Morgunblaðið - 05.03.2000, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 5. MARS 2000
LISTIR
Djuka og Fazila sameinuð að nýju. Morgunbiaðið/Asdís
Djuka yfírheyrður í fangabúðum Serba. Morgunblaðið/Asdís
Jarðsetti hönd föður síns
A litla sviði Borgarleikhússins verður
frumsýnt á morgun hollenska leikritið Mir-
ad, drengur frá Bosníu. Hávar Sigurjóns-
son fylgdist með forsýningu og ræddi við
leikarana og leikstjórann.
ÞAÐ er tvennt ólíkt að heyra sögu
einstaklinga sem lent hafa í stríðs-
átökum eða afrúnnaðar tölur um
mannfall á alls óþekktum stöðum í
veröldinni. Saga Mirads, þrettán
ára drengs frá Bosníu, er átakanleg
saga pilts sem missir móður sína í
hendur serbneskra hermanna, verð-
ur vitni að dauða föður síns og syst-
ur hans blæðir út í höndum hans.
Þóttist vera dauður
Dauða föður hans ber að með
þeim hætti að þeir feðgar ásamt
fjölda annarra bosnískra fanga eru
reknir út á jarðsprengjusvæði og
hann horfir á föður sinn springa í
tætlur. Serbnesku hermennirnir
skjóta svo þá til bana sem ekki
verða jarðsprengjunum að bráð.
Sjálfur læst Mirad vera dauður og
um nóttina grefur hann það eina
heillega sem hann finnur af föður
sínum, höndina, og leggur síðan á
flótta yfir endilanga Bosníu til
Djuka, föðurbróður síns, og Fazilu,
konu hans, í Sarejevo. Þeir eru síð-
an handteknir að nýju og Djúka er
pyntaður og kvalinn í fangabúðum
en Mirad er sleppt og kemst fyrir
milligöngu Rauða krossins í flótta-
mannabúðir til Hollands. Þegar
EFUNG
srirT*nrit.Me
PiskHftlDtin iplafsfeisi
Efllngir - stéttnpfelags
Tekið verður við umsóknum til 10. mars nk.
Umsóknareyðublöð og upplýsingar um húsin
liggja frammi á skrifstofu Eflingar - stéttarfélags,
Skipholti 50 d, 105 Reykjavík. Hægt er að fá
umsóknareyðublöð send á faxi eða með pósti.
1 Landsvæði Fjöldi húsa Verð kr. Punktar 1
Úthlíð - með potti 3 11.000 60
Flúðir - með potti 1 11.000 60
Ölfusborgir 10 10.000 48
Kirkjubæjarklaustur 3 . 10.000 48
Svignaskarð - stór m/potti 5 11.000 60
Svignaskarð - lítil m/potti 5 9.000 48
Skorradalur 1 13.000 60
Húsafell - með potti 3 11.000 60
Akureyri 5 10.000 48
Serbar skipta á Djuka fyrir serbn-
eska stríðsfanga fara þau Fazila til
Hollands til að finna Mirad en hann
er þá horfinn aftur til Bosníu í leit
að móður sinni. Henni hafði verið
haldið fanginni í nauðgunarbúðum
Serba en hélt lífi. Þetta er sönn saga
sem gerðist fyrir sjö árum, persónur
leikritsins eru enn á lífi, særðar á sál
og líkama. „Einu sinni hefur mig
dreymt mömmu, að hún kæmi eins
og venjulega heim frá markaðinum
og færi að elda eins og allt væri eðli-
legt,“ skrifar Mirad í bréfi til Fazilu,
frænku sinnar.
Feykt burt eins og laufi af tré
Höfundur þessa átakanlega leik-
rits er Hollendingurinn Ad de Bont.
Hann skrifaði verkið eftir dagbók-
um Mirads og skrifuðum frásögnum
hans af atburðum, því Mirad treysti
sér ekki til að tala um dauða föður
síns og systur en bauðst til að skrifa
það.
Sögumenn leikritsins eru Djuka
og Fazila flóttamenn í Hollandi.
Leikritið er því ekki aðeins saga af
hræðilegu stríði heldur lýsir það
einnig hversu erfitt og framandi er
að lenda í ókunnugu landi sem alls-
laus flóttamaður.
„Eg er enginn flóttamaður, því ég
hef ekki flúið. Mér var feykt burt
eins og laufi af tré. Hver ætli flýi af
frjálsum vilja, hver ætli yfirgefi
heimili sitt, þorpið sitt eða bæ, land-
ið sitt, án þess að kveðja, hlaupist
burt frá fjölskyldu sinni, til þess að
komast eitthvert þangað sem hann
er ekki velkominn," segir Djuka.
Sýningin er ætluð fyrir nemendur
efstu bekkja grunnskóla og verður
hún boðin skólunum sem hluti af
stærra verkefni, þar sem nemend-
um yrði veitt fræðsla um ástandið á
Balkanskaga og einnig hin fjölþættu
hlutverk Rauða krossins og Nýbúa-
samtakanna á íslandi. „Þetta er allt
í skoðun og þessir aðilar eru að setja
niður fyrir sér hvernig best verður
staðið að þessu. Við hér í leikhúsinu
teljum að nauðsynlegt sé að fylgja
sýningunni eftir með slíkri fræðslu
þar sem sýningin vekur upp svo
margar spurningar að ómögulegt er
að skilja unglingana eftir með þær
án nokkurra svara,“ segir Jón
Hjartarson.
Óskiljanlegl stríð
„Þetta stríð í Bosníu er manni al-
gjörlega óskiljanlegt. Það er ekki
hægt að átta sig á því hvað var verið
að berjast um. Sarejevo var stór al-
þjóðleg borg þar sem allir bjuggu
saman og enginn virtist velta því
fyrir sér hvort næsti maður væri
Yfir 50 milljón-
ir á flótta
„í DAG eru ríflega 51 milljón
karla, kvenna og barna á flótta
undan stríðsátökum í heiminum,“
segir Þórir Guðmundsson, upplýs-
ingafulltrúi Rauða krossins á ís-
landi.
„Þessi tala skiptist þannig að 31
milljón er á vergangi í eigin landi
en 20 milljónir hafa hrakist burt úr
eigin landi og dveljast í öðrum
löndum, í flóttamannabúðum eða
eru á vergangi utan eigin heima-
lands.“
Frá árinu 1996 hafa komið hing-
að 145 flóttamenn, allir frá fyrrum
lýðveldum Júgóslavíu, Bosníu,
Hersegóvínu eða Kosovo, og hafa
margir þeirra upplifað svipaða hluti
og lýst er í leikritinu um Mirad.
Þórir Guðmunds-
son segir að til
viðbótar við
þessa tölu hafi
bæst ættingjar
flóttamannanna
svo heildartalan
sé nokkru hærri.
„íslendingar
tóku fyrst við
flóttamönnum
frá Ungverja-
landi árið 1956
en þá komu hingað 52 Ungverjar.
Fram til 1996 komu hingað 152
flóttamenn, flestir frá Víetnam en
einnig frá Júgóslavíu og Póllandi. I
allt hafa íslendingar því tekið á
móti um 300 flóttamönnum."
Þórir
Guðmundsson
MORGUNBLAÐIÐ
Leikararog I
listrænir
stjórnendur
MIRAD, DRENGUR FRÁ BOSNÍU
eftir Ad de Bont.
Þýðandi: Jón Hjartarson. Aðstoð
við þýðingu úr hollensku: Jódís Jó-
hannsdóttir.
Leikarar: Ari Matthíasson, Rósa
Guðný Þórsdóttir.
Leikstjóri: Jón Iljartarson.
Ljós: Kári Gíslason.
Hljóð: Baldur Már Arngrímsson.
Leikmynd: Steinþór Sigurðsson.
Serbi, Króati eða Bosníumaður.
Bosníumenn voru kallaðir múslímar
sem virðist hafa verið út í hött þar
sem þeir voru engir múslímar eins
og við skiljum það,“ segir Ari. „Við
töluðum við bosnískan lögreglu-
mann sem hér er búsettur, giftur ís-
lenskri konu. Hann er enginn músl-
ími, heldur kristinn, en hann barðist
gegn Serbum og særðist fjórum
sinnum,“ segir Rósa Guðný.
„Mér finnst þetta verk vera góð
áminning til okkar sem lifum í frið-
samlegu samfélagi að flóttafólkið
sem kemur til okkar á að baki þessa
hræðilegu reynslu. Það kemur með
hana með sér inn í þau samfélög þar
sem það reynir að setjast niður sem
flóttamenn. Þetta er mjög rækilega
undirstrikað í verkinu," segir Jón.
„Við verðum að hafa í huga að
flóttafólk hefur misst ástvini sína og
kemur úr allt öðru samfélagi en hér
er Sá sem bjó í Sarejevo á áreiðan-
lega mjög erfitt með að aðlagast ís-
lenskum smábæ þar sem búa nokk-
ur hundruð manns," segir Ari.
Með hræðilega lífs-
reynslu að baki
„Höfundinum tekst að mörgu
leyti mjög vel að sýna með beittum
hætti hvemig venjulegt fólk sem
flosnar upp verður að ganga við
hálfgerðan betlistaf, þiggja sífellt af
öðrum og kyngja stolti sínu og
sjálfsvirðingu," segir Jón.
„Það má ekki gleyma því að allt er
þetta gert af mikilli velvild og flótta-
menn sem hingað hafa komið hafa
átt mikla samúð. Þetta leikrit eykur
vonandi á skilning áhorfenda á
þeirri hræðilegu lífsreynslu sem
flóttamennirnir hafa upplifað og
hvers vegna þeir eru hingað komn-
ir,“ segir Ari.
Þau liggja ekki á þeirri skoðun
sinni að leikritið um Mirad sé ekki
afþreying eða skemmtun. Þetta er
saga sem tekur á og snertir tilfinn-
ingar áhorfenda. Enda á leikhúsið
ekki síður skyldum að gegna í því
efni heldur en eingöngu að sinna af-
þreyingarhlutverkinu sí og æ, en
ábyrgðin gagnvart ungum áhorf-
endum er að fylgja efninu eftir með
viðbótarfræðslu og upplýsingum.
Þar reynir á skólayfirvöld að grípa
þetta tækifæri sem nú býðst með
leikritinu um Mirad, drenginn frá
Bosníu.
Heimilis-
tónar
í Lista-
klúbbnum
BOLLUDAGSSKEMMTUN
Heimilistóna verður í Lista-
klúbbi Þjóðleikhúskjallarans á
morgun, mánudag, Id. 20.30.
Leikkonurnar Elva Ósk Ólafs-
dóttir, Halldóra Björnsdóttir,
Ólafia Hrönn Jónsdóttir og
Vigdís Gunnarsdóttir spila og
syngja frumsamin lög. Að
vanda verður viðtal við eld-
húsborðið, örleikrit verður
flutt og leynigestur kynntur.
Flutt verður m.a. nýtt bollu-
ljóð eftir Elísabetu Jökulsdótt-
ur. Kynnir kvöldsins verður
Harpa Andrésdóttir Icikkona.