Morgunblaðið - 12.02.2000, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 2000 47
Ingjaldur segir að það fé sem notað sé í rekstur HI sé óeðlilega lítið mið-
að við rekstur háskóla í öðrum löndum.
Mikil ábyrgð
en lítil völd
FJÁRMÁL Háskóla íslands voru á
dagskrá kennslumálaráðstefnu SHI
og kennslumálanefndar HI í janúar
sl., „Betri kennsla. Betra nám“. Þar
_____ kom greinilega fram að
ánægjan með reiknilíkanið og
deililikanið er mismikil. Þar
kom m.a. fram sú skoðun að í
líkaninu væri sú rangfærsla
innbyggð að gera ráð fyrir að
kennsla í smærri hópum sé
ódýrari en í stórum. Sagt var
að reiknilíkanið væri í raun
pólitískt tæki til að fá meira fé til há-
skólans. Einnig að ef ríkið ákveði að
styðja sérstaklega við ákveðnar
greinar eins og t.d. íslensku ætti
ekki að taka það af fjár-
magni til annarra
greina, heldur bæta við.
Kom fram að gildi
kennslunnar væri van-
metið í HÍ, svo fátt eitt
sé nefnt. Margrét Jóns-
dóttir lektor í spænsku
í heimspekideild kvaddi
sér hljóðs um sérstöðu
tungumála kennslunn-
ar. Hún var ein af þeim
sem undirbjó ráðstefn-
una.
„Búið er að tálga
tungumálakennslu inn
að beini,“ segir Mar-
grét Jónsdóttir en í
hennar skor eru
franska, gríska latína,
ítalska, rússneska og spænska. Hún
segir að reiknilíkanið komi illa við
skor rómverskra og slavneskra
mála, og fái málin fimm aðeins þrjá
kassa fyrir fimm námsgreinar. Það
veldur því að ekki er hægt að bjóða
nemendum upp á nógu margar
kennslustundir og ekki er gott að
þurfa að bíða til 2003 til að fá því
breytt með næstu samningum við
menntamálaráðuneytið, því kröfur
um tungumálakunnáttu hafa aukist
hratt. „Svo dæmi sé tekið geta nem-
endur í spænsku ekki valið neitt inn-
an greinarinnar og allir verða að
taka sömu námskeiðin. Spænska er
kennd til 60 eininga við HI en mögu-
legt er að bæta við sig 30 einingum
við spænska háskóla vegna samn-
ings HÍ við þá. Þannig geta nemend-
ur útskrifast með 90 einingar og hafa
auk þess kynnst landi og þjóð. Sífellt
fleiri nemendur velja þennan kost
því atvinnumarkaðurinn vill fólk sem
hefur búið erlendis," segir hún.
Margrét segir að við flesta er-
lenda háskóla fái tungumálanem-
endur 20 tíma kennslu á viku auk
vettvangsferða. „Hér fá þeir 12 tíma
á viku. Þetta staðfestir að tungumál
eru talin léttvæg og þar að auki er
ekki gert ráð fyrir því að nemendur
Margrét Jónsdóttir
þurfi að heimsækja landið þar sem
málið er talað.“
Margrét segir að í haust hafi rekt-
or veitt skorinni 500 þúsund til að
efla hagnýtt tungumálanám og brá
hún á það ráð að auka fjölda fyrir-
lestra í ákveðnu námskeiði í stað
þess að fjölga einingum. Niðurstað-
an var sú að 23 nemendur luku þessu
námskeiði á meðan 10 luku öðrum
sambærilegum námskeiðum. „Því
fleiri stundir, því fleiri nemendur,
það er regla sem kemur mörgum á
óvart,“ segir hún og nefnir annað
dæmi um mikilvægi talþjálfunar í
tungumálanámi. Spænskunemar
fóru í Húsafell eina helgi og var öll-
um Spánverjum í HÍ
boðið með. Nemendum
fannst þessi helgi á við
heilt talnámskeið.
„Svona nokkuð á að
vera innbyggt í nám-
ið,“ segir Margrét.
Hún segir að reikni-
líkanið komi mjög illa
við kennara sem noti
símat því þeir fá ekki
þreyttar einingar fyrir
þá nemendur sem gera
sér grein fyrir því um
mitt misseri að þeir
eiga enga möguleika á
að ná námskeiðinu.
Þar að auki fá kennar-
ar ekki greidda próf-
vinnu fyrir sömu nem-
endur eftir að hafa farið yfir verkefni
þeirra hálft misserið.
Margrét hefur undanfarin ár verið
lektor í spænsku en það er núna eina
staðan í málinu. Hún er með rúm-
lega 40 nemendur og hafði umsjón
með tíu BA-ritgerðum á síðasta ári.
„Kannski er aðalvandinn," segir
hún, „sá að þeir sem stjóma greinum
hafa mikla ábyrgð en ekki fjárhags-
leg völd.“ Hún nefnir sem dæmi að
hún hafi fengið hingað gistikennara
en verið neitað um risnu fyrir þá.
Umbun fyrir kennslu og uppbygg-
ingu greina er engin. Breytingar
merkja aðeins meira vinnuálag og
þar að auki skapast sú hætta að
kennarar sem eru metnaðarfullir
fyrir sína grein festist í stjórnun
vegna þess að það vantar þjónustu
við þá. „Aðalmælistikan er rann-
sóknir og er það því ósjálfrátt hvetj-
andi fyrir kennara að leggja minni
áherslu á stjómun og kennsluna
sjálfa,“ segir hún.
Margrét segir að barátta tungu-
málakennara hljóti að vera framund-
an, til að fá betri aðstöðu og tæki, og
fá fleiri kennslustundir handa nem-
endum. Lykilatriðið er þó að gera
sjálfsmynd þeirra sterkari og bjart-
ari.
Reksturinn verður
í járnum árið 2000
í heimspekideild Háskóla íslands
hefur þurft að draga saman seglin
vegna fjárskorts. í flestum skomm
hefur þurft að grípa til ráðstafana til
að láta enda ná saman. „Heim-
spekideild fær nánast sömu
fjárveitingu fyrir árið 2000 og
árið 1999, en hins vegar hefur
kostnaður aukist nokkuð
vegna samningsbundinna
hækkana á launum, og því er
lítið svigrúm í tilteknum skor-
um,“ segir Jón G. Friðjónsson,
deildarforseti heimspekideild-
ar. Hann vísar til þess að
kjaranefnd úrskurðaði árið
1998 um talsverða launahækk-
un til prófessora.
„Reksturinn er í járnum en rétt er
að fram komi að við skiptingu fjár-
veitingar fyrir árið 2000 var leitast
við að koma til móts við þarfir ein-
stakra skora eftir því sem kostur
var,“ segir hann og vonast til að
vandinn sé tímabundinn og að úr
rætist í næstu samningalotu við
menntamálaráðuneytið og eftir nýj-
an rannsóknarsamning sem unnið
verður að. „Ég er þó ekki sáttur við
menntastefnu sem ekki tekur tillit til
hins séríslenska. Sumar greinar
verðum við að kenna óháð fjölda
stúdenta,_þetta á t.d. við um greinar
þar sem íslendingar geta lagt mikið
af mörkum, svo sem á ýmsum svið-
um íslenskra fræða.“
Hann telur að reiknilíkanið sé að
mörgu leyti til bóta, með því sé rennt
traustari stoðum undir fjárv'eitingar
til Háskólans, en ekki megi fylgja því
blint auk þess sem endurskoða þurfi
ýmsar forsendur sem að baki liggi.
Jón segir að fjárskorturinn bitni
með mismunandi hætti á einstökum
skorum, og að hlutur sagnfræðiskor-
ar sé vissulega í minna lagi miðað við
starfsemi hennar og fjölda starfs-
Jón G. Friðjónsson
Guðmundur Jónsson
manna. Þar hafi því þurft að skera
talsvert niður þótt hlutur skorarinn-
ar hafi verið hækkaður við afgreiðslu
deildarinnar eins og áður gat. Hann
segir að heimspekideild hafi fengið
280 milljónir króna fyrir árið 2000 og
hlutur sagnfræðiskorar sé 41,7 m.kr.
Miðað við hefðbundna starfsemi er
ljóst að sagnfræðiskor á við nokkra
erfiðleika að glíma.
Eru of dýrir starfskraftar í
sagnfræðiskor?
Guðmundur Jónsson, formaður
sagnfræðiskorar, segir að fjárhagur
skorarinnar hafi ekki verið góður á
síðasta ári og horfur séu slæmar fyr-
ir árið framundan. „Sagnfræðiskor
kemur illa út með þeirri aðferð sem
notuð er til að reikna henni fé,“ segir
hann og vísar í deililíkanið sem Há-
skóli íslands notar til að skipta fé
milli deilda. „Sagnfræðin telst lítil
námsbraut þótt í henni séu 180 nem-
endur,“ segir hann.
Sagnfræðin hefur notið vinsælda
mörg undanfarin ár og kennarar
skorarinnar hafa einnig verið virkir í
fræðistörfum. Nefna
má sem dæmi að á
liðnu ári komu út bæk-
ur eftir fjóra þeirra:
Þór Whitehead, Helga
Þorláksson, Guðmund
Jónsson og Gunnar
Karlsson.
Fé til skora fer að
mestu leyti í að greiða
laun og að litlu leyti til
reksturs. í deililíkani
er gert ráð fyrir
ákveðnum meðallaun-
um og skorum úthlutað
í samræmi við það. í
greinum eins og sagn-
fræði þar sem hlutfall
prófessora er hátt
skapast fjárhagserfiðleikar og svig-
rúm til kennslu minnkar. „Segja má
að deililíkanið vinni á móti því að
námsbrautir séu skipaðar reyndum
mönnum sem sýnt hafa árangur í
starfi með rannsóknum, vegna þess
að þeir eru dýr starfskraftur.“
Ríkisvaldið ætlaði að bæta HÍ
kostnaðaraukann vegna launahækk-
ana sem fólust í úrskurði kjara-
nefndar en áhöld eru um hvort við
það hafi verið staðið. „Ríkisvaldið
hefur ekki efnt að fullu loforð um að
fjármagna þennan útgjaldaauka,"
segir Guðmundur, „og í kjölfarið hef-
ur sagnfræðiskor þurft að draga
saman seglin, m.a. með því að leggja
niður þrjú námskeið sem voru á
kennsluskrá á vormisseri. Einnig
höfum við fækkað valnámskeiðum á
næsta haustmisseri, og loks má
nefna að kennarar taka á sig nokkra
skerðingu.“
Augljóst er að þetta dregur úr
fjölbreytni náms í sagnfræði og
minnkar möguleika ungra fræði-
manna á að koma rannsóknum sín-
um og hugmyndum á framfæri.
Hætt við námskeið í
útgefinni kennsluskrá
FJÁRHAGSSTAÐA sagnfræði-
skorar í heimspekideild Háskóla
íslands varð til þess að ákveðið var
í byrjun janúar fella niður þrjú val-
námskeið á þessari vorönn.
Guðmundur Hálfdanarson
dósent verður með alþjóð-
legt seminar (2 !4 ein) í vor
um þjóðarvitund í Evrópu í
sögulegu ljós. Hann ætlaði
einnig að bjóða upp á 2 14
eininga námskeið í tengslum
við hana á vorönn (samtals 5
ein).
Halldór Bjarnason átti að
fjalla um utanríkisverslun á
námskeiðinu Þættir úr utan-
landsverslun íslendinga
1855-1913). Halldór er að ljúka
doktorsprófi í Skotlandi.
Sigurður Gylfi Magnússon,
stundakennari og fræðimaður í
ReykjavíkurAkademíunni, átti
einnig að vera með námskeið „Ég
fékk tilkynningu í des. 1998 eða
jan. 1999, um að ég myndi fá að
kenna við skorina, og þá var ákveð-
ið að námskeiðið yrði haldið á
vormisserinu 2000. Eg hafði því ár
til að undirbúa mig og námskeiðið
var nefnt: Póstmódernismi í sagn-
fræði.“ Sigurður hóf undirbúning-
inn með því að kaupa 15 bækur
sem hann ætlaði að nota á nám-
skeiðinu, m.a. með því lána nem-
endum bækurnar til aflestrar og
umfjöllunar í námskeiðinu. Bæk-
urnar kostuðu u.þ.b. 40 þús. kr.
„Á miðju ári átti ég frumkvæði,
ásamt nokkrum vinum mínum, að
leshóp um póstmódernismann og
við hittumst vikulega í um tveggja
mánaða skeið og ræddum ákveðnar
bækur og greinar. Margir sem
þarna voru ætluðu síðan að taka
námskeiðið mitt og innrituðu sig í
það í lok ársins,“ segir hann, og
ákvað á sama tíma að leggja í mik-
Guðbrandur
Benediktsson
Sigurður Gylfi
Magnússon
inn kostnað vegna heimasíðu sem
ætluð var til að gera tilraunir með í
sambandi við kennsluna. „Þetta
tókst afar vel og ég lagði mikinn
metnað í uppbyggingu síðunnar og
setti þar m.a. hugmyndir mínar um
kennslu, fyrri námskeið og annað
sem kom nálægt mínum rannsókn-
um og miðlun þeirra,“ segir hann.
Heimasíðan er á slóðinni www.aka-
demia.is/sigm og undir liðnum
Námskeið í HÍ má finna dagskrá
námskeiðsins, en hann tók saman
ítarlega dagskrá námskeiðsins upp
á 25 bls. og setti hana inn á heima-
síðuna og skrifaði síðan öllum nem-
endum sagnfræðiskorar og vakti
athygli á að þeir gætu farið inn á á
síðuna og hugleitt efni námskeiðs-
ins. Viðbrögðin létu ekki á sér
standa og margir létu í sér heyra
og lýstu yfir áhuga á efninu. „Ég
spyr,“ segir hann, „hvort það sé
siðferðilega stætt á því að koma
svona fram við stundakennara og í
raun nemendur? Menn leggja í
kostnað og leggja drög að sínu lífi
með svona námskeið í huga og síð-
an 3 dögum áður en
menn eiga að ganga
inn í kennslustofuna
er það fellt niður? Ég
veit að skorarformað-
ur sagnfræðiskorar
og aðrir kennara
deildarinnar eru
mjög leiðir yfir
þessu, það virðast
hins vegar önnur öfl
ráða ferðinni sem erf-
itt er að átta sig á.“
Guðbrandur Bene-
diktsson, sagnfræði-
nemi og starfsmaður
hjá Ljósmyndasafni
Reykjavíkur, ætlaði
að vera á námskeið-
inu um póstmodern-
en hann er á MA-stiginu í
ísma,
sagnfræði. „Námskeiðið hefði nýst
mér mjög vel vegna MA-ritgerðar-
innar, og hjálpað mér með að
rannsaka ljósmyndir sem sagn-
fræðilega heimild," segir hann,
„mér finnst það ótækt, gagnvart
nemendum og kennurum að HÍ
skuli auglýsa námskeið í útgefinni
kennsluskrá og hætta svo við þau á
elleftu stundu. Hvernig eiga nem-
endur að skipuleggja nám sitt?
Mér finnst að útgefin kennsluskrá
eigi að vera bindandi."
Guðbrandur hefur einnig efa-
semdir um skráningarkerfi HÍ og
leggur til að það verði skoðað bet-
ur. Nemendur skrá sig seint í nám-
skeið og það kemur oft ekki í ljós
hversu fjölmenn þau verða fyrr en
í fyrstu kennsluviku, hvort nem-
endur verði 5 eða 50. „Svona val-
námskeið eru þess eðlis að þau
verða sjaldan fjölmenn. „Þrátt fyr-
ir að spurst hafi út að námskeiðið
sem ég ætlaði í yrði fellt niður
mættum við 8 í fyrsta tímann,"
segir hann. «