Morgunblaðið - 21.09.2000, Qupperneq 6

6 FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
32 af 76 fuglategundum sem verpa á fslandi eru á nýjum válista Náttúrufræðistofnunar
Morgunblaðið/Albert Kemp
Farga þurfti 89 kindum eftir að bíll með um 290 fjár valt yst í Stöðvarfirði í fyrrinótt.
Fjárflutningabíll fór fram af háum kanti
89 kindur drápust eða
varð að lóga á staðnum
FJARFLUTNINGABÍLL fór út
af veginum við Gvendarnes yst í
Stöðvarfirði í fyrrinótt og valt. Fór
bfllinn fram af 5-6 metra háum
kanti áður en hann valt. Ökumaður
bflsins slapp án teljandi meiðsla.
Bjarni Gíslason, slökkviliðs-
stjóri á Stöðvarfirði, segir aðstæð-
ur hafa verið tiltölulega slæmar
þar sem bíllinn fór út af veginum,
bæði vegna þess hve hár kantur-
inn er og ökutækið þungt. Tildrög
slyssins eru óljós en Bjarni segir
veginn, sem er bundið slitlag, hafa
verið þurran og veður gott.
Kalla þurfti á tækjabíl
Ökumaður bílsins festist í hon-
um og þurfti að kalla á tækjabfl
slökkviliðsins á Stöðvarfirði til að
ná honum út. Hann var fluttur á
sjúkrahúsið í Neskaupstað og
hlaut minni háttar meiðsl sem
verður að teljast mesta mildi mið-
að við aðstæður. Um 290 kindur
voru í bílnum en verið var að flytja
þær í sláturhús Goða hf. á Höfn í
Hornafirði þegar óhappið varð.
Urða eða farga þurfti 89 kindum,
að sögn Eyjólfs Kristjónssonar,
verkstjóra hjá Goða, en á hádegi
voru þær kindur sem lifðu settar á
bíl og er verið að aka þeim til
Hafnar. Hann sagði óvíst hve mik-
ið af þeim skrokkum væru ómarðir
og í söluhæfu ástandi.
„Blikktromman er meðalþeirra bóka 20. aldar sem lengst munu lifa."
Úr umsögn sænsku akademíunnar um Gunter Grass þegar hún ákvað
að veita honum Nóbelsverðlaunin í bókmenntum 1999.
* ■*
i.
. .
Fjöruspói er í bráðri hættu skv. válistanum og er ástæðan einkum sú
hversu lítill varpstofn tegundarinnar er.
42% íslenskra
v/m-m.cÆEi.
varpfugla þurfa
sérstaka aðgæslu
FJÖRUTÍU og tvö prósent ís-
lenskra varpfugla þurfa sérstaka að-
gæslu hér á landi sé miðað við al-
þjóðlega staðla, að því er fram
kemur í nýjum válista Náttúru-
fræðistofnunar íslands sem kynntur
var fjölmiðlum í gær. Eru alls 32 af
76 fuglategundum sem verpa á Is-
landi, eða hafa orpið að staðaldri, á
válistanum og þar af eru sex tegund-
ir taldar í bráðri hættu.
Jón Gunnar Ottósson, forstjóri
Náttúrufræðistofnunar íslands,
gerði grein fyrir því á fréttamanna-
fundi í gær að válisti yfir fugla væri
annar í röð válista sem Náttúru-
fræðistofnun vinnur að en þeim er
ætlað að taka til allrar lifandi nátt-
úru landsins. Fyrsti hluti þessara ís-
lensku válista kom út árið 1996 en í
honum var fjallað um blómplöntur,
byrkninga, fléttur, mosa og ýmsa
botnþörunga. Mun stefnt að því að
sá næsti í röðinni fjalli um hrygg-
leysingja.
Við gerð válistans nú var notast
við hættustaðla Alþjóðanáttúru-
verndarsamtakanna (IUCN) og leið-
beiningar fyrir gerð válista. Kom
fram í máli Kristins Hauks Skarp-
héðinssonar, sem vann að gerð vá-
Iistans, að þar skipti máli hversu
stórir stofnar væru, hve staðbundnir
þeir væru og hvort þeir væru á nið-
urleið og þá hversu hratt stofninn
minnkaði.
Rakti hann að forsendur þess að
fuglategundir væru settar á válist-
ann væru þrenns konar og geta fleiri
en ein átt við í hverju tilfelli. Nefna
má að 18 af 32 tegundum eru á vá-
listanum vegna þess hversu stofnar
þeirra væru litlir, 9 af 32 verpa á til-
tölulega fáum eða afmörkuðum
svæðum á landinu og allt að tíu teg-
undum á válistanum hefur fækkað
umtalsvert. Kemur þar ýmislegt til,
t.d. hafa sumir fuglar verið ofveidd-
ir. Bæði grágæsinni og hrafninum
hefur þannig fækkað um meira en
20% á undanförnum 10 árum vegna
ofveiði.
Haftyrðill og keldusvín út-
dauðir sem varpfuglar
A válistanum eru fuglategundir
fiokkaðar í sex flokka, útdauðar teg-
undir, tegundir sem útdauðar eru
sem varpfuglar í íslenskri náttúru,
tegundir sem eru í bráðri hættu,
tegundir sem eru í hættu, tegundir
sem eru í yfirvofandi hættu og
Stuttnefja er í yfirvofandi hættu
en meira en 20% fækkun hefur
átt sér stað á siðustu 10 árum.
tegundir sem eru í nokkurri hættu.
I ljós kemur að ein fuglategund er
útdauð, þ.e. geirfuglinn sem dó út
1844. Tvær tegundir, haftyrðill og
keldusvín, eru útdauðar sem varp-
fuglar í íslenskri náttúru og fugla-
tegundimar sex, sem em taldar í
bráðri hættu, em brandönd, fjöm-
spói, gráspör, skutulönd, snæugla
og strandtittlingur. Skiptir í öllum
tilfellum höfuðmáli að stofnar þess-
ara tegunda era afar litlir, oftast
undir fimmtíu fuglum.
Haföm, helsingi, húsönd, skeið-
önd og þórshani era taldar meðal
tegunda sem era í hættu en athygli
vekur síðan að bæði fálkinn og
hrafninn era taldir upp meðal teg-
unda sem séu í yfirvofandi hættu.
Brandugla, flórgoði, gargönd,
grágæs, gulönd, himbrimi, hrafns-
önd, sjósvala, skrofa, stormsvala,
stuttnefja, súla og svartbakur era
einnig taldar meðal tegunda í yfir-
vofandi hættu.
Grafönd, stormmáfur og straum-
önd fylla síðan þann flokk tegunda
sem taldar era í nokkurri hættu.
Kemur fram í válistanum að ýms-
ar gamalgrónar varpfuglategundir á
íslandi eigi nú undir högg að sækja.
Sú niðurstaða eigi hins vegar ekki að
koma á óvart miðað við þær breyt-
ingar sem orðið hafi á náttúra ís-
lands af manna völdum. Óvild gagn-
vart ránfuglum og ýmsum öðram
keppinautum mannsins úr fuglarík-
inu eigi einnig þátt í því hvemig
komið er fyrir sumum varpstofnum
auk þess sem mikilvægt sé að auka
fræðslu um stöðu válistafuglanna í
íslensku umhverfi, rannsóknir á
þeim og skipulega vöktun þeirra.
Loks þurfi einnig að haga fugla-
veiðum þannig að þær valdi ekki
hrani stofna og að varpstöðvar og
önnur búsvæði tegundanna njóti
vemdar.
80% álkustofns heimsins að
finna á íslandi
Jón Gunnar tók skýrt fram að vá-
listinn fæli ekki í sér aðgerðir heldur
væri hann einfaldlega visindalegt
mat á ástandi stofna, í honum væru
birtar upplýsingar þar að lútandi og
reynt að flokka þær með ákveðnum
hætti auk þess sem síðan væru sett-
ar fram tillögur um hvernig bregð-
ast mætti við þeirri vá sem að sum-
um tegundum steðjar.
Gerði Ævar Petersen fuglafræð-
ingur, sem vann válistann ásamt
Kristni Hauki, í gær grein fyrir
þeim tillögum sem settar væru fram.
Ymsar framkvæmdir svo sem vega-
gerð, virkjun vatnsfalla, stækkun
þéttbýlis og fleira gætu haft veraleg
áhrif á tilvist fuglastofna og mönn-
um bæri að huga vel að öllum þess-
um þáttum.
Ævar benti á að íslendingar hefðu
skyldum að gegna í þessum efnum, í
gildi væra alþjóðasamningar um
vernd fugla en síðan bæra þeir einn-
ig siðferðilega ábyrgð. Að því þyrfti
nefnilega að huga að ýmsar tegundir
sem hér verptu væri ekki að finna
annars staðar í heiminum. Til dæmis
væri að finna á Islandi 80% álku-
stofns heimsins og því væri ljóst að
Grágæsum hefur fækkað um meira en 20% á síðustu 10 árum.
illa gæti farið fyrir þessum stofni ef
slys ætti sér stað hér á landi.
Umsjón með gerð válistans hafði
Álfheiður Ingadóttir. í ritinu eru
Ijósmyndir af öllum þeim fuglateg-
undum sem á válistanum era auk út-
breiðslukorts fyrir tegundir. Sam-
starfsmenn Náttúrufræðistofnunar
á sviði fuglarannsókna fá válistann
endurgjaldslaust en almenningi
gefst kostur á að kaupa sér eintak á
skrifstofu stofnunarinnar.