Morgunblaðið - 16.11.2000, Blaðsíða 42

42 FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Forstjóri Þjóóhagsstofnunar segir aó útflutningstekjur
af áli muni nema 100 milljörðum kr. áriö 2010, veröi af
þeirri uppbyggingu álframleiöslu í landinu sem nú er
stefnt aö. Hann segir óskastööuna þá aö ákvöróun um
stækkun álversins á Grundartanga og byggingu álvers á
Reyóarfirði liggi fyrir um mitt næsta ár, svo unnt verói aö
raöa áföngum framkvæmda saman. í fjórðu grein
Björns Inga Hrafnssonar af fimm um stóriöjumál hér á
landi kemur í Ijós aö áhöld eru um hvort aukin sam-
keppni um raforku leiói til hærra verös. Þeir eru líka til
sem segja litla arösemi felast í virkjunum til stóriöju.
Morgunblaöió/RAX
ÓRÐUR Friðjónsson, for-
stjóri Þjóðhagsstofnunar, og
formaður samráðsnefndar
stjórnvalda, Landsvirkjunar
og fjárfesta um stóriðjumál,
segir óskastöðuna þá, miðað
við þá stöðu sem upp er kom-
in, að bæði Norðurál og Reyðarál verði fengin
til þess að sveigja áform sín að heildaráætlun
stjórnvalda um frekari uppbyggingu stóriðju
hér á landi. Þá væri jafnframt búið að fara
rækilega yfir þá virkjunarröð sem hentar best
í tilfelli Grundartanga annars vegar og Reyð-
arfjarðar hins vegar.
„Mér sýnist að leggist menn yfir málin megi
finna leiðir til að leysa þau. Alls ekki á að kasta
frá sér þeim möguleika að vinna bæði þessi
verkefni og áfangaskipta með þeim hætti að
báðir aðilar geti sæmilega sáttir við unað,“
segir hann.
„Verði hins vegar farið af stað í báðar fram-
kvæmdir, án þess að samþætta þær með ein-
hveiju móti, yrði það eflaust óþægilegt í hag-
rænu tilliti. Á tímabilinu 2003-2004 yrði
umfang framkvæmda gríðarlegt ef þannig
yrði staðið að málum. Það væri því ekki gáfu-
legt, að mínu mati.“
Jafnvel gengið betur í
rekstrinum en búist var við
Jón Ingimarsson, sérfræðingur FBA í stór-
iðju- og orkumálum og fyrrverandi skrifstofu-
stjóri í iðnaðarráðuneytinu, telur að fyrir alla
aðila; fyrirtækið, starfsmenn þess, þjóðarbúið
og Landsvirkjun, sé mjög mikilvægt að Norð-
uráli verði gert kleift að auka framleiðslu ál-
versins á Grundartanga, eins og nú hefur ver-
ið farið fram á.
„Með því móti næst enn betri arðsemi og
fyrirtækið verður þar af leiðandi hæfara til að
greiða hér skatta og laun og fyrir orkuna.
Þannig skilar það eigendum sínum jafnframt
meiri arði,“ segir hann.
„Það er alveg ljóst að alltaf hefur verið gert
ráð fyrir að álver á Grundartanga yrði stærra
og myndi framleiða meira en 90 þúsund tonn á
ári til framtíðar. Það hefur þess vegna fyrst og
fremst verið spuming um tímasetningu; hve-
nær sú framleiðsla yrði aukin.“
Jón segir það samdóma álit þeirra sem til
þekki að starfsemin hafi gengið vel á Grundar-
tanga, fyrirtækið hafi jafnan aðeins tekið eitt
skref í einu og stigið hægt til jarðar í upp-
byggingu. Nú sé að koma í ljós að það hafi ver-
ið skynsamlegt.
„Gengi þessa fyrirtækis hefur verið með
þeim hætti sem búist var við í upphafi og
kannski ríflega það. Alltaf tekur nokkum tíma
í upphafi að hefja starfsemi í fyrirtæki af þess-
ari stærðargráðu, stilla áhöfnina, rétt eins og
menn þekkja úr útgerðinni. Nú benda hins
vegar öll gögn til þess að jafnvel betur hafi
gengið í rekstri fyrirtækisins en búast mátti
við.“
Sögusagnir um að Norðurál væri til sölu
Þessi ummæli verða vart túlkuð öðmvísi en
sem lofsamleg umsögn, en athyglisvert er að
rifja upp komu Columbia Ventures, móðurfé-
lags Norðuráls, inn á íslenska markaðinn.
Vart er ofsagt að fyrirtækinu hafi verið tekið
með fyrirvara og fyrstu mánuðina og jafnvel
árin gengu sögur um að rekstur þess gengi
ekki sem skyldi og að Kenneth Peterson, aðal-
eigandi þess, vildi gjarnan selja. Hermdu
fregnir að Norsk Hydro hefði jafnvel ljáð máls
á að kaupa álverið af Columbia Ventures, en
það mun aldrei hafa komið til tals í neinni al-
vöra. Hins vegar herma heimildir Morgun-
blaðsins að annað norskt fyrirtæki, Elkem,
hafi sýnt markvissari tilburði í þessum efnum,
en farið bónleitt til búðar. Elkem er einmitt
meirihlutaeigandi í Islenska járnblendifélag-
inu, nágranna Norðuráls á Grandartanga.
Staða málsins er hins vegar sú að Kenneth
Peterson hefur aldrei haft nokkum áhuga á að
selja fyrirtækið. Viðmælendur Morgunblaðs-
ins segja að þar fari einkar séður kaupsýslu-
maður sem í raun hafi verið búinn að taka
ákvörðun um allt að 300 þúsund tonn álver um
leið og hann hóf byggingu fyrsta áfangans,
upp á 60 þúsund tonn. Þrátt fyrir nokkurn
þrýsting um að hafa byrjunaráfanga álversins
stærri, hélt Peterson sínu striki og reisti sér
þannig ekki hurðarás um öxl, enda var hann á
þeim tíma tilbúinn með búnað frá Þýskalandi
fyrir 60 þúsund tonna verksmiðju. Nú er hins
vegar unnið að stækkun álversins upp í 90
þúsund tonn og gangi þau stækkunaráform
eftir sem til umræðu era nú, verður álverið
300 þúsund tonn innan fjögurra til sex ára og
áætlun Petersons gengið fullkomlega eftir.
Ráðið frá því að selja
10% hlutafjárins á markaði
Morgunblaðið hefur raunar heimildir fyrir
því að einu sinni hafi Peterson ljáð máls á því
að tíundi hluti hlutafjár Norðuráls yrði boðinn
á markaði hér á landi. Hugmynd Petersons og
samstarfsmanna hans var að með því móti
mætti skapa fyrirtækinu „íslenskari" ímynd
og traustari sess meðal þjóðarinnar.
Islensk fjármálafyrirtæki og fleiri sérfræð-
ingar réðu Peterson þó frá þessu, sögðu slíkt
ekki tímabært. Umræða um fyrirtækið var þá
enn fremur neikvæð og talsverð óvissa um
framhaldið, enda sveiflur miklar á
heimsmarkaði.
Margir af þessum sömu sérfræðingum
segja nú við Morgunblaðið að líklegt megi
telja að markaðurinn tæki nú betur á móti
hlutafjárútboði Norðuráls, kæmi til þess. Fyr-
irtækið hafi unnið sér sess og sé sýnilega vel
rekið.
Það sem mæli hins vegar á móti slíkum
áformum sé slæm reynsla hlutabréfamarkað-
arins af verslun með bréf í íslenska járn-
blendifélaginu, en bréf í því félagi hafi ekki
náð sér á strik í langan tíma þrátt fyrir nokkr-
ar væntingar.
Fjárfestingarbanki atvinnulífsins (FBA)
tók þátt í að fjármagna fyrstu skref Columbia
Ventures hér á landi í félagi við ellefu
evrópska banka. Eigið framlag Columbia
Ventures var á þeim tíma um eitt hundrað
milljónir dollara, en bankarnir tólf veittu svo
lán vegna verkefnafjármögnunar upp á 110
milljónir dollara. Samtals kostaði fyrsti áfangi
álversins um 215 milljónir dollara, að því er
Ragnar Guðmundsson, framkvæmdastjóri
fjármála- og stjórnunarsviðs fyrirtækisins
upplýsir. Hann bætir því við að með öðram
Morgunblaöió/Golli
áfanga fari talan upp í 300 milljónir dala og
með þeim þriðja, þ.e. 150 þúsund tonnum til
viðbótar, verði heildarfjárfesting vegna upp-
byggingar álframleiðslu á Grundartanga orðin
um 850 milljónir dollara, eða sem nemur rösk-
lega 70 milljörðum íslenskra króna.
Peningarnir eru til reiðu
Vegna byggingar annars áfanga var ráðist í
s.k. endurfjármögnun og tóku FBA og Lands-
banki Islands tók í henni ásamt tíu evrópskum
bönkum. Var það lán upp á 167 milljónir doll-
ara og var m.a. notað til að greiða upp fyrra
lánið.
Að sögn Ragnars eru eigur Norðuráls á
Grandartanga allsherjarveð fyrir þessu láni,
en á öðram veðrétti er síðan 15 milljón dollara
lán sem tekið var í tveimur áföngum frá
Landsbanka íslands. Sérstakt veð fyrir því
láni er ábyrgð Columbia Ventures í Banda-
ríkjunum.
Ragnar segir að nú nýlega hafi Columbia
Ventures selt fjórar úrvinnuslustöðvar í
Bandaríkjunum og hafi söluverðið numið 125
milljónum dollara. Fyrir liggi að þetta fé og
meira til hyggist fyrirtækið nýta til fjármögn-
unar á þriðja áfanga uppbyggingar á Grand-
artanga. Peningarnir séu með öðram orðum til
reiðu.
Athyglisvert er í þessu samhengi að benda á
að bæði FBA og Landsbankinn hafa tekið þátt
í fjármögnun Norðuráls hf. og með samein-
ingu FBA og íslandsbanka tengist sá banki
fyrirtækinu einnig. Varla er hægt að finna
betra dæmi um smæðina og návígið í íslenska
fjármálamarkaðinum en þetta, því samtals á
Islandsbanki-FBA nú 40% í Hæfi ehf., undir-
búningsfélagi Reyðarálsverkefnisins, og
Landsbankinn önnur 20%. Samtals eiga því
þær tvær fjármálastofnanir sem tekið hafa
þátt í fjármögnun Norðuráls 60% í undirbún-
ingsfélagi um risavaxið álver á Austurlandi.
Það er ráðandi hluti.
Stækkun mun áhættuminni fjárfesting
Þórður Friðjónsson leggur í sínum mál-
flutningi áherslu á muninn á eðli fjárfestingar
annars vegar í byggingu stóriðju frá grunni og
hins vegar stækkun á fyrirliggjandi aðstöðu.
,jUlajafna líta álfyrirtækin á stækkun sem
fremur áhættulitla fjárfestingu sem eykur
bagkvæmni. Að ráðast í byggingu nýs álvers
frá granni er hins vegar allt annars eðlis og
um slíkt er ekki tekin ákvörðun nema að vand-
lega athuguðu máli,“ segir hann.
Þórður telur, eins og fleiri, að áform Norð-
uráls nú eigi að hvetja fjárfestana og Hydro til
dáða, en mjög mikilvægt sé að ákvörðun
þeirra liggi fyrir sem allra fyrst.
Hingað til hefur verið stefnt að lokaákvörð-
un í þessu máli fyrir 1. febrúar 2002, en Þórð-
ur segir það sitt mat að menn muni raunar
geta farið býsna nærri um það strax á miðju
næsta ári hvort af framkvæmdunum verður
eða ekki.
„Endanleg ákvörðun er hugsuð 1. febrúar
2002, en mörgum mánuðum fyrr munu menn í
raun og vera vita hvort raunhæfur grandvöll-
m- er til þess að ráðast í framkvæmdir eða
ekki,“ segir hann.
Þórður segir að sér finnist engin ástæða til