Morgunblaðið - 21.11.1999, Qupperneq 24

24 SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Næstelsta félag Englands, Stoke City F.C., er þekkt fyrir þrennt
Matthews,
Banks og
sigur á
Wembley
1972
STOKE City F.C. er næstelsta félag Englands - stofnað 1863 af
nemendum Charterhouse-skólans í Stoke. Þrátt fyrir langa
sögu hefur liðið aðeins unnið einn bikar - deildarbikarinn 1972
á Wembley. Saga félagsins hefur einkennst af þjáningum - allt
frá því að deildarkeppnin var tekin upp hefur liðið verið á flakki
upp og niður á milli deilda. Þekktustu knattspyrnumenn Stoke
eru báðir heimsfrægir - Sir Stanley Matthews og markvörður-
inn Gordon Banks.
Sir Stanley Matthews, galdramaður með knöttinn.
Stoke varð atvinnumannalið
1885 og þremur ái-um síðar var
Stoke eitt af tólf liðum sem stofn-
mgggg uðu ensku deildina.
Sigmundur Ó. Fyrsti deildarleikur
Steinarsson Stoke var 8. septem-
tók saman bcr 1888 þegar 4.500
áhoifendur sáu liðið
tapa fyrir WBA á Victoria Ground í
Stoke, 2:0. Fyrstu tvö keppnistíma-
bilin hafnaði Stoke í neðsta sæti í 1.
deild, en varð síðan að láta sæti sitt
af hendi til Sunderland 1890. Dvöl-
in í nýstofnaðri 2. deild var ekki
löng, liðið kom upp ári síðar. Liðið
afrekaði ekki mikið á þessum árum
og 1908 féll liðið úr 2. deild og þar
með út úr deildarkeppninni. Það
var svo ekki fyir en 1922 að Stoke
kom á ný upp í 1. deild, en leiðin lá
beint niður á nýjan leik.
1933 varð liðið sigurvegari í 2.
deild. 29. mars 1937 var sett áhorf-
endamet á Victoria Ground er
51.373 áhorfendur komu til að sjá
leik Stoke og Arsenal, sem endaði
með jafntefli 0:0. Deildarkeppni fór
ekki fram í Englandi í seinni
heimsstyrjöldinni 1939-1946.
Stoke var ekki langt frá því að
verða Englandsmeistari fyrsta
keppnistímabilið eftir stríð - liðið
þurfti aðeins að vinna Sheffield
United á Bramall Lane í Sheffield í
síðasta leik sínum, til að meistara-
titillinn væri í höfn. Leikurinn tap-
aðist 2:1 og Liverpool varð meistari
á frábærum lokaspretti; liðið vann
sjö leiki og gerði eitt jafntefli í síð-
ustu átta leikjum sínum. Liverpool
lék fjóra síðustu leiki sína á útivelli,
þar sem deildarkeppnin fór úr
skorðum vegna vetrarríkis.
Þetta ár varð Stoke fyrir öðru
áfalli - dýrlingurinn Stanley Matt-
hews var seldur til Blackpool á
11.500 pund og einnig fór miðvörð-
urinn sterki, Neil Franklin, frá lið-
inu - til Bogota í Kólumbíu. Þessari
blóðtöku mátti liðið ekki við og enn
varð Stoke að sætta sig við fall í 2.
deild 1953.
Það var ekki fyiT en Tony Wadd-
ington gerðist knattspyrnustjóri
Stoke 1960 að uppgangur varð hjá
Stoke. Hann byrjaði á að fá Stanley
Matthews aftur til liðsins, þá 46 ára
- keypti hann frá Blackpool á 2.500
pund. Þá voru Jimmy Mcllroy og
Dennis Viollet keyptir frá Man.
Utd. Stoke varð sigurvegari í 2.
deild 1963 og komst aftur í 1. deild
eftir tíu ár.
Undir stjóm Waddington komst
Stoke á flug og vakti það mikla at-
hygli þegar hann keypti Gordon
Banks, markvörð heimsmeistara-
liðs Englands 1966, á 52 þús. pund
1967 - þá metupphæð fyrir mark-
vörð. Hann kallaði einnig eftir kröft-
um George Eastham frá Arsenal, þá
hófu þeir Peter Dobing og Jimmy
Greenhoff að leika með liðinu.
Eftir 109 ára bið kom að því að
stuðningsmenn Stoke fognuðu ein-
um af stóru titlunum í enskri knatt-
spyrnu - liðið lagði Chelsea að velli
í úrslitaleik deildarbikarkeppninn-
ar á Wembley 1972, 2:1. Leikurinn
varð eftirminnilegur íyrir það að
tveir elstu leikmenn vallarins komu
mikið við sögu. George Eastham,
35 ára, sem hafði ekki skorað mark
í 18 mánuði, skoraði sigurmark
Stoke og Gordon Banks, 34 ára,
varði tvisvar sinnum ævintýralega
undir lok leiksins. Banks var kjör-
inn knattspyrnumaður ársins í
Englandi fyrir framgöngu sína í
eina leiknum sem Stoke hefur leik-
ið á Wembley.
Stoke-liðið var afar skemmtilegt
á þessum tíma. Peter Shilton tók
síðan stöðu Banks í markinu, eftir
að Banks missti annað augað í bif-
reiðaslysi í október 1972. Alan Hud-
son kom frá Chelsea, fyrir voru
leikmenn eins og Alan Bloor, Denn-
is Smith, Alan Dodd, John Mahon-
ey, Eric Skeels, John Marsh, Mike
Pejic og Terry Conroy.
Svo kom að því að leið Stoke lá
aftur niður á við. Eftir 17 ára starf
var Tony Waddington leystur frá
störfum 1977. Eftir það komu
margir knattspyrnustjórar við
sögu, sem náðu ekki að koma liðinu
upp úr miklum öldudal, en það leik-
ur nú í 2. deild (samsvarar þriðju
deild áður en úrvalsdeildin var
stofnuð). Við sögu hafa komið
margir kunnir kappar eins og Ge-
orge Eastham, Alan Durban, Miek
Mills, Alan Ball, Lou Macari, Joe
Jordan, Brian Little og síðast Gary
Megson, sem varð að víkja fyrir
Guðjóni Þórðarsyni, sem er ekki
öfundsverður af því hlutverki sem
bíður hans.
Stoke hefur ekki leikið meðal
þeirra bestu í efstu deild í
Englandi síðan 1985. Þó að gengi
liðsins hafi ekki verið til að hrópa
húrra fyrir undanfarin ár - væsir
ekki um leikmenn Stoke, sem leika
við mjög góðar aðstæður. Eftir að
iiðið hafði leikið á Victoria Ground í
119 ár var völlurinn rifinn og nýr
glæsilegur völlur vígður 1997,
Britannia Stadium.
Sir Stanley
Matthews
Sir Stanley Matthews fæddist 1.
febrúar 1915 í Hanley - hjarta
Stoke. Hann var aðeins 17 ára er
hann lék sinn fyrsta leik með
Stoke, en var 50 ára og fimm daga
gamall er hann lék sinn síðasta
deildarleik fyrir liðið, gegn Fulham
- elsti maðurinn sem hefur leikið
deildarleik í Englandi.
Matthews var þekktur um allan
heim íyrii’ útsjónarsemi og leikni
sína með knöttinn. Svo leikinn var
hann, að hann átti mjög auðvelt
með að plata mótherja sína upp úr
skónum. Hann fékk viðurnefnið
„galdramaðurinn með knöttinn“
vegna þess að knötturinn var sem
iímdur við hann er hann fór á ferð-
ina og hin ýmsu hliðarspor hans er
hann var kominn áj'erðina vöktu
undi-un og aðdáun. I 33 ár hrelldi
þessi léttleikandi leikmaður varn-
armenn. Hann dansaði í kringum
þá - nýtti sér ýmsar snöggar
hreyfingar sem faðir hans, Jack -
hnefaleikamaður - kenndi honum.
Matthews vakti strax mikla athygli
sem skólastrákur, þá sem varnar-
maður. Þegar hann hóf að leika
með Stoke var hann kominn fram-
ar á völlinn. Hann vann strax hug
og hjörtu knattspyrnuunnenda,
sem kunnu svo sannarlega að meta
snilld hans.
Matthews, sem gaf knattspyrn-
unni meira en hann tók frá henni,
varð fyrsti leikmaðurinn frá Bret-
landseyjum til að vera valinn
Rnattspyrnumaður ársins í Evi’ópu
- 1956. Hann var tvisvar valinn
knattspymumaður ársins í
Englandi - 1948 og 1963. Leikni
hans gerði hann að leikmanni nr. 1
af tveimur ástæðum; hann var
ótrúlegur með knöttinn og veitti
milljónum knattspyrnuunnenda
mikla ánægju.
Þegar Matthews fór fram á að
vera seldur frá Stoke 1938, mót-
mæltu þúsundir Stoke-búa. Hann
ákvað þá að vera áfram, en lék lítið
fyrir liðið í seinni heimsstyrjöld-
inni. Hann var seldur til Blackpool
1947 á 11.500 pund.
Hjá Blackpool fór hann á kostum
og einn frægasti leikur hans fyrir
liðið var á Wembley 1953, er Black-
pool vann Bolton í úrslitaleik bikar-
keppninnar, 4:3. Leikurinn hefur
alltaf verið kallaður: „Leikur Matt-
hews.“ Þegai- 20 mín. voru til
leiksloka var Bolton yfir 3:1. Þá tók
snillingurinn til sinna ráða og lagði
upp þrjú mörk - sigurmarkið rétt
fyrir leikslok.
Elísabet II Englandsdrottning
afhenti Matthews verðlaun sín að
leik loknum, en þess má geta að
hún var sex ára þegar hann lék
sinn fyrsta leik fyrir Stoke 17 ára, í
mars 1936.
Matthews var fljótur - og jafnvel
þó að hann stæði kyrr með knött-
inn, var hann hættulegur. Svo ná-
kvæmar voru sendingar hans. Þó
svo að hann skoraði ekki mörg
mörk sjálfur, gat hann vel skotið -
skoraði eitt sinn fjögur mörk í leik
fyrir Stoke gegn Leeds. Þá setti
hann þrjú mörk með vinstri fæti í
landsleik gegn Tékkóslóvakíu 1937.
Matthews, sem lék 54 landsleiki
fyrir England, lék sinn fyrsta leik
19 ára, síðasta 42 ára 1957. Hann
lék með Englendingum í tveimur
heimsmeistarakeppnum - í Brasilíu
1950 og Sviss 1954. Landsleikir
hans hefðu orðið yfir 100 ef seinni
heimsstyi’jöldin hefði ekki skollið á.
Þegar Matthews hætti að leika
með Stoke 50 ára, gerðist hann
knattspyrnustjóri hjá Port Vale.
Þaðan lá leið hans til Möltu, þar sem
hann þjálfaði Hibemians og lék með
liðinu þar til hann var 55 ára. Eftir
það lék hann með ýmsum smáliðum
á Möltu þar til hann var 60 ára.
Matthews, sem er ekki heilsu-
hraustur í dag, er búsettur í Stoke.
gengni knattspyrnufélags nútím-
ans eru mjög mikil.
Því er bent á þetta hér, að tvær
hliðar eru á öllum málum og auð-
velt er að benda einnig á borgir í
Englandi þar sem knattspymulið-
inu gengur lítið sem ekkert og bæj-
arbragurinn allur er í samræmi við
það. Sheffield stærir sig ekki mikið
þessa dagana af vexti í atvinnulíf-
inu og ekki heldur af frammistöðu
liðanna tveggja; Wednesday og
United. Hull og Grimsby voru mik-
ilvirkar útvegsborgir á ámm áður
og þá voru knattspyrnulið þeirra
einnig mun betri en í dag. Forest-
liðið er ekki lengur jafnfrægt og
Hrói höttur í Nottingham og í
Stoke er enn talað meira um Sir
Stanley Matthews og Gordon
Banks en þá leikmenn sem nú eru
innan vébanda Stoke City - ein-
faldlega vegna þess að í gamla
daga gekk miklu betur. Þá riðu
hetjur um héruð og galvaskir
kappar Stoke-liðsins mættu and-
stæðingum úr röðum Manchester
United, Tottenham, Arsenal eða
Liverpool - máske Chelsea og
fjörutíu til fimmtíu þúsund manns
fylgdust ávallt með. Nú er það
Scounthorpe, Wrexham, Preston
North End og Blackpool sem við er
að etja fyrir framan tíu til ellefu
þúsund sálir. Og það er eitthvað
sem Pottararnir eiga mjög erfitt
með að sætta sig við, eins og Morg-
unblaðið komst að í Stoke-on-Trent
i síðustu viku. Þeir telja þetta ein-
faldlega langt fyrir neðan sína virð-
ingu.
Yfirtökunni fagnað
Algengt viðhorf íbúa Stoke er:
Af hverju íslendingar? Hvers
vegna í ósköpunum hafa þeir
áhuga á að kaupa knattspyrnuliðið
okkar? Þegar svo er sagt frá land-
lægum áhuga Frónverja á ensku
knattspyrnunni færast menn allir í
aukana og eru tilbúnir í bardagann
sameiginlega. Islensk-ensk sam-
vinna skal skila árangii', segja
gömlu karlarnir. Þeir hafa reyndar
mátulega trú á nýja knattspymu-
stjóranum, en um fjárfestana tala
þeir af hrifningu. Sérstaklega þótti
þeim Gunnar Þór Gíslason stjórn-
arformaður góður náungi - alþýð-
legur og brosandi. „Allt annað en
fráfarandi formaður félagsins,"
segja þeir og eiga þar við Peter
Coates, sem af lýsingum fólksins í
borginni að dæma virðist vera
mesti skúnkur. Staðreyndin er hins
vegar sú að af verkum sínum eru
mennirnir dæmdir og fráfarandi
hæstráðendur Stoke voru við
stjórnvölinn á mesta hnignunar-
skeiði í sögu þess. Þeir munu því
aldrei njóta sannmælis.
Kona ein, sem segist hafa dýrk-
að Stoke City frá unga aldri, telur
að Islendingamir standi frammi
fyrir einstöku tækifæri. Þeir taki
við af einstaklega óvinsælum
mönnum og hafi því kjöraðstæður
til að vinna við í upphafi. Leikvang-
ur félagsins sé með þeim betri á
Englandi og allar aðstæður séu því
til að styrkja liðið, koma því í efri
deild og fá þannig fleiri áhorfendur
á völlinn. Þar með aukist tekjurnar
á nýjan leik og hjól atvinnulífsins
fari aftur á fulla ferð.
„Ahugi á knattspyrnu er nefni-
lega gríðarlegur," bendir bóksalinn
í stórri verslanamiðstöð, The Pott-
eries Shopping Center, á. „Jafnvel
þótt ekki mæti nema ríflega tíu
þúsund manns á leikina nú. Það er
harðasti kjarni stuðningsmann-
anna og þeim er fyrir að þakka að
félagið er ekki gjaldþrota nú. Fullt
af fólki hefur setið heima í mót-
mælaskyni og aðrir hafa hreinlega
ekki efni á að kaupa sér miða.
Ahuginn er mikill og hefur lítið
minnkað með árunum. Pottararnir
eru enn knattspyi’nusjúkir og elska
Stoke City heitt og innilega. Þeir
eru kannski eins og peningatré
sem bíður þess að vaxa úr grasi.
Með betri árangri og mikilli heppni
er hægt að fylla Britannia helgi
eftir helgi af tugum þúsunda aðdá-
enda og selja þeim firnin öll af föt-
um og minjagripum. Þá verður
gaman að vera til,“ segir hann og
ekki er laust við að taki sig upp
gamalt bros.
Bóksalinn, sem sótt hefur alla