Morgunblaðið - 09.04.2000, Blaðsíða 50

50 SUNNUDAGUR 9. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
HUGVEKJA
Kirkjur
í Siglufirði
Kunnastir Siglufjarðarklerka eru trú-
lega sr. Grettir Þorvarðarson í kaþólskri
tíð og sr. Bjarni Þorsteinsson í lút-
herskri. Stefán Friðbjarnarson staldrar
við frásagnir af kirkjum í Siglufírði, líf-
höfn sæfarenda frá landnámstíð.
(teikning Abbý)
Siglufjörður, kirkja í miðju byggðar.
Tröllaskagi
skilur að
Eyjafjörð og
Skagafjörð. Krýnd-
ur tignarlegum fjall-
garði teygir hann
himinhá, þverhnípt
björg út í Norður-
Atlantshafið. Inn í
skagann miðjan
skerst lítill fjörður,
Siglufjörður, fjöllum
vafinn á þrjá vegu og
varinn nesi í norður
- lífhöfn sæfarenda
frá landnámstíð.
Fyrstu heimildir
um Siglufjörð er að finna í Land-
námabók. Þar segir frá norræn-
um víkingi, Þormóði ramma.
Hann „nam Siglufjörð allan milli
Ulafsdala og Hvanndala ok bjó á
Siglunesi." Siglufjarðarkaupstað-
ur stendur að hluta til á Þormóðs-
eyri, vestan fjarðarins, sem dreg-
ur nafn af landnámsmanninum.
Siglunes er nú í eyði, en þar var
fyrr á tíð nokkur byggð - og
reyndar verstöð nærliggjandi
byggða, sumir segja fyrsta sjáv-
arþéttbýlið hér á landi.
Jón Jóhannesson segir í bók-
inni Siglufjarðarprestar (Sögufé-
lag Siglufjarðar 1948);
„Ekkert verður nú um það vit-
að, hvenær hin fyrsta kirkja hefur
verið reist í Siglufirði. Líklegt er,
að ekki hafi það verið löngu eftir
að Siglfirðingar hafi verið skírðir.
Hvort þeir voru skírðir árið 1000
eða síðar, verður ekki vitað...“.
Höfundur bókarinnar taldi að
ásatrú hefði trúlega haldizt leng-
ur í þessari afskekktu sveit en
byggðum í alfaraleið. Vísar hann í
því sambandi til þáttar af Þórhalli
knappa, landnámsmanni í Fljót-
um, sem reisti kirkju á bæ sínum,
Knappsstöðum. Þar segir að
grannkona hans, Þórhiidur að
nafni, sem var forn í skapi, hafi
flutzt á Siglunes, eftir að kirkja
Þórhalls knapps reis í Fljótum.
Fullvíst er talið að hin fyrsta
kirkja í Siglufirði hafi verið reist á
Siglunesi. Þar var aðalkirkja alla
tíð, fyrr á öldum, en hálfkirkjur að
Hvanneyri í Siglufirði, í Héðins-
firði og að Dalaþæ í Úlfsdölum.
Hitt er vitað að Hóladómkirkja
eignast snemma ítök í Siglufirði.
1352 kaupir Ormur biskup á Hól-
um Hvanneyri í Siglufirði og
þriðjung í UMsdölum. Og sam-
kvæmt rekaskrá Hólastaðar 1374
á Hóladómkirkja rekann á Siglu-
nesi, sem og rekann á öðrum jörð-
um í Siglufirði, nema á ljörum
Staðarhóls.
Litlar skráðar heimildir finnast
um kirkjurnar á Siglunesi. Jón
fræðimaður Jóhannesson segir í
bók sinni: „Efalítið má gera ráð
fyrir því, að þar hafi ávallt verið
torfkirkjur. Hin síðasta kirkja þar
mun hafa staðið á sama stað og
bæjarhúsin þar stóðu, en það var
beint suður frá gamla bænum og
sem næst í miðjum kirkjugarðin-
um. Ég skoðaði gamla kirkju-
garðinn í júní 1906, og sá þá enn
fyrir honum öllum. Hann var sem
næst kringlóttur, og snéri sáluhlið
í vestur. Garðurinn var þá enn
óhreyfður, og leiði sáust þar
glögglega upphlaðin um hann
mestallan; sáluhlið var óhreyft og
allhátt, og í garðinum, nálægt
miðju hans, stóð þá lítill hesthús-
kofi, og var sjáanlegt, að hann
hafði verið byggður í hinni fomu
kirkju- eða bænhústótt. Nú hefur
torfgirðingin verið jöfnuð og
sléttað yfir leiðin..Grafið var í
kirkjugarðinum á Siglunesi allt
fram á 19. öld. Það væri áreiðan-
lega ómaksins virði fyrir fom-
leifafræðinga að kanna kirkju- og
verstöðvarslóðir á Siglunesi.
Kunnastur Siglunesklerka er
vafalítið Grettir Þorvarðarson,
sem þar þjónaði á fyrri hluta 16.
aldar, trúlega frá því fyrir 1520 og
til 1551 eða lengur, segir í Siglu-
fjarðarprestum. Hann átt drjúg-
an þátt í kjöri Jóns biskups Ara-
sonar og var í hópi þeirra er sóttu
lík hans og sona hans til Skálholts
í nóvember árið 1550. Séra Grett-
ir fórst í snjóflóði norðan Nes-
skriðna árið 1560.
Kirkjuleið um Nesskriður til
Sigluness var mjög torfarin, eink-
um á vetmm. Sagnir, sem þó em
umdeildar, greina frá miklum
mannskaða í snjóflóði í Nesskrið-
um á jóladag árið 1613. Hvað sem
þeim líður var kirkjan flutt frá
Siglunesi að Hvanneyri í Siglu-
firði árið 1614. Þar stóðu síðan
kirkjur Siglfirðinga allar götur til
ársin 1890, er kirkja var reist á
Þormóðseyri, lítið eitt sunnan nú-
verandi Bamaskóla. Hún stóð til
ársins 1932, er Siglfirðingar
reistu myndarlega steinkirkju of-
an Aðalgötu, norðanvert við Búð-
arhóla, syðst í Hvanneyrarlandi.
Jón biskup Helgason vígði þá
kirkju 28. ágúst 1932.
Siglufjarðarkirkjur vóru, eins
og aðrar sóknarkirkjur, horn-
steinar mannlífsins, menningar-
og trúarlífs kynslóðanna, öld eftir
öld. Það era flestar sóknarkirkjur
enn í dag. Margir sóknarprestar
risu upp úr samtíð sinni í fram-
fara- og menningarmálum. Dæmi
um slíka menn var Bjarni Þor-
steinsson, sóknarprestur Siglfirð-
inga, forystumaður í sveitar-
stjómarmálum, tónskáld og
þjóðlagasafnari.
Meginhlutverk htlu sóknar-
kirknanna í sveit og við sjó í þús-
und ár - og sóknarkirkna okkar
enn í dag - er að mæta þeirri þörf
einstaklinga og kynslóða, sem
skáldmæringurinn sr. Matthías
Jochumsson lýstir svo:
Vér þráum svar, sem þörf vors hjarta
fyllir,
vér þráum svar, sem angist vora
stillir,
vér þurfum ljós, sem heljarskugga
hræðir
og heilagt orð, er sáiu vora fræðir.
ÍDAG
VELVAKANDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Steypu-
skemmdir
af völdum
Hálkubana
ÞAD hefur varla farið fram
hjá neinum að óvanalega
snjóþungt var í vetur og
þar af leiðandi mikil hálka.
Við notum ekki salt
heima hjá mér til að eyða
hálku á dyrapalhnum hjá
okkur, heldur frekar sand.
Svo gerist það eitt sinn ein-
hvern tímann upp úr ára-
mótum, þegar ég er að gera
vikuinnkaupin, að ég rekst
á efni sem heitir „Hálku-
bani“ og er framleitt í
Frigg.
Orðin langþreytt á hálk-
unni fyrir framan dyrnar
hjá mér kættist ég nú held-
ur betur þegar ég sá þetta
undraefni og fjárfesti í ein-
um brúsa. Stráði þessu svo
öðru hvoru á dyrapallinn -
alltaf á sama stað, fannst
þetta nú reyndar ekki virka
neitt sérstaklega vel á hálk-
una en gera þó eitthvert
gagn. Svo um það bil 2-3
vikum eftir að ég notaði
efnið í fyrsta sinn tek ég
eftir að pússningin á dyra-
pallinum er farin að bóigna
upp, ekki ósvipað og köku-
deig sem er að lyfta sér.
Ég sýndi manninum mín-
um þetta og okkur þótti og
þykir enn þetta vera afar
undarlegt fyrirbæri - dyra-
pallurinn heldur enn áfram
að grotna eða leysast upp.
Við gátum ekki fundið
neina skýringu á þessu
aðra en Hálkubanann, svo
ég hafði samband við Frigg
og talaði þar fyrst við efna-
fræðing og síðan við for-
stjórann nú rétt áðan. Ég
sagði honum að dyrapallur-
inn héldi bara áfram að
leysast upp og vildi vita
hvað þeir hefðu um þetta
mál að segja.
Hann hafði, blessaður,
það til mála að leggja að
enginn annar hefði kvartað
og svo væri þetta efni notað
á asfalt á flugvöllum og á
steyptar flugbrautir. Nú er
það svo að flugvellir eru
væntanlega hugsaðir fyrir
mun þyngri umferð en
dyrapallar og ég býst líka
við að í steyptum flugbraut-
um sé bæði mun þykkari og
sterkari steypa, auk þess
eru flugbrautir varla púss-
aðar eins og dyrapallar og
tröppur við heimahús. I
öðm lagi get ég ekki séð að
þetta hljóti að vera eina til-
fellið um skemmmdir þótt
enginn hafi kvartað - ég
kvarta bara fyrir mig.
Ég er engan veginn sátt
við þessi málalok hjá Frigg
því það getur einfaldlega
ekki verið nein önnur skýr-
ing á þessu, eða hvers
vegna ætli dyrapallurinn
leysist bara upp þar sem
Hálkubananum var stráð
og hvergi annars staðar?
Hafi einhverjir aðrir lent
í þessu sama bið ég þá að
hringja til mín í síma 565-
1831 eða senda mér tölvu-
póst: gunnsa.ltd@simnet.-
is.
Þakkarbréf
VELVAKANDA barst eft-
irfarandi bréf:
„Mínar bestu þakkir fyr-
ir birtingu sl. sunnudag
vegna hinnar týndu kisu,
Jasmínar í Hlíðunum, sem
blessunarlega kom í leitim-
ar, þökk sé birtingunni í
blaðinu. Mig langaði bara
til að láta ykkur vita að birt-
ingin skilaði dýrinu heim.
Seinnipart sunnudagsins
bankaði uppá hjá okkur
gömul kona sem býr í
næsta húsi sem sagðist
hafa heyrt svo ámátlegt
mjálm fyrir utan gluggana
hjá sér, að hún hefði mátt
til með að athuga hvað
gengi á. Þekkti hún þá grip-
inn af lýsingunni í Velvak-
anda. A mánudaginn
hringdi síðan maður sem
sagðist hafa þekkt köttinn
af lýsingunni í Velvakanda,
á vafrinu í Skaftahlíðinni
(handan Miklubrautar),
tekið hann upp í bílinn hjá
sér og keyrt hann heim og
sleppt honum fyrir utan
húsið hjá okkur.
Vesalings dýrið er hor-
fallið og þrekað eftir fimm
daga útivem og hefði sjálf-
sagt aldrei ratað heim af
sjálfsdáðum.
Svo enn og aftur, kærar
þakkir og gangi ykkur æv-
inlega allt í haginn.
Marta Jörgensen.
Þakkir
MATTHILDUR hafði
samband við Velvakanda
og langaði að senda Snorra
í Betel í Vestmannaeyjum
sínar bestu þakkir. Hann
hefur alltaf tíma til að tala
við lítilmagnann. Hann á
heiður skilinn og er dreng-
ur góður. Ef allir væru eins
og hann í starfi sínu færi
margt betur í lífinu. Ég vil
senda Snorra mínar bestu
þakkir og ég veit að ég
mæli fyrir munn margra
annarra. Snorri í Betel í
Vestmannaeyjum er engill í
mannsmynd.
Við fótskör Jóns forseta.
Morgunblaðið/Ómar
Víkverji skrifar...
IUMRÆÐUM á Alþingi í síðustu
viku um veikindi barna sagði
Ásta Möller, þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins og formaður Félags
hjúkrunarfræðinga, að helstu sér-
fræðingar í veikindum barna væm
foreldrar þeirra. Því er þetta rifjað
upp hér, að Víkverji hefur um skeið
ásamt unnustu sinni barist fyrir því
að fá veikindi ungs sonar þeirra
greind og oftast komið bónleiður til
búðar í þeim efnum.
xxx
DRENGURINN litli braggast
býsna vel og er orðinn ríflega
hálfs árs, en lengi hefur foreldram
hans verið ljóst að óværð á nóttunni
væri ekki eðlileg og líklega sprottin
af eyrnabólgu. Krankleiki þessi hef-
ur ágerst síðustu mánuði og and-
vökunæturnar hjá þeim litla og for-
eldrum hans eru orðnar fleiri á því
tímabili en ljúft er að rifja upp. Á
þessu sama tímabili hefur þrenning-
in haldið í góðri trú til fjölda lækna
og sérfræðinga í leit að orsökum
meinsins - án árangurs. Þrátt fyrir
staðfastar ábendingar foreldranna
um að sá litli væri sífellt að fálma
með hendinni við hægra eyra, var
svar læknanna jafnan, að ekkert
sæist í eyranum, þar væri því
greinilega ekki meinið og foreldrun-
um væri hollast að hætta að hugsa
um eymabólgu í þessu sambandi.
XXX
NÚ ER það svo að foreldrar
þekkja fljótt litla barnið sitt og
telja sig nokk vita hvað þeir segja.
Grátur ungviðisins er ekki beinlínis
tónlist í eyram þeirra og nær óþol-
andi er að vita ekki hvað amar eigin-
lega að. Eigi að síður era foreldrar
fæstir læknismenntaðir og mega sín
því lítils gegn hvítklæddum sér-
fræðingum sem segja þeim sann-
færandi röddu að bíða bara og sjá;
þetta hljóti að lagast, eyrun séu
ekki vandamálið. Slík svör duga
hins vegar skammt þegar gráturinn
ágerist ef eitthvað er og meinið
finnst aldrei. Sama til hversu
margra sérfræðinga er leitað.
xxx
VÍKVERJI og barnsmóðir hans
hugsa ekki beinlínis hlýlega til
allra þeirra lækna sem hafa skoðað
litla drenginn þeirra og sagt ekkert
ama að eyrunum. í síðustu viku
kynntust þau nefnilega læknum
tveim sem gáfu sér tíma til að hlusta
á raus foreldranna og viti menn; það
bar ávöxt. Annar læknirinn, barna-
læknir í Kringlunni á litskrúðugri
og bamavænni stofu sinni, hlýddi á
sjúkrasögu drengsins litla, horfði á
þreytulega foreldrana og rannsak-
aði síðan eyru þess stutta. Eftir að-
eins andartak kom svarið: „Þessi
eyru era hótandi. Það gæti vel verið
vökvi í þeim.“ Með það sama var sá
litli enn og aftur sendur til sérfræð-
ings, nú á háls-, nef- og eyrnadeild-
inni á Landspítala, Fossvogi, sem
getið hefur sér gott orð sem einn
helsti vínspekingur landsins. Þar
kom hið sama í ljós, mikill vökvi í
miðeyra sem seytlaði niður kinn
þess stutta undireins og gat hafði
verið stungið á hinmuna. Næsta
skref felst í röri í eyra drengsins, en
svefninn fyrstu nóttina eftir stung-
una var sá besti hjá þrenningunni i
rúma tvo mánuði.
XXX
VÍKVERJA er Ijóst að mikið erf-
iði felst í menntun læknisins;
hann þarf að hafa sig allan við og
getur gert mistök eins og aðrir.
Einu má hann þó aldrei gleyma og
það er að gefa sér tíma til að hlýða á
sögu skjólstæðinga sinna og að-
standenda þeirra. í þessu tilfelli
gleymdu því margir og gátu þvi ekki
greint mein sem sífellt ágerðist.
Tveir gleymdu því ekki og átta mán-
aða drengur og foreldrar hans
brosa nú undurblítt þess vegna.