Morgunblaðið - 28.10.1999, Blaðsíða 42

42 FIMMTUDAGUR 28. OKTGBER 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Hvað fengu
þeir í staðinn?
Fjárhagstengslin ber að skoða í Ijósi
þess að íslenski kommúnistaflokkurinn
varfrá upphafi útkirkja frá
þeim sovéska.
Stórfrétt haustsins er
fundur skjalfestra
heimilda um reglu-
bundinn stuðning so-
véska kommúnistaflokksins við
Sósíalistaflokkinn/Alþýðubanda-
lagið. Það breytir engu um
fréttagildið þótt komið hafí á
daginn að „fréttin" hafi legið í
dvala frá 1992. Andvaraleysi ís-
lenskra fræðimanna vekur
furðu, því þingréttarhöldin yfír
sovéska kommúnistaflokknum
fóru ekki framhjá neinum og
þar voru umrædd skjöl gerð op-
inber. Ámi Snævarr, fréttamað-
ur á Stöð 2, á hins vegar heiður
skilið fyrir fréttaflutning sinn.
Hann telst með fróðari mönnum
um sögu sósíalista, hefur gert
um það efni heimildamynd og
bók, í félagi við Val Ingimundar-
son, sagnfræðing, og var því
fljótur að átta sig þegar honum
barst til eyrna lítil frétt frá Nor-
egi sem enginn íslenskur fjöl-
VinuftDC miði11 hafði
VlvHOnr rænu ^ að
segja frá. Það
var kveikjan
að því að Ami
Eftir Jakob F.
Ásgeirsson
komst á snoðir um skjölin
frægu. Með árvekni sinni og
frumkvæði skaut fréttamaður-
inn þannig fræðimönnunum (og
öðrum fjölmiðlum) eftirminni-
lega ref fyrir rass.
Viðbrögð fræðimannsins Jóns
Olafssonar hafa vakið athygli. I
Morgunblaðinu hafði Jón fyrir-
vara á að upplýsingar Árna
væru réttar og daginn eftir
gerði hann því skóna á Stöð 2 að
alls óvíst væri að umræddar
peningasendingar hefðu borist í
hendur réttra aðilja á Islandi.
„Það er löng leið frá úthlutun í
miðstjórn kommúnistaflokksins
til þess að það kemur taska með
peningum í sendiráðið í Reykja-
vík og það verður nú rýrnun á
»4 ýmsum stöðum," sagði hann.
Nokkrir fræðimenn hafa orðið
til þess að mótmæla þessum um-
mælum. Meðal þeirra er Arnór
Hannibalsson, prófessor, sem
telur með öllu fráleitt að ætla að
peningarnir hafí ekki komist til
skila; forsvarsmönnum komm-
únistaflokkanna í öðrum löndum
hafí verið tilkynnt um styrkina
og enginn KGB-maður hefði
dirfst að stinga þeim undan.
Báðir eiga þeir Jón og Arnór
bækur á jólamarkaði um tengsl
íslenskra sósíalista við móður-
flokkinn í Moskvu og verður
fróðlegt að bera saman bækur
þeirra því efnistök þeirra eru
greinilega ólík.
Þau gögn sem Árni Snævarr
hefur dregið fram taka einungis
til fjögurra ára, 1956,1959,1963
og 1966. Þar er íslenski sósíal-
istaflokkurinn á sínum stað í
bókhaldinu öll árin. Af þessu má
hugsanlega draga þá ályktun að
flokkurinn hafi fengið slíkan
styrk árlega; þ.e. 5-8 milljónir á
hverju ári. Sovéski kommúnista-
flokkurinn veitti hundruðum
milljóna Bandaríkjadala til
bræðraflokka á Vesturlöndum
og hélt áratugum saman úti
"'J* malgögnum kommúnista í lýð-
ræðisríkjum, auk ýmissar ann-
arrar starfsemi. Þessar styrk-
veitingar stóðu allt til fallsins
mikla 1988. Árlegur styrkur til
íslenskra kommúnista væri í
fullu samræmi við það sem þeg-
ar er vitað um styrki sem
kommúnistar í öðrum ríkjum
fengu. Það er ekki tilviljun að
Þjóðviljinn skuli sigla í strand
svo skömmu eftir fa.ll Sovétríkj-
anna.
Þessar greiðslur eru óskyldar
öðrum reglubundnum stuðningi
Moskvuvaldsins við íslenska
sósíalista. Nú fer enginn lengur
dult með að Sovétstjórnin kost-
aði allan rekstur MIR, veitti
Máli og menningu háa styi'ki og
bauð árlega mörgum leiðtogum
sósíalista og verkalýðshreyfing-
arinnar til lúxusdvalar í Sovét-
ríkjunum. Ennfremur ráku Is-
lendingar nokkur „innflutn-
ings“fyrirtæki sem stofnuð voru
í skjóli haftaverslunar við Sovét-
ríkin sem hugsanlegt er að hafi
verið notuð til peningaþvættis,
þ.e. að koma „rússagullinu" í
umferð, auk þess sem Sovét-
stjórnin mun hafa gætt þess að
þessi fyrirtæki skiluðu góðum
hagnaði sem meiningin var að
rynni til starfsemi sósíalista á
Islandi.
Fjárhagstengslin við Moskvu-
valdið ber að skoða í ljósi þess
að íslenski kommúnistaflokkur-
inn var frá upphafi útkirkja frá
þeim sovéska. Komintern, al-
þjóðasamband kommúnista sem
stjómað var frá Moskvu, hafði
fulla stjórn á allri starfsemi
Kommúnistaflokks Islands. Og
Komintern gaf fyrirmæli um
stofnun Sósíalistaflokksins 1938,
að því er kemur fram í væntan-
legri bók Arnórs Hannibalsson-
ar, Moskvulínunni. Eftir að
Komintern var lagt niður 1943
hafði Alþjóðadeild sovéska
kommúnistaflokksins með
tengslin við bræðraflokkana á
Vesturlöndum að gera.
Islenskir sósíalistar hafa frá
árinu 1938 staðfastlega neitað
öllum tengslum við erlenda
kommúnistaflokka, hvort heldur
í Sovétríkjunum, Austur-Þýska-
landi eða í öðrum austantjalds-
ríkjum. Með þeim upplýsingum
sem nú liggja fyrir hafa tvær
kynslóðir forystumanna ís-
lenskra sósíalista verið afhjúp-
aðar sem margþvældir lygarar.
Full ástæða er til að íslensk
stjómvöld hafi forgöngu um það
í samráði við rússnesk yfirvöld,
og ekki síður þýsk, að rannsaka
gaumgæfilega þessi tengsl. Hér
er ekki um félagslega aðstoð að
ræða, eins og Guðmundur Árni
Stefánsson vill vera að láta, eða
samstarf milli hreyfinga sem
starfa á lýðræðislegum grund-
velli í lýðræðislöndum. Hér er
um að ræða íhlutun mesta harð-
stjómarkerfis mannkynssög-
unnar í íslensk stjómmál, þar
sem þjóðmálaumræðan var ára-
tugum saman skrumskæld með
harðskeyttum áróðri, hvatt til
verkfalla og undirróðurs - og
beinlíns stefnt að afnámi ís-
lensks þjóðskipulags.
Enn eru á lífi flokksmenn sem
þekkja sögu fjármálatengslanna
en hafa þráast við að leysa frá
skjóðunni. Það er ekki víst að
þögnin verði þeim áfram það
skjól sem hún hefur verið; allt
bendir til þess að fleiri gögn
verði dregin fram í dagsljósið á
næstu árum. Og víst er að fáir
munu verða til að verja þá þegar
þeir eru gengnir til feðra sinna.
Það hlýtur að fara ískaldur
hrollur um þá sem enn lifa að
horfa upp á gamla samherja
keppast við að skella allri skuld
á látna félaga.
+ Ólafur H.
Bjarnason fædd-
ist í Reykjavík 21.
febrúar 1915. Hann
lést á Landspítalan-
um 20. október síð-
astliðinn. Foreldrar
Ólafs voru þau hjón-
in Bjarni Ivarsson,
bókbindari í
Reykjavík, f. 14.
ágúst 1885, d. 30.
ágúst 1965, og
Ragnheiður Magn-
úsdóttir, f. 17. októ-
ber 1886, d. 22. apríl
1965. Bjarni var
sonur Ivars _ Jónatanssonar út-
vegsbónda í Ivarsseli í Reykjavík
og konu hans Ólafar Bjarnadótt-
ur. Ragnheiður var dóttir Magn-
úsar Blöndal Jónssonar, prests í
Vallanesi, og fyrri konu hans,
Ingibjargar Eggerz.
Fyrstu árin ólst Ólafur upp hjá
foreldrum sinum í Reykjavík, en
frá 6 ára aldri ólst hann upp á
Reyðarfirði hjá fósturforeldrum
sínum, Sigríði Þorvarðardóttur
Kjerúlf, sem var stjúpsystir móð-
ur hans, og manni hennar, Þor-
steini Jónssyni, kaupfélagsstjóra.
Systkini Ólafs: Hulda Bjarnadótt-
ir, ritari, f. 27. júní 1911, d. 7. ap-
ríl 1992, Magnús Bjarnason,
starfsmaður Hitaveitu Reykja-
víkur, f. 24. ágúst 1913, d. 15. des-
ember 1979, Yngvi Þórir Árna-
son, prestur, f. 17. september
1916, d. 4. febrúar 1991 og Ja-
kobína Bjarnadóttir, húsfreyja, f.
19. apríl 1918, d. 16. september
1970. Auk þess átti Ólafur hálf-
Á þessu einstaklega hlýja og fal-
lega hausti, þegar enn stóðu full-
laufguð tré í görðum og jafnvel ein-
staka blóm voru enn að skjóta upp
kollinum, kvaddi þessa jarðvist
elskulegur tengdafaðir minn, Ólaf-
ur H. Bjarnason.
Það sem einkenndi Ólaf var
prúðmennska hans og hlýja. Hann
hafði þessa hógværu og rólegu ná-
lægð sem gerði það að verkum, að
öllum leið vel í návist hans. Okkur
varð því fljótt vel til vina og bar þar
aldrei skugga á í þann tæpa aldar-
fjórðung sem leiðir okkar lágu sam-
an. Sú tilviljun, að hann og faðir
minn voru alnafnar og mæður
þeiiTa nöfnur að auki, fannst mér
tengja okkur enn nánari böndum.
Ólafur var ekki margmáll en hafði
jafnan ákveðnar skoðanir á málefn-
um líðandi stundar. Aldrei heyrði
ég hann hallmæla neinum. Eg hef
heyrt, að sem ungur maður hafi Ól-
afur þótt með þeim glæsilegri á
Austurlandi, um það vitna líka
myndir frá þeim tíma. Þrátt fyrir
erfið veikindi hélt hann þessum
glæsileika fram til síðasta dags.
Ólafur var mjög vandvirkur í öllu
sem hann tók sér fyrir hendur og
listrænn. Ungur sótti hann nám-
skeið í málun og teikningu og var
það hans helsta tómstundaiðja á
yngri árum. Á efri árum fór hann
aftur að sinna þessu hugðarefni
sínu, sótti námskeið í vatnslitamál-
un og málaði töluvert. Var gaman
að fylgjast með hve miklum fram-
förum hann tók á þessum tíma. Eft-
ir hann liggja mörg falleg verk.
I byggingarstússi okkar hjón-
anna voru ekki fáar ferðir hans í
Hesthamrana til að rétta okkur
hjálparhönd. Eg veit að honum
þótti miður að geta ekki gert meira,
en þá var heilsu hans farið að
hraka, enda búinn að fara í tvær
hjartaaðgerðir. Einnig hafði hann
gaman af að fylgjast með fram-
kvæmdum í garðinum og því hvern-
ig gróðurinn þar óx og dafnaði.
Ekki er nema rúmur mánuður síð-
an við gengum saman um garðinn í
síðasta sinn og dáðist hann þá sér-
staklega af fallegri, greinamikilli
ösp. Þessi_ ösp stóð hvanngræn
þangað til Ólafur veiktist fyrir tæp-
um þremur vikum, þá byrjaði hún
að gulna en felldi ekki eitt einasta
lauf fyrr en hann var allur. Það var
bróður, Ragnar
Kjartansson, starfs-
maður á Veðurstofu
Islands, f. 24. maí
1930, d. 25. október
1988. Fóstursystkini
Ólafs: Þorvarður
Þorsteinsson, fyrrum
bæjarfógeti á Isafirði
og sýslumaður Norð-
ur- og Vestur-ísa-
fjarðarsýslu, f. 24.
nóvember 1917, d. 31.
ágúst 1983, Margrét
Þorsteinsdóttir, hús-
freyja, f. 12. febrúar
1922, Jón Þorsteins-
son, læknir, f. 31. júlí 1924 og
Þorgeir Þorsteinsson, fyrrver-
andi sýslumaður á Keflavíkur-
flugvelli, f. 28. ágúst 1929.
Arið 1938 kvæntist Ólafur eft-
irlifandi konu sinni, Bergljótu
Guttormsdóttur, kennara, f. 5.
apríl 1912 á Hallormsstað. Berg-
Ijót er dóttir Guttorms Pálssonar,
skógarvarðar á Hallormsstað, f.
12. júlí 1884, d. 5. júní 1964, og
konu hans Sigríðar Guttorms-
dóttur, frá Stöð í Stöðvarfirði, f.
18. maí 1887, d. 30. september
1930.
Börn Bergljótar og Ólafs eru:
1) Sigríður Helga, skrifstofust-
jóri, f. 1. maí 1939. Sigríður á
eina dóttur, Bergljótu, faðir
hennar er Jón R. Gunnarsson. 2)
Guttormur, rekstrarhagfræðing-
ur, f. 24. júlí 1943, kvæntur Aðal-
björgu Ólafsdóttur, kennara.
Börn þeirra eru Geirþrúður og
Höskuldur Hrafn. Önnur börn
hans eru Guttormur, Sigríður,
eins og tréð vildi fylgja honum inn í
vetrarsvefninn langa.
Tengdamóður minni Bergljótu
bið ég Guðs blessunar, hennar er
missirinn mestur.
Nú þegar komið er að leiðarlok-
um vil ég þakka þér alla þína hlýju
og góðsemi í minn garð ogkveð þig
með söknuði með ljóði Olafs Jó-
hanns Sigurðssonar:
Hræddist ég, fákur, bleika brá,
er beislislaus forðum gekkstu hjá,
hljóður spurði ég hófspor þín:
Hvenær skyldi hann vitja mín?
Loks þegar hlíð fær hrím á kinn
hneggjar þú á mig, fákur minn.
Stíg ég á bak og brott ég held,
beint inn í sólarlagsins eld.
(Ó.J.S.)
Aðalbjörg Ólafsdóttir.
Elskulegur tengdafaðir minn,
Olafur H. Bjarnason, er látinn.
Ég var ung að árum þegar ég hóf
komur mínar á Lynghaga 8, þar
sem tengdaforeldrar mínir bjuggu
saman í 45 ár. Heimilislífið á Lyng-
haga var afar liflegt þar sem fjögur
börn þeirra ólust upp við mikinn
gestagang, en Ólafur og Bergljót
áttu hvort um sig mörg systkini og
voru þau og aðrir ættingjar og vinir
af Austurlandi svo og vinir barna
þeiiTa tíðir gestir á heimilinu. Má
því segja að heimili þeirra á Lyng-
haga hafi verið nokkurs konar al-
þýðuheimili í þjóðbraut.
Ólafur var óvenju myndarlegur
maður, fríður sýnum, kvikur og
léttur í hreyfingum og fram til síð-
asta dags var hann jafnframt heið-
skír í hugsun sem ungur maður
væri. Hann hafði hlýlegt augnaráð
og fallegt bros hans og meðfædd
góðvild og hlýja gerði það að verk-
um að öllum leið vel í návist hans.
Hann hafði til að bera ríka rétt-
lætiskennd og þótt hann hefði á tíð-
um ákveðnar skoðanir á málefnum
lands og þjóðar þá heyrði ég hann
aldrei hallmæla nokkrum manni.
Ólafur var glaður og skemmti-
legur í góðra vina hóp en naut sín
síður í fjölmenni. Hann hafði
skemmtilegt skopskyn og svokall-
aðir Lynghagabrandarar tengda-
fóður míns flugu innan fjölskyld-
unnar og urðu að nokkurs konar
fjölskylduíþrótt sem ekki öllum var
móðir þeirra Sigurborg Garðar-
sdóttir, og Ólafur Geir, móðir
hans er Viktoría Hannesdóttir. 3)
Þorsteinn, viðskiptafræðingur, f.
2. mars 1945, kvæntur Ásthildi S.
Rafnar, sérkennara. Þeirra börn
eru Halldór Friðrik, Bergljót og
Þórhallur Eggert. 4) Eggert
Bjarni, lögfræðingur, f. 29. febr-
úar 1952, kvæntur Sigrúnu H.
Pálsdóttur, leiðsögumanni. Böm
þeirra em Páll Ragnar og Mar-
grét Þórhildur. Önnur börn Egg-
erts em Ingvar Helgi, Sigríður
og Ólafur Daði. Móðir þeirra er
Aslaug Ingvarsdóttir. Afkomend-
ur Bergljótar og Ólafs em nú 29
talsins.
Ólafur nam við Héraðsskólann
að Laugarvatni veturna 1930-
1932. Að námi loknu vann hann
um árabil hjá Þorsteini fósturföð-
ur sínum í Kaupfélagi Héraðsbúa
á Reyðarfirði. Árið 1936 hóf hann
nám við Samvinnuskólann í
Reykjavík og lauk þaðan prófi ár-
ið 1938. Árið eftir fluttu Ólafur
og Bergljót alfarið til Reykjavík-
ur þar sem hann gegndi ýmsum
störfum þar til hann gerðist
starfsmaður lijá Tollstjóraem-
bættinu í Reykjavík árið 1942.
Starfaði hann þar, fyrst sem full-
trúi og síðar sem deildarstjóri í
endurskoðunardeild, allt fram til
ársins 1985, er hann lét af störf-
umfyrir aldurs sakir.
Ólafur gegndi ýmsum trúnað-
arstörfum. Var hann alloft kjör-
inn til setu á þing BSRB á sjöunda
áratugnum, ýmist sem aðalmað-
ur eða varamaður, var um skeið í
stjórn Starfsmannafélags ríkis-
stofnana og trúnaðarmaður
starfsfólks hjá Tollstjóraembætt-
inu.
Útfór Ólafs fer fram frá Nes-
kirkju í dag og hefst athöfnin kl.
15.
gefið að skilja en sem vöktu því
meiri hlátrasköll innvígðra.
Olafur var vel gefinn maður en
það sem færri vissu var að hann var
mjög listfengur og hafði næmt auga
fyrir fegurð og formum. Sem ungur
maður sótti hann námskeið í
myndlist og hóf að mála í frístund-
um. Lífsbaráttan leyfði hins vegar
ekki að hann héldi því áhugamáli
sínu áfram en á síðari árum tók
hann pensilinn fram aftur fjöl-
skyldunni til mikillar ánægju.
Afkomendur Ólafs og Bergljótar
eru nú orðnir 29 talsins, þar af 14
barnabörn og 11 barnabarnabörn.
Afi Óli eins og hann var kallaður
naut mikillar hylli yngstu kynslóð-
arinnar sem tíðum sótti í skjólið á
Lynghaga enda mat hann þau öll að
jöfnu og gerði aldrei upp á milli
þeirra.
Það var gæfa mín að eignast Ólaf
sem tengdaföður því í þau 37 ár
sem ég þekkti hann bar aldrei
skugga á vináttu okkar. Ég á hon-
ummikið að þakka.
Ég kveð Ólaf tengdaföður minn
með söknuði. Blessuð sé minning
hans.
Ásthildur S. Rafnar.
Elsku afi minn, Ólafur Helgi
Bjamason, er látinn.
Nú þegar leiðir okkar skilja,
langar mig að þakka þér afi minn
fyrir þann stuðning og hlýju sem ég
fékk á Lynghaganum hjá þér og
ömmu. Ég naut þeirra forréttinda
að búa hjá ykkur um lengri eða
skemmri tíma í senn, fyrst í bar-
næsku og síðan aftur frá unglings-
árum fram yfir tvítugt, þannig að í
raun varstu miklu meira en bara afi
minn og hefur þú að mörgu leyti
mótað þann mann sem ég hef að
geyma í dag. Mun ég búa vel að
þeim góðu endurminningum sem
ég hef um þig, elsku afi minn, um
ókomna tíð. Börnin mín voru einnig
öll svo lánsöm að fá að kynnast þér
og yngsta barn okkar Steinunnar,
hún Ólöf Rún, er skírð eftir þér og
má með sanni segja að hún líkist
þér á þann hátt að hún hefur ein-
staldega góða lund.
Ég og fjölskylda mín þökkum
þér, elsku afi, fyrir samfylgdina og
allar þær góðu stundir sem við höf-
um átt í gegnum árin. Megi Guð
OLAFUR H.
BJARNASON