Morgunblaðið - 12.02.2000, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 2000 29
ERLENT
Fundur félagsmálaráðherra ESB í Lissabon
Ráðherra Austurríkis
fær kaldar móttökur
Lissabon. AFP, Reuters.
Reuters
Elisabet Sickl, nýr félagsmálaráðherra Austurríkis, brosti sínu breið-
asta á ráðherrafundinum í Lissabon í gær, þrátt fyrir mótlætið.
Vafasamt
hreinlæti?
London. Reuters.
HÆFILEGUR skammtur af ör-
verugróðri í matvælum getur komið
í veg fyrir að fólk fái asma. Hafa
ítalskir læknar komist að þessari
niðurstöðu en þeir segja að færri
magakveisur og hvítskúrað um-
hverfi séu líklega helsta ástæðan
fyrir þeim asma- og ofnæmisfar-
aldri sem nú geisar.
Rannsóknir ítölsku læknanna
benda til að magasýkingar í æsku
hjálpi ónæmiskerfínu og komi í veg
fyrir ofnæmi síðar meir, til dæmis í
öndunarvegi.
Asmi er sá sjúkdómur sem er í
mestri sókn og á ofanverðri síðustu
öld fjölgaði tilfellunum um 50% á
hverjum áratug. Bendir ítalska
rannsóknin og aðrar til, að um sé að
kenna ýmsum ertandi efnum í um-
hverfi okkar og nútímalifnaðarhátt-
um, þ.e.a.s. auknu hreinlæti.
Paolo Matricardi, prófessor við
Ónæmis- og ofnæmisstofnunina í
Róm, segir að rannsóknir á ungum
mönnum í ítalska hernum hafi sýnt
að þeir sem höfðu fengið ýmsar al-
gengar magasýkingar í æsku voru
ólíklegri en aðrir til að þjást af of-
næmi. Segir Matricardi að vissu-
lega verði að gæta hreinlætis til að
koma í veg fyrir smitsjúkdóma en
jafnframt verði að huga að því
hvemig best sé að örva ónæmis-
kerfi ungra barna.
Safn til
heiðurs
Mandela
NELSON Mandela, fyrrverandi for-
seti Suður-Afríku, minntist þess í
gær, að þá voru 10 ár liðin frá því
hann fékk frelsi eftir 27 ára fanga-
vist. Opnaði hann af þessu tilefni
safn, sem sett hefiir verið upp hon-
um til heiðurs í fæðingarbæ hans,
Mvezo. I ræðu, sem hann hélt, hrós-
aði hann eftirmanni sínum á for-
setastóli, Thabo Mbeki, á hvert reipi
og sagði, að hann væri nú helsti
friðflytjandinn í Afríku. Þá lágu
honum ekki verr orð til Afriska
þjóðarráðsins og sagði, að það yrði
sitt fyrsta verk er hann væri kom-
inn yfír um að sækja um aðild að
systursamtökunum hinum megin.
JENS Heimburger, 34 ára þing-
maður danska íhaldsflokksins, hef-
ur sagt af sér þingmennsku í kjölf-
ar skrifa Jyllands-Posten um
meinta fjármálaóreiðu. Heimbur-
ger ætlar þó ekki að hætta strax,
heldur í vor. Sú ákvörðun ergir
marga flokksbræður hans, sem í
gær lýstu þeirri skoðun að hann
ætti að hætta strax.
Heimburger hefur frá upphafi
ekki farið í felur með að hann
RÁÐHERRA úr austurríska Frels-
isflokknum kom í gær í fyrsta sinn
fram á vettvangi Evrópusambands-
ins (ESB), þegar félagsmálaráðherr-
ann Elisabeth Sickl mætti á óform-
legan samráðsfund félags- og at-
vinnumálaráðherra sambandsins í
Lissabon. Fékk hún þar heldur kald-
ar mótttökur.
Eduardo Ferro Rodrigues, félags-
málaráðherra Portúgals, sem þetta
misserið er í forsæti ráðherraráðs
ESB, var sá eini af hinum ráðherrun-
um 14 sem heilsaði Sickl formlega en
rétt vika er nú liðin frá því hún tók
við embætti í samsteypustjóm hins
umdeilda Frelsisflokks og Þjóðar-
flokksins, flokks austurrískra íhalds-
manna. Leiðtogi Frelsisflokksins,
Jörg Haider, er bezt þekktur utan
Austurríkis fyrir að hafa látið sér um
munn fara orð um nazistatímann sem
túlka hefur mátt sem lofsamleg og að
gera í stjómmálabaráttu sinni út á
lýðskrum gegn innflytjendum.
Fyrir fundinn í Lissabon höfðu
frönsk og belgísk stjómvöld tilkynnt
að fulltrúar þeirra myndu ekki virða
austurríska ráðherrann viðlits. Ráð-
herrar Frakklands og Belgíu, Mart-
ine Aubry og Laurette Onkelinx,
sem báðar em sósíalistar, fóru út úr
fundarsalnum á meðan Sickl hélt
ræðu sína á fundinum. Onkelinx
stefni að því að komast til æðstu
metorða í flokknum. í leiðtogaátök-
unum er Hans Engell varð að láta
af flokksformennsku vegna ölvun-
araksturs studdi Heimburger Eng-
ell og hefur iðulega verið talinn til
þeirra er hafa haldið við úlfúðinni í
flokknum eftir brotthvarf Engells.
Heimburger rekur eigin auglýs-
ingastofu, sem er hin tíunda
stærsta í Danmörku. Þegar hann
bauð sig fram til þings 1998 skipu-
sagði við fréttamenn að sér þætti
tímabært að sett yrði í stofnsáttmála
ESB ákvæði sem útilokaði ríki, sem
hleyptu róttækum hægriflokkum í
ríkisstjórn, frá þátttöku í samband-
inu.
Sickl segir viðbrögðin ýkt
Sickl brosti breitt til fjölmiðlaskar-
lagði hann sjálfur rándýra auglýs-
ingaherferð, sem hann greiddi úr
eigin vasa í stað þess að auglýsa
með öðrum frambjóðendum fyrir
flokksfé.
í nýrri skáldsögu, „Kongekaba-
len“, sem er eftir Niels Krause-
Kjær, fyrrverandi blaðafulltrúa
íhaldsflokksins, segir frá því
hvernig nokkrir flokksmenn fara
frjálslega með flokksfé til að
styrkja eigin stöðu.
ans sem var saman kominn við fund:
arstaðinn, en ávarpaði hann ekki. í
mjög stuttri yfirlýsingu sem hún las
fyrir fréttamenn sem biðu hennar við
komuna á Lissabonflugvöll sagði hún
viðbrögð ESB-ríkjanna vera ýkt, og
að hún væri sannfærð um að þau
myndu „komast að því að við erum
umburðarlynd og samvinnufús."
Antonio Guterres, forsætisráð-
herra Portúgals, sagði í fyrradag að
dagskrá ráðherrafundarins hefði
verið breytt til að komast mætti hjá
„neyðarlegum uppákomum“. Þannig
hefði áætlaðri hópmyndatöku verið
aflýst, sem og sameiginlegri skoðun-
arferð ráðherranna um Lissabon
sem áformuð hafði verið í dag.
Umræðuefni fundar gærdagsins
var undirbúningur formlegs ráð-
hen-afundar í Lissabon 23.-24. marz,
þar sem ræða á hvemig ESB getrn-
unnið upp forskot Bandaríkjanna á
sviði tæknivædds efnahagslífs án
þess að félagsleg aðstoð við hina
þurfandi í þjóðfélaginu sé skorin nið-
ur.
Danskur þingmaður segir af sér
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
Er „bananastríð-
ið“ keypt hags-
munagæzla?
>*
I bandaríska tímaritinu Time er því haldið fram,
að þarlendir „bananabarónar“, svokallaðir, sem
greiða stórfé í kosningasjóði bæði demókrata og
repúblikana, hafí att bandarískum stjórnvöldum
út í viðskiptastríð við Evrópusambandið.
BANDARÍSKIR auðmenn, sem
láta mikið fé af hendi rakna í kosn-
ingasjóði stóm stjórnmálaflokk-
anna í Bandaríkjunum, hafa með
því getað fengið ýmsum hags-
munamálum sínum framgengt
bæði hjá löggjafar- og fram-
kvæmdavaldinu.
í ítarlegri grein í tímaritinu
Time era rakin dæmi um hvernig
vellríkir eigendur fyrirtækja sem
reka heimsins mestu bananafram-
leiðslu í Mið-Ameríku fengu
bandarísk stjórnvöld til að efna til
viðskiptastríðs við Evrópusam-
bandið vegna reglna sem það setti
um markaðsaðgang fyrir banana
og bandarísku „bananabarónarnir"
töldu mismuna sinni framleiðslu og
kosta þá stórfé.
Fyrir tæpu ári ákváðu bandarísk
stjórnvöld að leggja 100% toll á
valdar vörur sem framleiddar era í
Evrópusambandslöndum. Þetta
hefur bitnað mest á hundraðum
smárra heildsala í Bandaríkjunum,
sem höfðu lifibrauð sitt af innflutn-
ingi þeirra vara sem „bananarefsi-
tollarnir" vora lagðir á. Þessir litlu
heildsalar hafa ekki haft tök á því
að verja sína hagsmuni með fjár-
austri í kosningasjóði demókrata
og repúblikana, bendir Time á.
„Hvað gerði þetta fólk til að
kalla reiði Hvíta hússins yfir sig?
Nákvæmlega ekkert,“ skrifar
Time. „Það er það sem þetta fólk
gerði ekki sem skiptir máli. Það
lét hjá líða að borga stórfé í kosn-
ingasjóði eða að leigja áhrifamikla
atvinnu-„lobbýista“ í Washington
til að tala þeirra máli.“
Það era hins vegar menn eins og
Carl H. Lindner, sem hefur í 20 ár
verið á lista Forbes-tímaritsins yf-
ir 400 ríkustu menn Bandaríkj-
Reuters
Bananaframleiðsla á Santa-Lús-
íu-eyjum í Karíbahafi, fyrrver-
andi nýlendu Breta, en bananar
þaðan hafa skv. innflutnings-
reglum ESB betri aðgang að
Evrópumarkaðnum en „dollara-
bananar" frá Mið-Ameríku.
anna, sem hafa látið stórfé renna í
kosningasjóði frambjóðenda til
hárra pólitískra embætta, bæði úr
röðum demókrata og repúblikana.
Frá árinu 1990 telst Time til að
Lindner, meðlimir fjölskyldu hans
og háttsettir starfsmenn fyrir-
tækja í hans eigu, hafi greitt í
kosningasjóði samtals vel yfir
fimm milljónir bandaríkjadala,
andvirði yfir 365 milljóna króna.
Meginhluti þessa fjár hafi rannið
til frambjóðenda Repúblikana-
flokksins, en þegar það hefur þótt
þjóna tilgangi - í forsetatíð Bills
Clintons - hafa demókratar einnig
notið þess.
Chiquita-fé í sjóði
Clintons og þingmanna
Málið er annars í stuttu máli
þetta: Evrópusambandið reitti
Lindner til reiði með því að setja
reglur um innflutning á banönum
inn á hinn sameiginlega Evrópu-
markað, sem settu takmörk við því
magni sem mátti flytja inn frá
Mið-Ameríku, þar sem banana-
plantekrur Lindners era, en hann
á 40% í Chiquita Brands Inter-
national, sem er arftakafyrirtæki
hins alræmda United Fruit Comp-
any, sem blandaði sér á árum áður
með virkum hætti í byltingargjörn
stjórnmál „bananalýðveldanna"
svokölluðu í þessum heimshluta.
Chiquita og aðalkeppinauturinn,
Dole Food, eru langstærstu ban-
anaframleiðendur heims.
Þá lagði Lindner til 250.000 dali
í kosningasjóð demókrata. Þá fór
A1 Gore, varaforseti Bandaríkj-
anna, fyrir milligöngu Terence
McAuliffe - sérlegs fjársafnara
Demókrataflokksins - fram á
meira. Og Lindner borgaði meira.
Og meira. „Svo mikið meira að
Lindner var boðið í kvöldverð í
Hvíta húsið, sat kaffiboð þar
ásamt fleiri örlátum og gisti í
Lincoln-herberginu," skrifar Time.
Lindner kynntist í leiðinni Michael
Kantor, hinum áhrifamikla við-
skiptafulltrúa Bandaríkjanna sem
m.a. talar fyrir hönd Bandaríkj-
anna í Heimsviðskiptastofnuninni,
WTO. Lindner átti oft erindi við
Kantor og starfslið hans, sem í
framhaldinu fór fram á refsiað-
gerðir þær gegn Evrópusamband-
inu sem ætlaðar voru til að þvinga
það til að breyta reglum sínum í
samræmi við vilja Lindners.
Hinn 19. apríl 1999 lagði Charl-
ene Barshevsky, arftaki Kantors í
embætti viðskiptafulltrúa Banda-
ríkjanna, refsitollana á 9 valda
vöruflokka úr evrópskri fram-
leiðslu. WTO hafði úrskurðað að
bananainnflutningsreglur ESB
samræmdust ekki reglum um
frjáls heimsviðskipti, og heimilaði
refsiaðgerðirnar. Time bendir þó
á, að ESB sé ekki eitt um að halda
uppi kerfi sem takmarkar mark-
aðsaðgang fyrir ákveðnar vöruteg-
undir. I Bandaríkjunum séu til
dæmis í gildi reglur sem takmarki
mjög innflutning á sykri og jarð-
hnetum á Bandaríkjamarkað.
Bananainnflutningsreglur ESB
miða að því að auðvelda banana-
framleiðendum í fyrrverandi ný-
lendum Evrópuríkja aðgang að
Evrópumarkaðnum.
Hver er sigurvegari
„bananastríðsins“?
Nú, þegar nærri ár er liðið frá
því refsitollarnir voru lagðar á
evrópskar vörar en engin merki
eru um að ESB hyggist afnema
tolla á Chiquita-banana, spyr Time
hver standi uppi sem „sigurvegari
Bananastríðsins mikla“. Svarið við
þessu sé einfalt. Það sé forseti
Bandaríkjanna og fjölmargir þing-
menn bæði demókrata og
repúblikana, sem hefðu „mjólkað“
milljónir dala í kosningasjóði sína
út úr „bananastríðinu". Og þeir að-
ilar sem hafa atvinnu af sérhags-
munagæzlu gagnvart stjórnvöldum
í Washington.