvort það sé mikið
meira en á öðrum sambærilegum
stöðum,“ segir sveitarstjórinn.
Byggingarnefndin
fær ekki fríið
Vegna hins mikla fjölda barna og
unglinga í Grundarfirði hafa kraftar
og fjármunir sveitarstjórnar farið í
málaflokka á því sviði. I vetur eru
214 börn í grunnskólanum. Skólinn
hefur reyndar verið einsetinn um
nokkurra ára skeið en búið við
þröngan kost. Síðastliðin fjögur til
fimm ár hefur verið unnið að stækk-
un þannig að húsnæði skólans nærri
því töfaldast og um þessar mundir er
verið að ljúka þeim áfanga. Þrátt fyr-
ir það eru enn húsnæðisvandræði í
skólanum og hefur þurft að bjarga
ákveðnum þáttum fyrir homs eins og
sveitarstjórinn orðar það. Á næstu
ámm þarf að bæta aðstöðu fyrir
smíðar og handmennt og stækka
anddyri og inngang og vegna fyrir-
sjáanlegrar fjölgunar nemenda
haustið 2001 þarf að bæta við enn
einni kennslustofu.
„Það hefur orðið mikii breyting á
aðstöðunni á þessum vinnustað, bæði
fyrir kennara og nemendur. En
byggingamefnd skólans fær senni-
lega ekki iangþráð frí því við þurfum
að huga að því hvernig best sé að
standa að framhaldinu," segir Björg.
Tilraun með fjarnám
Enginn framhaldsskóli er í Grund-
arfirði og hafa unglingamir því þurft
að sækja nám að loknum grunnskóla
annað. „Við missum þennan hóp út úr
samfélaginu þótt flestir komi auðvit-
að heim um jól og á sumrin. Það
gengur líka á ýmsu þegar fólk á þess-
um aldri fer að heiman og það geng-
ur ekki upp hjá öllum. Eru þó nokkur
dæmi um að krakkar flosni upp úr
námi og komi heim. Þá er það dýrt
hjá fjölskyldum að halda heimili á
tveimur stöðum og ekki óalgengt að
öll fjölskyldan fylgi börnunum,“ segir
Björg. Gerðar hafa verið tilraunir
með skólaakstur í framhaldsdeild í
Stykkishólmi en það hefur ekki
reynst grundvöllur fyrir því. Grund-
firðingar eiga aðild að Fjölbrauta-
skóla Vesturlands á Akranesi en
Björg segir ekki raunhæft að ætla að
koma upp framhaldsdeild þaðan í
Grundarfirði vegna þess hversu fáir
nemendurnir eru. Til þess að halda
úti hefðbundinni framhaldsdeild þarf
kennara í allar greinar sem þar eru
kenndar.
Því hefur verið unnið að því að
koma upp fjarnámi til þess að ung-
lingarnir geti verið lengur heima.
Björg segir raunhæft að miða við að
þau stundi námið þannig í eitt til tvö
ár og ljúki því síðan í venjulegu
skólaumhverfi, þó ekkert sé því til
fyrirstöðu að þau taki til dæmis fullt
nám til stúdentsprófs í fjarnámi. Það
myndi muna miklu fyrir foreldra og
börn að geta tekið eitt til tvö ár
heima. Hún segir að námsefnið sé til
og aðstaða til að kenna það hvaðan
sem er. Fjarnám hefur aftur á móti
þann ókost að yngri nemendur hafa
almennt ekki þann aga sem það
krefst.
Fjarnámshugmyndin var lögð fyrir
menntamálaráðherra haustið 1998 og
að lokinni athugun ráðuneytisins var
námið hafið í haust sem tilraunaverk-
efni í samvinnu sveitarfélagsins,
menntamálaráðuneytisins, Fjöl-
brautaskólans á Akranesi og Verk-
menntaskólans á Akureyri. Sveitar-
stjórnin í Grundarfirði tók að sér að
skapa aðstöðuna og nauðsynlegt að-
hald en kennslan fer fram frá Akur-
eyri og að hluta frá Akranesi. Sjö
nemendur stunda fjarnám og er Sig-
ríður Finsen hagfræðingur þeim til
aðstoðar. Útbúin hefur verið aðstaða
fyrir þá í kjallara gi-unnskólans þar
sem hver nemandi hefur tölvu út af
fyrir sig.
Björg segir of snemmt að segja til
um árangurinn en segir að krakkarn-
ir séu þakklátii' fyrir aðstöðuna og
áhugasamir um námið. Hún leggur á
það áherslu að verkefnið sé unnið
sem raunverulegt rannsóknarverk-
efni og þegar því lýkur að ári liggi
ákveðin niðurstaða fyrir sem hægt
verði að byggja á ákvarðanir fyrir
framtíðina. Sjálf er Björg sveitar-
stjóri bjartsýn á að fjarnámið verði
fastur liður í tilverunni, þjónusta sem
unnt verði að veita áfram.
Fjarnám unglinganna hefur haft
jákvæð áhrif á samfélagið, að sögn
Bjargar. Fólk fylgist vel með og hjá
fullorðna fólkinu hefur vaknað áhugi
á námi. Þannig eru um þessai' mund-
ir um 20 íbúar Grundarfjai'ðar í fjar-
námi við Verkmenntaskólann á
Akureyri, í einu til þremur fögum
hver.
Unglingarnir eiga
ákveðinn sess
Foreldrastarf í Grundarfirði, sem
gengur undir nafninu Tilvera, hefur
vakið athygli og orðið fyrirmynd
starfs í fleiri sveitarfélög-
um. Nokkrar mæður
standa að margvíslegri af-
þreyingu, skemmtun og
fróðleik fyrir unglingana.
Iþróttastarf er öflugt og
margir eru í tónlistarnámi.
Tónlistarskóli Grundarfjarðar fékk
inni í giunnskólanum fyrir tveimur
árum og fer tónlistarkennslan nú
fram í nánum tengslum við aðra
kennslu. Hefur það orðið til þess að
nemendum hefur fjölgað stórlega og
er nú nærri því annar hver nemandi
grunnskólans í tónlistarnámi. Nem-
endurnir mynda nokki'ar hljómsveit-
ir sem koma fram við ýmis tækifæri í
bæjarlífinu.
„Vegna þess hvað böm og ungling-
ar em stór hluti íbúanna höfum við
reynt að skapa þeim sem bestar að-
stæður og viðfangsefni. Þau eiga sér
ákveðin sess í tilveranni og við viljum
hlusta á hvað þau hafa fram að færa,“
segir Björg.
Unglingamir koma meðal annars
að mótun stefnu í málefnum bama og
unglinga sem hreppsnefnd vinnur að.
Björg segir tilganginn að vekja fólk
til umhugsunar um þessi málefni og
skipta verkum meðal þeirra sem að
málaflokknum koma. Hún segir að
sem betur fer séu „unglingavanda-
mál“ ekki áberandi í Grundarfirði.
„En það gerist ekki af sjálfu sér. Við
þurfum að fjárfesta í þessum hópi
íbúanna og búa vel að þeim þannig að
þeim líði vel og þau geti átt góðar
minningar héðan. Þá eru meiri líkur
á að þau setjist hér að í framtíðinni,"
segir Björg.
Sjálf er hún fædd og alin upp á
staðnum. Segist ekki hafa átt von á
því að fá vinnu í Grundarfirði þegar
hún ákvað að fara í lögfræðinám við
Háskóla Islands. Að námi loknu réð
hún sig sem fulltrúa sýslumannsins í
Stykkishólmi og þegar Magnús Stef-
ánsson sveitarstjóri var kosinn á þing
fyrir rúmum fjóram árum sótti hún
um og fékk sveitarstjórastarfið í
Grandarfirði.
Öflug fyrirtæki
Grandarfjörður hefur byggst upp
með þremur sjávarútvegsfyrirtækj-
um sem enn eru undirstaða byggðar-
innar og fljótt á litið virðist Grundar-
fjörður vera dæmigert sjávarpláss.
Björg Ágústsdóttir segir að það sé að
hluta til rétt en ýmis önnur einkenni
séu ekki dæmigerð fyrir sjávarpláss.
„Hvernig er dæmigert sjávarpláss?“
spyr Björg og svarar sér sjálf með
því að það sé þorp sem byggi að lang
mestu leyti á sjávarútvegi. „Það er
vissulega rétt að saga Grandarfjarð-
ar er samofin sögu sjávarútvegsins á
staðnum. En meðal annars af því að
fyrirtækin hafa á síðustu árum verið
öflug og haldið vel sínum hlut hafa
aðrar atvinnugreinar þrifist með.
Hér hafa til dæmis alltaf verið starf-
andi iðnaðarmenn, öflugi'i en á flest-
um öðram stöðum af svipaðri stærð.
Þeir hafa haft mikla vinnu
við að þjóna fyrirtækjun-
um og íbúunum sem vinna
við fiskveiðar og vinnslu
en einnig verið duglegir
að sækja verkefni út fyrir
byggðarlagið. Einnig hafa
ýmis þjónustufyrirtæki við sjávarút-
veginn eflst. Eg gæti trúað því að
erfiðleikar séu í huga fólks einkenn-
andi fyrir sjávarpláss og íbúunum að
fækka. Að þessu leytinu er Grundar-
fjörður ekki dæmigert sjávarpláss.
Hér hefur fólki fjölgað um tæp 18% á
síðastliðnum tíu áram eða svipað og á
höfuðborgarsvæðinu," segir Björg.
„Við eram gjarnan spurð að þessu.
Að hluta til getur maður bent á að
byggðarlagið er ungt og er að byggj-
ast upp og að sjávarútvegsfyrirtækin
hafa spjarað sig. En ég get ekki
skýrt þetta til hlítar, ekki frekar en
sveitarstjórnarmenn á stöðum sem
eru að missa fólkið í burtu þótt at-
vinnulífið sé í miklum blóma,“ segir
Björg Ágústsdóttir þegar leitað er
skýi'inga hennar á stöðugri fólks-
fjölgun í Grandarfirði. Hún nefnir að
það skipti örugglega máli að vera
innan tiltekins hrings frá höfuðborg-
inni. „En margt fleira kemur til. Hér
hefur, held ég sé óhætt að segja, ríkt
mjög góður andi og mikill drifkraftur
í fólki. Það er ekki nóg að atvinnulífið
gangi, fólki þarf að líða vel. Auðvitað
vinna allir sveitarstjórnarmenn að
því,“ segir Björg.
Völdin fylgja kvótanum
Sjávarútvegsfyrirtækin í Grandar-
firði hafa nýtt sér möguleika kvóta-
kerfisins og sum vaxið mjög. Ekkert
þeirra er þó stórt á landsmælikvarða.
Fyrir nokkrum áram eignaðist Fisk-
iðjan Skagfirðingur hf. á Sauðárkróki
meirihlutann í Hraðfrystihúsi Grand-
arfjarðar hf. og sameinaði síðan
Fiskiðjunni. Þar með fluttust yfin'áð-
in yfir verulegum kvóta til Sauðár-
króks og annar togari fyrirtækisins
var seldur. Við þetta töpuðust störf
en sjómennimir fengu skipsrúm á
öðrum skipum Fiskiðjunnar. Akveðin
óvissa skapaðist í Grandarfirði, sum-
ir óttuðust að starfsemin legðist af og
nýting kvótans færðist til Skaga-
fjarðar. „Öflug vinnsla hefur haldist í
frystihúsi Fiskiðjunnai'. Hér er unnin
skel og rækja og gripið í aðra vinnslu
á milli. Starfsemin hefur gengið
ágætlega og reksturinn komið vel út
þannig að Fiskiðjan stundar enga at-
vinnubótavinnu hér á staðnum. Við
trúum því að áfram verði gott að hafa
þessa starfsemi við Breiðafjörðinn og
fyrirtækið hafi hag að því að nýta sér
kosti þess að reka fyrirtækið hér,“
segir Björg Ágústsdóttir.
Þetta leiðir talið að því hversu mik-
il völd og um leið ábyrgð handhafar
kvótans hafa. „Þeir sem stjórna fyrir-
tækjunum hafa það að miklu leyti í
höndum sér hver framtíðin verður í
byggðum sem byggjast á sjávarút-
vegi. Þeir era miklir áhrifavaldar um
það hvort fyrirtækin ganga og geta
ákveðið að nýta kvótann hér, flytja
hann annað eða sameinast öðrum fyr-
irtækjum. Þegar litið er á þessa mynd
veltir maður stundum fyrir sér völd-
um sveitarstjórna. Þeirra hlutverk er
að skipta skatttekjum íbúanna. Þær
hafa hins vegar ekkert um það að
segja þegar fyrirtæki tekur ákvörðun
sem felur í sér að íbúunum fækkar og
tekjur sveitarsjóðs minnka. Ég er alls
ekki hlynnt því að sveitarstjómir
standi í eða skipti sér af atvinnu-
rekstri, meginreglan er sú að aðrir
eru betur til þess fallnir. En staðan er
þessi og það er umhugsunarvert."
Björg leggur á það áherslu að
tryggja þurfi rekstrarumhverfi fyrir-
tækjanna svo rekstur þeirra blóm-
stri. Þá verði minni hætta á að gripið
verði til sáraukafullra ráðstafana.
Stöðugleiki í efnahagslífinu er lykil-
orðið, að hennar mati.
Sala veiðiheimilda
skapar óvissu
Þótt sjávarútvegsfyrirtækin hafi
gengið vel og aukið kvóta sveitarfé-
lagsins gerh' sveitarstjórinn sé grein
fyi-ir því að gæfan er fallvölt. Ekki sé
hægt að ganga út frá því sem vísu að
uppgangurinn haldi áfram. „Eigum
við ekki að vera hamingjusöm þegar
allt gengur vel. En málið er ekki svo
einfalt. Staðan getur gjörbreyst fyr-
irvaralítið og við hefðum alveg eins
getað lent í sömu stöðu og mörg önn-
ur sjávarpláss, að missa kvóta og
„Fjarnámið
hefur jákvæð
áhrif á
samfélagið“
Björg Ágústsdóttir sveitarstjóri við smábátahöfnina í Grundarfirði. í baksýn sést Kirkjufell, tákn staðarins.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Áhersla er lögð á tölvukennslu frá upphafi skólagöngu. Hér líta tvær sex ára stúlkur upp frá tölvunni.
fólk. Ég tel að sú óvissa sem sala
veiðiheimilda skapar hafi sálræn
áhrif á fólk í sjávarbyggðum. Hún
dregur úr tiltrú fólks á stöðunum og
athafnasemi þess, líka á stöðum þar
sem nægar afiaheimildir eru og nóg
að gera. Þetta er staðreynd sem
menn vita af. Sveitarfélögin taka til
dæmis þátt í því með ríkinu að koma
upp hafnaraðstöðu fyrir sjávarútveg-
inn og götur, skóla og ýmsa aðstöðu
fyrir starfsfólk fyrirtækjanna. Ef
kúvending verður í atvinnulífinu,
kvótinn fer eða annað álíka afdrifa-
ríkt gerist, þá er þessi fjárfesting
óþörf og sveitarfélagið hefur ekki
tekjur til að borga af henni.“
„Helstu ráðamenn þjóðarinnar hafa
ekki getað svarað því og ég veit ekki
hvort ég á að freista þess,“ segir
Björg þegar hún er spurð að því hvað
sé til ráða. Hún segist hlynnt kvóta-
kerfmu sem tæki við fiskveiðistjórnun
enda hafi ekki verið hægt að finna
aðra betri lausn á ofveiðivandamálinu
á sínum tíma. Hins vegar sé framsal
aflaheimilda meinlegur ágalli. „Það
hefur náðst fram hagkvæmni með
samþjöppun aflaheimilda enda er það
markmið laga um fiskveiðistjómun.
En á móti má spyrja: Hvað hefur það
kostað þjóðfélagið? Mér vitanlega hef-
ur kostnaðurinn við röskunina sem
þessu fylgir ekki verið reiknaður út.“
I framhaldi af þessu berst í tal
fólksflóttinn frá landsbyggðinni til
höfuðborgarsvæðisins. „Ég hef ekki
þá skoðun að byggð þurfi að haldast
á hverjum einasta stað og tel að það
geti verið óhjákvæmileg þróun að
einstaka héruð eða þorp fari í eyði.
Ég tel hins vegar að við séum komin
langt út fyrir þau mörk sem eðlileg
kunna að teljast í þróun byggðar.
Þetta er of dýrt fyrir þjóðina. Hvað
kostar það til dæmis að taka við öllu
fólkinu á nýjum stað. Það getur auð-
vitað verið hagkvæm fjárfesting fyrir
sveitarfélögin á höfuðborgarsvæðinu
að koma upp byggingasvæðum og að-
stöðu, þau fá tekjui' af nýjum íbúum.
En á móti erum við að fórna verð-
mætum á öðram stöðum. Við eram
lítil þjóð og höfum ekki efni á þessari
sóun,“ segir Björg.
Flutningur verkefna
en ekki stofnana
Vegna mikils vægis sjávarútvegs-
ins hefur hreppsnefnd Eyrarsveitar
.lengi viljað stuðla að því
að dreifa áhættunni með
því að auka fjölbreytni í
atvinnulífinu. Björg segir
að tiltölulega fá opinber
störf séu á staðnum en til-
raunh’ til að fá þangað
stofnanir hafi enn ekki borið árang-
ur. Einnig hafi verið reynt að laða að
fyrirtæki eða störf. „Við höfum lengi
haft áhuga á að gerðar verði tilraunir
til að vinna hér einhver störf sem nú
eru á höfuðborgarsvæðinu. Við erum
viss um að með nútímatækni er unnt
að vinna úti á landi ýmislegt sem nú
er unnið þar. Þetta snýst að mínu
mati um flutning verkefna út á land
eða að þar verði efnt til þeirra, en
ekki stofnana. Til þess að það verði
að veruleika þarf ákveðna hugarfars-
breytingu. Það er ákaflega mikilvægt
að landsbyggðin sitji ekki eftir í
frumframleiðslugreinunum, sjávarút-
vegi og landbúnaði, þai' sem störfum
fækkai' stöðugt vegna hagræðingar
og tækninýjunga, heldur nái að þróa
fjölbreyttara atvinnulíf. Ég legg
áherslu á að úti á landi verði ekki að-
eins einföldustu störfin heldur einnig
þau sérhæfðari og „dýrari“. Þá er ég
ekki síst að hugsa um upplýsinga- og
þekkingariðnaðinn enda talið að í
honum verði mesti vaxtarbroddurinn
í efnahagslífi þjóðarinnar á næstu ár-
um. Þeir miklu fólksflutningar sem
því miður era í landinu hafa þó orðið
til þess að farið er að huga meira að
þessum málum, eins og ör vöxtur Is-
lenskrar miðlunar er
dæmi um.“
Grundfirðingar hafa
undirbúið jarðveginn fyr-
ir upplýsingatæknina í
sínu samfélagi og greini-
legur vilji er til að ná
langt á því svði. Þannig er lögð
áhersla á tölvunám í grunnskólan-
um, meðal annars kennt námsefni
frá Tölvuskólanum Framtíðarbörn-
um í öllum bekkjum, og telur Björg
að með því nái börnin ákveðnu for-
skoti á jafnaldra sína á því sviði. Þá
eru unglingar og fullorðnir í fjar-
námi, eins og áður hefur verið vikið
að, og þjálfast við það í samskiptum
í tölvuheiminum.
Brú á Kolgrafarfjörð
Vegamál skipta Snæfellinga miklu
máli enda strandferðaskipin hætt að
koma þar við og ekkert áætlunarflug
er á Nesið. „Það skiptir okkur miklu
máli að hafa góða vegi,“ segh' Björg
og vekur á því athygli að til þess að
komast til bæjanna þriggja á norðan-
verðu Snæfellsnesi þurfi að aka langa
malarkafla. Og þar að auki séu tveir
erfiðir fjallvegir á Snæfellsnesi, Kerl-'
ingarskarð og Fróðárheiði. Unnið er
að lagningu nýs vegar um Búlands-
höfða sem er milli Grundarfjarðar og
Olafsvíkur, og að undirbúningi fram-
kvæmda við nýjan veg yfir Vatnaheiði
í stað Kerlingarskai'ðs. „Kerlingar-
skai’ð er mikill farartálmi, sérstak-
lega að vetri. Veguiinn er í yfir 300
metra hæð og stenst ekki þær kröfur
sem gerðar eru til vega í dag. Vatna-
heiðin mun breyta miklu.“ Björg seg-
h' að fólk sem fylgist með úr fjaiiægð
geti margt ekki gert sér grein fyiir
stöðu þeh’ra sem þar búa. „Við eigum
tilvera okkar undh- greiðum sam-
göngum; atvinnu okkar, líf og heilsu."
Snæfellingar hafa lagt áherslu á
tengingu byggðanna á noi’ðanverði:
Nesinu og staðið saman að forgangs-
röðun framkvæmda. Nú standa yfir
miklar framkvæmdir við nýjan veg
um Búlandshöfða og lýkur þeim að
fullu á næsta ári. Segir Björg að mik-
il samgöngubót fáist með því. „Næsta
verkefni er að fá veg yfir Kolgrafar-
fjörð.“ Gamall malarvegur er fyrir
fjörðinn og í langtímaáætlun í vega-
gerð er gert ráð fyrir að hann verði
lagður bundnu slitlagi. Björg segir að
fjárveiting til vegarins dugi ekki fyrir
nauðsynlegri uppbyggingu vegarins.
„Við viljum láta meta hvað það kost-
ar að byggja upp veg fyrir fjörðinn
og bera það saman við kostnað við
þverun hans. Vegagerðin vinnur að
frumathugun málsins," segir Björg.
Vegurinn til Grundarfjarðar styttist
aðeins um 7,5 kílómetra við þveran
Kolgrafarfjarðar. Björg segir að
styttingin sé ekki aðalmálið heldur sé
mikið veðravíti í firðinum og hættu-
legt að fara um hann við ákveðnar
aðstæður. Þá sé rekstur hans dýr og
leggja þurfi mikla fjármuni í að
byggja upp veginn og því spurning
hvort ekki sé skynsamlegra að leggja
þá í þveran fjarðarins.
Búið er að leita töluvert að heitu
vatni í nágrenni Grundai'fjarðar en
án árangurs. Hins vegar er heitt vaty
austan við Kolgrafarfjörð, á Ber-
serkseyrarodda þar sem vegurinn
færi yfir fjörðinn. Grandfirðingar
hafa því sérstakan hag af brúargerð,
með því að leggja aðveituæðina í
brúnni myndu sparast veralegir fjár-
munir og hagkvæmni hitaveitu
aukast. Jafnframt myndu búsetuskil-
yrðin batna til muna. ,
„Eigum tilveru
okkar undir
greiðum
samgöngum.“