Morgunblaðið - 24.02.2000, Síða 34

34 FIMMTUDAGUR 24. FEBRÚAR 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Hið læknandi
afl listarinnar
í kvöld verður frumsýnt á Litla sviði Þjóð-
leikhússins nýtt íslenskt leikrit, Hægan El-
ektra eftir Hrafnhildi Hagalín Guðmunds-
dóttur. Hávar Sigurjónsson ræddi við
höfundinn, leikkonur og leikstjóra um þetta
margslungna verk sem vafalaust á eftir að
verða mörgum frjó uppspretta vangaveltna
um samspil lífs og listar.
Hin mörgu andlit leikkvennanna tveggja í sýningunni,
GRÍSKA goðsögnin um El-
ektru rennur hægt og síg-
andi upp fyrir hugskots-
sjónunum meðan leik-
konurnar tvær snúast hvor um aðra
einsog köttur og mús, þó ekki verði
alltaf séð hvor er kötturinn og hvor
er músin. Hvor ræður ferðinni þá
stundina.
Elektra þráir hefnd
í hinni fomu sögn er kjarninn sá
að Elektra hataði móður sína Klýt-
emnestru fyrir að hafa drepið Aga-
memnon föður þeirra. Hún ráðgerir
að drepa móðurina með fulltingi
bróður síns Órestes. Hann hefur ver-
ið í útlegð og án hans getur Elektra
ekki hefnt; hún verður að þrauka
sambúðina með móður sinni, þar til
Órestes snýr aftur.
Hrafnhildur segist hafa haft hina
grísku goðsögn í huga við samningu
verksins en það sé þó engan veginn
nauðsynlegur lykill að skilningi á því.
Tvíræðni verksins verður enn
áleitnari þegar við blasir að leikkon-
urnar tvær eru hvorttveggja í senn,
persónurnar í leikritinu og leikkon-
urnar Edda Heiðrún og Steinunn
Ólína. Eru þær tvær eða fjórar?
Hvar endar leikhúsið og hvar byrjar
raunveruleikinn? Er leikhúsið
kannski hluti af raunveruleikanum?
Að sjálfsögðu.
Er áhorfandinn ekki lengur óhult-
ur í vernduðu vígi sínu? Mjúku sæt-
inu í rökkurhjúpuðum salnum. Ekki
má þó skilja þetta þannig að sýningin
sé þeirrar tegundar að áhorfandinn
þurfi að óttast áreitni leikendanna.
Mörkin sem Hrafnhildur fæst við í
leikriti sínu eru hin huglægu mörk
milli leikara og áhorfanda. Hún
ræðst á garðinn þar sem hann er
hæstur og dreifir hleðslunni um víð-
an völl, leikhúsið er lífið og lífið er
hstin; að þetta verði ekki aðskilið og
megi ekki aðskilja er einn þráður
hugsunar af mörgum í þessu marg-
slungnaverki.
Ekki með leikhópinn á bakinu
Tíu ár eru liðin síðan Hrafnhildur
steig fram á íslenskt leiksvið með
leikrit sitt Ég er meistarinn. Leikrit-
ið sló í gegn á öllum póstum, gekk í
Forsala á
Svanavatnið
FORSALA aðgöngumiða á
sýningu San Francisco-ball-
ettsins á Svanavatninu hefjast
1. mars og stendur til 7. mars.
Miðasala verður í Upplýsinga-
miðstöð ferðamála í Torfunni
og verður opin frá kl. 13-17 alla
dagana. Sýningar á Svanavatn-
inu verða fimm í Borgarleik-
húsinu: 26., 27. og 28. maí. Á
síðdegissýningunni sunnudag-
inn 28. maí verður lægra verð
fyrir 12 ára og yngri.
hálft annað ár í Borgarleikhúsinu og
Hrafnhildur hlaut Leikskáldaverð-
laun Norðurlanda fyrir verkið er þau
voru afhent í fyrsta sinn 1992. Hún
segist í kjölfar þessa hafa snúið sér
að öðru, flutti til Frakklands og Iagði
stund á nám í leikhúsfræðum og hóf
ekki ritun annars leikrits fyrr en
talsvert löngu síðar. Því verki lauk
Hrafnhildur 1998 og hefur sýningin
sem nú lítur dagsins ljós verið í und-
irbúningi um ríflega eins árs skeið.
Leikstjórinn Viðar Eggertsson
bendir á þessu til staðfestingar að
hann hafi fengið handrit að leikritinu
í hendur í árslok 1998 og tæplega
hafi nokkru verið breytt síðan.
Hrafnhildur segist líka vera þannig
höfundur að hún vilji ljúka við verk
sitt áður en það kemur fyrir annarra
augu; „Það hentar mér ekki að skrifa
með leikhópinn á bakinu."
Sannur leikur eða sannleikur
Mæðgurnar, leikkonumar tvær,
eiga sérkennilega sögu að baki þegar
við kynnumst þeim á Litla sviði Þjóð-
leikhússins. Þær hafa unnið mikið
saman, sýnt í eins konar tilraunaleik-
húsi spunasýningu þar sem móðirin
leikur unga stúlku og dóttirin leikur
karlmann með heldur vafasamar
áætlanir. „Móðirin hefur haldið við
æskublóma sínum með því að láta
dótturina leika vonbiðla, við fáum
ekki að vita hvers konar leikþættir
hafa spunnist á milli þeirra en veiga-
mikill hluti leikritsins er fólginn í
kvikmynd sem lýsir síðustu sýningu
þeirra af þessu tagi,“ segir Viðar.
Kvikmyndin birtist á tjaldi að baki
leikkonunum og atburðarásin á svið-
inu kallast á við atburðarásina á
tjaldinu; nútíðin og fortíðin samein-
ast þannig í augnabliki sýningarinn-
ar, spuninn sem er alfarið list augna-
bliksins er frystur til eilífðar á
tjaldinu, hinn æfði leikur sem gerist í
augnablikinu er hinn eiginlegi spuni
eða hvað? Sýningin sem var, kvik-
myndin, endaði öðruvísi en ætlað var
og þær mæðgur hættu að leika sam-
an. Þar til núna. Eða eru þær ekki að
leika? Er það ástand sem við verðum
vitni að í leikhúsinu eitthvað allt ann-
að en leikur? Er það raunveruleik-
inn? Eins og raunveruleikinn getur
orðið á leiksviðinu. Skáldskapur með
fótfestu í sannleikanum. Sannur leik-
ur?
Besti vinur og versti óvinur
„Leikritið lýsir samskiptum móð-
ur og dóttur,“ segir Steinunn Ólína,
sem fer með hlutverk dótturinnar.
„Móðirin er alltaf að leika, maður er
aldrei viss hvenær hún er hún sjálf
eða ekki. Stelpan er hins vegar hætt
að leika. Hún er að leita að einhverj-
um sannleika. Leita að eðlilegum
*
Sýningarlok og leiðsögn um LI
SYNINGU á verkum Claudio Parm-
iggiani lýkur um helgina.
Leiðsögn um sýningu á verkum
ítalans Claudio Parmiggiani og
bandarísku listakonunnar Roni
Hom verður í Listasafni íslands
sunnudaginn 27. febrúar kl. 15, í
fylgd Ólafs Gíslasonar sérfræðings.
Claudio Parmiggiani (f. 1943) til-
heyrir þeirri kynslóð ítalskra mynd-
listarmanna er kom fram á síðari
hluta sjöunda áratugarins. Sýningin
er fyrsta yfirlitssýning sem haldin er
hér á landi á verkum ítalsks lista-
manns úr samtímanum og um leið
eitt viðamesta verkefnið sem Lista-
safn íslands hefur ráðist í af þessu
tagi, segir í fréttatilkynningu.
Sýningin er haldin í samvinnu við
Reykjavík - menningarborg Evrópu
árið 2000, og Istituto Italiano di
Cultura í Osló.
Sýning Roni Hom endurspeglar
reynslu listakonunnar af dvöl hennar
á nyrstu svæðum íslands umhverfis
heimskautsbaug. Á sýningunni era
ljósmyndir sem endurspegla augna-
blik af þessari reynslu, en þær er
jafnframt að finna í bókinni Artic
Circles.
Sýning Roni Horn stendur til 5.
mars.
Gallerí i8, Ingólfsstræti 8
Sýningu á verkum Birgis Andrés-
sonar í i8 lýkur á sunnudag.
Birgir Andrésson var fulltrúi ís-
lands á Feneyjartvíæringnum árið
1995.
Þau verk sem Birgir sýnir nú í
Gallerí i8 era byggð á frímerkjum
sem gefin vora út af íslensku póst-
þjónustunni á 5. áratugnum og sýna
styttu Einars Jónssonar af Þorfinni
Karlsefni, Heklugosið, Geysi og Eir-
íksjökul. Það er þó ekki myndefnið
sjálft sem við sjáum í verkum Birgis,
heldur formið eða
rammann, sem myndimar era
felldar inn í, segir m.a. í fréttatil-
kynningu.
Þessi sýning er liður í dagskrá
Reykjavíkur - menningarborgar
Evrópu árið 2000.
Ástar- og haturssamband móður og dóttur.
Leikarar og
listrænir
stjórnendur
HÆGAN ELEKTRA eftir
Hrafnhildi Hagalín Guðmunds-
dóttur.
Leikarar: Atli Rafn Sigurð-
arson, Edda Heiðrún Back-
man, Steinunn Óh'na Þorsteins-
dóttir.
Leikstjóri: Viðar Eggerts-
son.
Leikmynd og búningar:
Snorri Freyr Hilmarsson
Tónlist: Valgeir Sigurðsson.
Lýsing: Björn B. Guðmunds-
son.
samskiptum og því að hlutimir séu
ræddir út. Hún er hins vegar undir
áhrifum af móður sinni og leiksviðinu
sem hún lifir og hrærist í. Stundum
tekur hún þátt í því með henni.
Henni þykir vænt um móður sína og
hefur húmor fyrir henni líka. Hún er
líka ein af þeim dætram sem hefur
ekki náð að þroskast frá móður sinni.
Samband þeirra er hið fullkomna eða
ófullkoma ástar/haturssamband.
Kannski er það eins og að lokast inni
í lyftu ævilangt, með sínum besta
vini og sínum versta óvini.“
Leikurinn í leikritinu, kvikmyndin
á tjaldinu, snýst um að dóttirin í
gervi karlmannsins (Órestes?) reyn-
ir að drepa móður sína í hlutverki
hinnar ungu konu.
„Hún reynir að drepa það í fari
móður sinnar sem hún þolir ekki,“
segir Edda Heiðrún.
- En era þær að semja leikritið á
staðnum? Er það hinn eiginlegi
spuni?
„Já,“ segja þær báðar. „Eins og
kemur fram í kvikmyndinni í upp-
NínaBjörk
Árnadóttir les
í Gerðarsafni
NÍNA Björk Árnadóttir les úr
verkum sínum í dag, fimmtu-
dag, kl. 17 í kaffistofu Gerðar-
safns. Dagskráin er á vegum
Ritlistarhópur Kópavogs og er
aðgangur ókeypis.
hafi. Þær nota sitt eigið líf og sínar
eigin tilfinningar sem efni í leikritið
sem við sjáum.“
- Væntanlega á sama hátt og höf-
undurinn notar alltaf sitt eigið líf og
sínar eigin tilfinningar sem upp-
sprettu sinnar sköpunar?
„Já,“ samsinnir Hrafnhildur með
varúð en tekur jafnframt fram að
það jafngildi ekki því að hún sé að
skrifa um eigin reynslu. „Þetta var
auðvitað eitt af því sem fólk velti
mikið vöngum yfir varðandi Ég er
meistarinn og vafalaust verður það
sama að einhverju leyti uppi á ten-
ingnum núna.“
Þær Edda Heiðrún og Steinunn
Ólína taka undir þetta og benda á að
leikritið fjalli á vissan hátt um þetta.
„Þegar fólk tengir leikarann svo
sterkt við hlutverkið að það álítur
hann vera eins innrættan og pers-
ónuna.“
Efnið ræður forminu
Vissulega má finna sameiginlegan
grannflöt á milli beggja verka
Hrafnhildar. í báðum verkum er
henni hugleikið samspilið milli lífsins
og listarinnar.
„Ég horfði á myndbandsupptöku
af Ég er meistarinn tveimur áram
eftir framsýningu," segir Hrafnhild-
ur. „Mér fannst það orðið afskaplega
vont leikrit. Ég hafði í huga hvort
það væri eitthvað sem ég gæti tekið
með mér inn í vinnuna við næsta
leikrit. Það sem mér þótti hafa mest-
an kraft í Meistaranum var hið
óræða samband milli Hildar og j
meistarans. í Ég er meistarinn hafði |
formið forgang en í þessu leikriti hef
ég reynt að láta formið lúta efninu,
það er hinn mótandi kraftur."
Edda Heiðrún bendir á að sem
leikkonurnar (mæðgurnar) á sviðinu
taki þær ekki tillit til kvikmyndar-
innar sem birtist á tjaldinu. „Kvik-
myndin er minning um það sem
gerðist í raunveraleikanum. Sögurn-
ar tvær, kvikmyndin og leikurinn á
sviðinu, eru fonn verksins. Á tjald- :
inu sjáum við sýninguna eins og hún
var, á sviðinu sjáum við hana eins og
hún er. Þarna á milli hefur liðið tals-
verður tími og eitthvað hefur gerst.
Kannski hafa þær hætt að leika,
kannski farið í einhvers konar með-
ferð, en núna era þær að leika
ástandið eins og það hefði orðið ef
þær hefðu hætt að leika. Þær hafa
náð sér af áfallinu með því að halda
áfram að leika."
„Listin er hið læknandi afl. Bals-
am á sálina," segir Viðar leikstjóri
spakur á svip.