Morgunblaðið - 21.11.2000, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Stjórnandi og flytjendur Orfeusar og Evridísar.
EYRIDISARHEIMT
TOJ\LIST
S a I ii i' i n n
ÓPERUTÓNLEIKAR
Kammerkór og Barokksveit Kópa-
vogs fluttu óperuna Orfeus og
Evridísi eftir Christoph Willibald
Gluck. Einsöngvarar: Orfeifur:
Guðrún Edda Gunnarsdóttir.
Evridís: Hulda Björk Garðars-
dóttir. Amor: Ágústa Sigrún
Ágústsdóttir. Konsertmeistari:
Greta Guðnadóttir. Stjórnandi:
Gunnsteinn Ólafsson.
Sunnudag kl. 20.
SAGAN af Orfeifi og Evridísi er
ein þekktasta saga grískrar goða-
fræði. Orfeifur er söngvari og skáld í
Þrakíu. Hann spilar og syngur svo
listavel, að allt sem lifir lýtur honum
í lotningu, jafnvel steinar og fjöll. En
það er ekki bara tónlistargáfan sem
hann á ómælda. Ást hans á konu
sinni, Evridísi, er slík, að þegar hún
deyr af höggormsbiti verður harmur
hans svo megn, að jafnvel guðir und-
irheima geta ekki annað en fundið til
með honum. Hann fær leyfi til að
sækja Evridísi til undirheima, með
Guðrún Helga-
dóttir á
Súfístanum
DAGSKRÁ helguð Guðrúnu Helga-
dóttur verður á Súfistanum, bóka-
kaffi í verslun Máls og menningar,
Laugavegi 18, í kvöld kl. 20.
Þar les Guðrún úr nýútkominni
skáldsögu sinni Oddaílug og Hjalti
Rögnvaldsson leikari les úr fyrri
verkum hennar. Einnig les Þor-
steinn Gylfason þýðingu sína á Ijóð-
inu Brotnir draumar (Broken
Dreams) eftir W.B. Yeats sem gerð
er sérstaklega fyrir þetta tilefni.
Aðgangur er ókeypis.
-----*-++-----
Skiptinemi
sýnir í Galleríi
Nema hvað
LINDA Hofman sýnir nú í Galleríi
Nema hvað. Linda er skiptinemi frá
Hollandi og sýnir verk sem hún hef-
ur unnið á undanfömum tveimur
mánuðum á Islandi.
Sýningin stendur til 19. nóvember.
Opið fimmtudaga til sunnudags kl.
14-18.
Aðsendar greinar á Netinu
vjB>mbl.is
_ALLT/tf^ eiTTHVAO ISIÝTT
því skilyrði einu að hann líti ekki á
hana á leiðinni heim frá undirheim-
um. Ást hans og ástríður eru skyn-
seminni sterkari, og hann getur ekki
annað en litið við til að líta augum
heittelskaða Evrdísi. í upprunalegu
sögunni eru það endalok ástar
þeiira, því Orfeifur verður að horfast
í augu við að hafa svikið gefið loforð,
og Evridís hverfur aftur til undir-
heima.
Tónskáldið Christoph Willibald
Gluck og textasmiður hans, Ranieri
di Calzabigi töldu betri kost að láta
söguna enda vel á óperusviðinu. Þeg-
ar Orfeifur horfir í annað sinn á eftir
Evridísi í dauðann kemur Amor til
skjalanna og segir að nú sé komið
nóg af hörmum Orfeifs, Evridís muni
lifna við enn á ný. Þannig endar óp-
eran, og allir geta tekið gleði sína á
ný.
Gluck var í mun að endurbæta
ítölsku óperuna eins og hún var um
hans daga. Hann vildi fækka auka-
persónum, einfalda söguþráð og láta
söguna höfða til kennda sem almenn-
ingur þekkti og skildi. Orfeifur og
Evridís er dæmigerð „endurbóta-óp-
era“. Persónur aðeins þrjár og sagan
ákaflega einföld og með endalokum
þar sem breyskleiki Orfeifs er fyrir-
gefinn - höfundarnir töldu áhorfend-
BÆKUR
Skáldsögur
FYRIRLESTUR UM
HAMINGJUNA
eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur,
Bjartur, Reykjavík, 2000,167 bls.
FYRIRLESTUR um hamingj-
una er þriðja bók Guðrúnar Evu
Mínervudóttur; hún hefur áður
sent frá sér smásagnasafn og
skáldsögu. Þrátt fyrir titilinn er
hér ekki heimspekilegur fyrirlestur
á ferðinni heldur skáldsaga. Og
hún fjallar ekki fremur um ham-
ingjuna en óhamingjuna, ást eða
örlög.
Þetta er fjölskyldusaga í fimm
hlutum; á milli hlutanna líður tími,
annar hluti hefst allmörgum árum
síðar en sá fyrsti endar og svo
framvegis. I fyrsta hluta, sem nefn-
ist „Haraldur gastrósóf og Mar-
grét“, segir frá Haraldi, ungum
strák sem elst upp hjá fósturömmu
sinni, Margréti. Tilvera þeirra
tveggja er undirfurðulega kyrr-
stæð, hún er stemmning, andblær.
En ekki þó tímalaus: Surtsey fæð-
ist á afmælisdegi Haraldar sem
nemur þar land í draumi. Fyrsti
hluti gerist því snemma á sjöunda
áratugnum; síðar á skáldsagan eftir
að sprengja af sér raunhyggjulegan
ur sætta sig betur við það en enda-
lokin í upphaflegu goðsögninni.
Nokkrar útgáfur eru til af óperunni,
bæði á frönsku og ítölsku, og ýmist
með tenór eða alt í hlutverki Orfeifs.
Upphaflega var hlutverkið samið
fyrir geldinginn Gaetano Guadagni.
Italska gerð óperunnar er sú sem
oftast er sett upp í dag með altrödd
eða kontratenór í hlutverki Orfeifs,
og það var sú gerð sem ílutt var í
Kópavoginum á sunnudagskvöldið.
Það er Orfeifur sem ber uppi óper-
una, hlutverk hans er langstærst, og
hann er allan tímann á sviðinu. Þetta
erfiða hlutverk er sannarlega þrek-
raun fyrir söngvarann og afrek fyrir
ekki reyndari söngkonu en Guðrúnu
Eddu Gunnarsdóttur að komast svo
vel frá því sem raunin var. Rödd
Guðrúnar Eddu hæfir barokkóper-
unni vel, en hún galt þess hve hlut-
verkið er óþægilega lágt skrifað fyrir
venjulegan mezzósópran. Á lægsta
raddsviðinu naut falleg rödd hennar
sin ekki nógu vel. Breiðara litróf í
raddblæ hefði getað hjálpað til að
komast í kringum þetta vandamál.
Engu að síður var túlkun Guðrúnar
Eddu að jafnaði falleg og laus við alla
tilgerð. Þó hefði mátt beita meiri
blæbrigðamun þegar örvænting Orf-
eifs var hvað mest.
tímaramma því síðasti hlutinn
gerist í framtíðinni, án þess þó að
vera beinlínis neinn vísindaskáld-
skapur. Margrét er minni ættmóð-
urinnar sem og vinstri þjóðernis-
róttæklingur, barn síns tíma, kona
sem aldrei sest til borðs fyrir önn-
um í eldhúsinu; mynd hennar er
dregin mjúkum og húmorískum
dráttum og hún er fjarlægari per-
sóna en aðrar: í verkinu er yfirleitt
meðvitaður söguhöfundur sem
gægist inní og lýsir flestum per-
sónum, þótt hann haldi sig jafnan
við eina í einu. I öðrum hluta,
„Sjálfs er höndin hollust", er
Haraldur orðinn ungur námsmaður
og tekur saman við konu. I þessum
hluta er dálítil könnun á perv-
ersjónum en þó er tónninn áfram
mjúkur. Þarna á milli er skemmti-
legt stökk úr heimi eldhússins í
holdlegan heim en matur er mikil-
vægur í báðum.
Það er óþarfi að vera að rekja
söguna of mikið; kynslóð tekur við
af kynslóð, drengurinn Haraldur er
orðinn gamall maður undir bókar-
lok. Síðasti hluti nefnist „Eilíf end-
urkoma hins sama“ og í stíl við
bókartitilinn er þar heldur ekki um
að ræða beinar vangaveltur um
hugmyndir Nietzsche heldur er
fjölskyldusagan farin að bergmála
sjálfa sig. A þetta er lögð áhersla
með því að hver heitir í höfuðið á
öðrum í ættinni. Og ýmislegt smá-
Ágústa Sigrún Ágústsdóttir var
hlýr og yndislegur Amor, og þótt
hlutverkið væri ekki stórt var mjög
vel með það farið. Það er varla sann-
gjarnt að bera Huldu Björk Garðars-
dóttur í hlutverki Evridísar saman
við aðra einsöngvara í þessari upp-
færslu, þar sem hún stendur þeim
talsvert framar, bæði raddlega og
túlkunarlega. Hulda Björk er fram-
úrskarandi söngkona og starfar við
óperusöng, sem hlýtur að gefa henni
forskot, þótt ekki sé nema reynsl-
unnar vegna. Hún fór frábærlega
með hlutverk Evridísar, fyllti það
þokka og tilfinningalegri dýpt.
Kammerkór Kópavogs er ungur
kór, skipaður ungu fólki. Kórinn
söng fallega og hreint, en æska hans
er það sem helst má að honum finna.
Raddimar eru ekki nægilega þrosk-
aðar; of mikið loft og of lítill þindar-
stuðningur gerði hljóminn oft gisinn,
og bassamir vom allt of hljómlitlir.
Kórinn hefði þurft meiri raddþjálf-
un, eða nokkrar eldri og fyllri raddir
til að syngja með, til að gera hljóm-
inn þéttari. Þó er ekki hægt að segja
annað en að kórinn hafi staðið sína
plikt með stakri prýði, og þrátt fyrir
þessi vandkvæði söng hann margt
skínandi vel - ekki síst lokaþáttinn,
þar sem Evridís er endurheimt og
allir fagna.
Barokkhljómsveit Kópavogs sem
stýrt er af Gretu Guðnadóttur
konsertmeistara lék ákaflega vel.
Intermezzo og dansþættir milli at-
riða vora sérstaklega dýnamískir og
lifandi; og maður saknaði þess sárt
að þetta skyldi aðeins vera konsert-
uppfærsla og engir dansarar með.
Hljómsveitin er blanda af reyndu
fagfólki og krökkum í tónlistarnámi,
og kom það vel út. Peter Tompkins
óbóleikari var feiknargóður í sólói
sínu í upphafi annars atriðis annars
þáttar og Monika Abendroth hörpu-
leikari og pizzicato-strengir „að
handan" leiddu Orfeif sérlega fallega
um ríki dauðans í upphafi annars
þáttar. Málmblásarar áttu stundum í
basli með tóninn, en strengir vora
virkilega góðir.
Heiðurinn af þessu öllu á hljóm-
sveitarstjórinn, Gunnsteinn Ólafs-
son, sem hefur komið þessari sviðs-
uppfærslu í kring af elju og dugnaði.
Hann stjórnaði af öryggi og festu og
hefur nú enn einu sinni sýnt að hon-
um er vel lagið að stjóma óperam
eldri meistaranna.
Bergþóra Jónsdóttir
legt úr fortíðinni skýtur upp kollin-
um í breyttri mynd.
Fyrirlestur um hamingjuna gef-
ur ákveðin fyrirheit sem ekki ræt-
ast: skáldsagan stendur ekki nema
að mjög takmörkuðu leyti við þá
heimspekilegu dýpt sem hún virðist
lofa og sumar sögulausnir jaðra við
að vera klénar. I henni er enginn
djúpur framspekilegur botn, né
heldur bein samfélags- eða sögu-
rýni. En þetta kemur ekki að sök
og mér finnst þetta fín bók. Þessi
fyrirheit era leikur, túlkunarmögu-
leikar; skáldsaga er ef til vill alltaf
ákveðin tegund fyrirlestrar eða
rannsóknar, esseyu. Það sem þessi
skáldsaga hefur uppá að bjóða eru
stemmningar, stundum annarlegar,
og sálar- og ástarlífskönnun; sagan
vílar ekki fyrir sér og er ófeimin
við melódrama: hér era handan-
hugboð, ást í meinum, morð og spá-
konur. Stundum er þetta ögn í ætt
við töfraraunsæið gamla en þó þarf
ekki að leita svo langt: hlutir úr
melódrama eru algengar í íslensk-
um skáldsögum undanfarinna ára (í
Hjartastað Steinunnar Sigurðar-
dóttur, svo eitthvað sé nefnt). Og
umfram allt er fínn tónn í verkinu,
hlutirnir eru prýðilega orðaðir og
ákveðinn leikur að meinleysi í tón
og þá kannski ekki síst í frásögnum
af meinsemdum í sálarlífi fólks.
Hermann Stefánsson
Nýjar bækur
Morgunblaðið/Þíjrkell
Karl Helgason afhendir Olafi
Skúlasyni fyrsta eintakið.
• ÚT er komin bókin, Ólafur bisk-
up, æviþættir. I íréttatilkynningu
segir: „Olafur Skúlason biskup hefur
notið vinsælda og virðingar í störfum
sínum.
Hann vai- prestur í Norður-Dakóta
í Bandaríkjunum og Bústaðasókn,
varð fyrsti æskulýðsfulltrúi kirkjunn-
ar og mótaði það starf. Þá var hann
kjörinn til fjölmargra trúnaðarstarfa.
Hann var t.a.m. formaður Prestafé-
lags Islands, dómprófastur í Reykja-
vík og vígslubiskup í Skálholti áður
en hann varð biskug íslands 1989.
í bókinni lítur Ólafur yfir farinn
veg. Hann geinir frá fjölskyldu sinni
og uppvexti, lýsir kynnum af fjöl-
mörgu fólki og fjallar af hreinskilni
um menn og málefni.
Hann lýsir hér óvenjulegu lífs-
hlaupi sínu á þann líflega hátt sem
honum er sérstaklega lagið og dregur
ekki fjöður yfir ýmiss konar átök sem
áttu sér stað innan kirkjunnar á
starfstíma hans.“
Bókin er 400 bls. Prentsmiðjan
Oddi ehf. annaðist prentun og bók-
band. Utgefandi er Almenna útgáfan.
Æskan ehf. dreifir bókinni.
• ÚT er komið Ritþing Þórarins
Eldjárns og Sjónþing Onnu Lindal
en þau sátu fyrir svörum á Ritþingi
og Sjónþingi Gerðubergs í febrúar
og mars sl.
í fréttatilkynningu segir m.a.:
„Hér er um að ræða forvitnilega út-
gáfu því Sjónþings- og Ritþingsheft-
in endurspegla þingin sjálf en þeim
er ætlað að veita persónulega inn-
sýn í feril þekktra samtímalista-
manna og rithöfunda með það fyrir
augum að skoða framlag þeirra og
rifja upp farinn veg. Á þingunum er
fólki gefinn kostur á að kynnast
persónunni á bak við verkin, við-
horfum, áhrifavöldum og lífshlaupi
viðkomandi. Listamaður situr fyrir
svörum tveggja spyrla og stjórn-
anda, og svarar fyrirspumum úr sal.
Bæði Sjónþings- og Ritþingsheft-
in eru gefin út í takmörkuðu upplagi
en öll Sjónþingsheftin era árituð af
listamanninum sjálfum."
Utgefandi er Menningarmiðstöð-
in Gerðuberg. Ritþing og Sjónþing
fást í Eymundsson Austurstræti og
á skrifstofu Gerðubergs og kosta
1.000 krónur.
• ÚT er komin bókin Fluguveiði-
sögur eftir Stefán Jón Hafstein.
I fréttatilkynningu segir: „Bókin
er í senn þroska-
saga fluguveiði-
manns og óður til
náttúrannar, vin-
áttunnar og alls
sem lífsanda
dregur.
I henni rekur
Stefán Jón Haf-
stein, fjölmiðla-
og veiðimaðurinn
góðkunni, feril
sinn sem flugu-
veiðimaður, allt frá því hann var
smástrákur til dagsins í dag. Þetta
er spriklandi vel skrifuð og skemmti-
leg frásögn þar sem höfundurinn
rekur kynni sín af fjölmörgum litrík-
um mönnum og málleysingjum.
Hann segir frá ferðum sínum til
margra fallegustu veiðistaða lands-
ins og lýsir spennandi viðureignum
við dyntótta íbúa íslenskra veiði-
vatna, en hugleiðir líka hárfínt sam-
spil mannsins og náttúrannar. Fjöldi
gullfallegra ljósmynda eftir Lárus
Karl Ingason prýðir bókina.
Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er 236 bls., unnin í Prent-
smiðjunni Odda hf. Hönnun kápu og
bókar önnuðust Sigríður Bragadótt-
ir og Ingvar Viktorsson. Verð: 4.290
krónur.
Hamingjan, óhamingj-
an, matur og melódrama
Stefán Jón
Hafstein