Morgunblaðið - 23.11.2000, Side 14

14 FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Salan á Qrkubúinu er eina von Vesturbyggðar til að komast upp úr skuldafeninu

Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Bæjarstjórar í minni bæjum hafa margvísleg embætti með störfum. Jón Gunnar Stefánsson,
bæjarstjóri Vesturbyggðar, er jafnframt hafnarstjóri þriggja hafna.
Komnir á
endastöð
Jón Gunnar Stefánsson bæjarstjóri þarf að nýta alla
sína reynslu og þekkingu við rekstur Vesturbyggðar
sem er eitt af verst stöddu sveitarfélögum landsins.
Hann hefur bundið vonir við að salan á Orkubúi Vest-
fjarða geti leyst vandann en segir Helga Bjarnasyni að
til þess að byggðin geti staðist þurfí íbúar svæðisins
einnig að fá frjálsari aðgang að fiskimiðunum.
VESTURBYGGÐ er eitt þeirra sveitarfélaga
sem eiga í miklum fjárhagsvanda. Þótt árang-
ur hafi náðst í rekstri þess á allra síðustu árum
er sveitarfélagið svo skuldsett að ekkert hefur
verið hægt að gera til að auka þjónustu við
íbúana. Stjórnendur sveitarfélagsins eru í
nokkurs konar skuldafangelsi. Þeir gerðu sér
vonir um að unnt yrði að greiða verulega niður
skuldir með andvirði eignarhlutar þess í Orku-
búi Vestfjarða sem ríkið hefur fallist á að
kaupa og hafa því tekið illa þeim tíðindum að
ríkið geri kröfu um að fjármunirnir verði not-
aðir til að leysa vandamál vegna félagslega
íbúðakerfisins.
Komnir á endastöð
Bæjarsjóður Vesturbyggðar sem nær yfir
Patreksfjörð, Bíldudal og sveitimar í Vestur-
Barðastrandarsýslu er djúpt sokkinn í skulda-
fenið eftir áföll vegna atvinnulífs og eyðslu um-
fram tekjur fyrr á árum. Eftir síðustu bæjar-
stjórnarkosningar var Jón Gunnar Stefánsson,
sem verið hafði bæjarstjóri í Grindavík í sex-
tán ár, ráðinn bæjarstjóri. Hlutverk hans var
að reyna að ná tökum á rekstrinum. Virðist
það hafa tekist. Þannig var bæjarsjóður með
jákvæðan rekstur á síðasta ári, útgjöldin námu
75% af tekjum. Jón Gunnar segir að í ár hefði
mátt búast við svipuðum árangri ef ekki hefði
komið til verulegra afskrifta krafna sem koma
til lækkunar á tekjum sveitarsjóðs á þessu ári.
„Þetta hefur gengið, með skilningi íbúanna.
Við höfum ekkert getað gert fyrir þá og um-
hverfi okkar, Við erum komnir á endastöð og
förum hvergi á stjá því við getum ekki efnt til
útgjalda og skulda sem fyrirfram er vitað að
ekki verður hægt að greiða. Það eina sem við
getum gert er að reyna að standa skil á rekstr-
arkostnaði, öll uppbygging verður að bíða
betri tíðar,“ segir Jón Gunnar.
Bundnir á klafa
Hann vekur athygli á því að sveitarfélögin
eru bundin á klafa löggjafans. Þeim sé gert að
sinna ýmsum lögboðnum málum, svo sem
skólaskyldu sem taki meginhluta teknanna, og
alltaf sé verið að bæta nýjum verkefnum við,
og þá ekki alltaf athugað hvort öll sveitarfélög
hafi peninga til að annast þau. Nefnir bæjar-
stjórinn sem dæmi að gera þurfi átak í um-
hverfismálum í Vesturbyggð, ekki síst í sorp-
hirðu og sorpeyðingu. Þar þurfi að uppfylla
ströng skilyrði. „Við þurfum að leggja 15-20
milljónir kr. í umhverfismálin á ári. Þótt þetta
fé sé að verulegu leyti sótt í vasa borgaranna
með þjónustugjöldum, þarf hinn sameiginlegi
sjóður þeirra að sjá um að verkið sé unnið, en
það er ekki einfalt mál fyrir skuldsett sveitar-
félag,“ segir Jón Gunnar.
Hann segir að gerður hafi verið samningur
við verktaka til tuttugu ára um að koma upp
fyrirtæki á staðnum til að annast sorphirðing-
una og brenna sorpinu. Hins vegar hafi ekki
verið hægt að hrinda samningnum í fram-
kvæmd því verktakinn þurfi lánsfé til að
byggja upp nauðsynlega aðstöðu en fái hvergi
lán því tekjustreymið frá sveitarfélaginu, sem
á bak við stendur, sé ekki talið öruggt til
lengdar.
Vesturbyggð hefur snúið sér til Byggða-
stofnunar og óskað eftir að hún aðstoði við
lausn á málinu. „Ef það tekst ekki erum við
skildir eftir berstrípaðir á víðavangi. Við get-
um ekki með nokkru móti framkvæmt það sem
okkur er skylt samkvæmt lögum frá Alþingi.
Fólki hefur fækkað mjög í Vesturbyggð á
undanfömum árum. Á tíu árum hefur íbúunum
fækkað úr 1.555 í 1.232, miðað við síðustu ára-
mót. Hefur því fækkað um 323 menn eða rúm-
lega 20% á þessu tímabili. Þróunin virðist
halda áfram, því fyrstu níu mánuði þessa árs
fluttu 100 íbúar í burtu en einungis 54 komu í
staðinn.
Von í Orkubúinu
„Á meðan við eigum hlut okkar í Orkubúi
Vestfjarða er staðan ekki vonlaus," segir bæj-
arstjórinn. Vesturbyggð hafði frumkvæðið að
þeirri umræðu sem nú er um sölu sveitarfélag-
anna á Orkubúi Vestfjarða til ríkisins. Nú er
unnið að formbreytingu Orkubúsins, úr sam-
eignarfélagi í hlutafélag, þannig að einstök
sveitarfélög geti í framhaldinu selt sinn hlut,
en ríkið hefur sem kunnugt er fallist á að
kaupa hlut þeirra sveitarfélaga sem vilja selja.
Miðað við væntanlegt tilboð ríkisvaldsins
ætti Vesturbyggð að fá rúmar 400 milljónir kr.
fyrir hlut sinn í Orkubúinu. Það hugðust for-
svarsmenn sveitafélagsins nota til að grynnka
á skuldum þess. Sveitarsjóður skuldar um 500
milljónir kr. og er verulegur hluti skuldanna
gjaldfallinn. Að auki skuldar félagslega íbúða-
kerfið í sveitarfélaginu, sem sveitarfélagið ber
ábyrgð á, Ibúðalánasjóði verulega fjármuni.
Þar af eru 120 milljónir gjaldfallnar, að sögn
Jóns Gunnars. „Við höfðum hug á að greiða
þessi vanskil við íbúðalánasjóð en reyna að
semja um dráttarvextina. Afganginn myndum
við síðan nota til að greiða niður aðrar gjald-
fallnar skuldir okkar og semja um eftirstöðv-
arnar til lengri tíma. Með því móti værum við
komin aftur á sléttan sjó með fjármálin og í
svipaða stöðu til að veita íbúunum þjónustu og
flest sveitarfélög landsins."
Meðal þess sem sveitarstjórnarmenn í Vest-
urbyggð dreymir um, fyrir utan það að koma
umhverfismálunum í rétt horf, er að koma upp
íþróttahúsum í þorpunum. Iþróttahús eru ekki
í sveitarfélaginu, hvorki á Bíldudal né Patreks-
firði, en Jón Gunnar segir að þetta sé aðstaða
sem teljist sjálfsögð í öllum bæjarfélögum.
Allt söluandvirðið í félagslega kerfið
Það setti strik í þessar áætlanir sveitar-
stjómarmanna í Vesturbyggð, og raunar víðar
á Vestfjörðum, þegar í ljós kom, með bréfi
þriggja ráðuneytisstjóra til sveitarstjórnanna,
að ríkið gerir kröfu um að sveitarfélögin noti
þá fjármuni sem þeir fá fyrir Orkubúið til að
leysa vanda félagslega íbúðakerfisins. I því
felst að þeim er ekki einungis gert að greiða
vanskil sín við Ibúðalánasjóð heldur einnig að
lækka skuldir á íbúðunum þannig að þær verði
seljanlegar á almennum markaði með hæfileg-
um skuldum eða að unnt verði að reka þær fyr-
ir leigutekjur.
Vesturbyggð á þegar 83 félagslegar íbúðir,
meðal annars vegna innlausnar af upphafleg-
um kaupendum, og tvær gætu átt eftir að bæt-
ast við. Á hverri íbúð hvíla um það bil 6 millj-
ónir kr. að meðaltali en þær geta ekki selst
fyrir nema 1,5 til 2,5 milljónir kr., að sögn bæj-
arstjórans. Ef Vesturbyggð ætti að leysa
vandamálið í eitt skipti fyrir öll þyrfti að lækka
skuldir hverrar íbúðar um 4 milljónir kr. og
greiða vanskilaskuldir vegna þeirra. Færi öll
eign sveitarfélagsins í Orkubúinu til þess og
dygði ekki til, að mati Jóns Gunnars.
Hann lætur í ljós þá skoðun að ekki sé hægt
að velta vandanum vegna þeirra mörgu félags-
legu íbúða sem Vesturbyggð hefur þurft að
leysa til sín einvörðungu yfir á herðar þeirra
íbúa staðanna sem eftir eru. „Hér var blómleg
byggð og fólki fannst hvergi betra að búa. Það
er því miður liðin tíð og sá vandi sem fólks-
fækkunin skapar, hlýtur að teljast vandamál
þjóðfélagsins í heild en ekki aðeins þess fólks
sem enn kýs að búa hér.“
Frjálsari aðgangur að miðunum
Jón Gunnar telur að með skilyrðum ríkis-
valdsins fyrir kaupum á Orkubúinu sé verið að
eyða vonum sem íbúarnir bundu við nýtt og
betra líf í kjölfar sölu þess. „Það er miklu
hreinlegra að dæma byggðina úr leik, með
sama hætti og gert er við hús á náttúruham-
farasvæðum. Auðvitað má líkja þvi við nátt-
úruhamfarir þegar björgin hverfur úr höndum
fólksins eins og hér hefur gerst, þegar mögu-
leikar þess til að nýta auðlindir svæðisins hafa
verið eyðilagðir að miklu leyti,“ segir Jón
Gunnar. Með þessum orðum er hann að vísa til
fiskveiðistjómunarkerfisins. Fyrirtæki í Vest-
urbyggð hafa tapað í burtu miklum kvóta frá
þvi það var tekið upp og Jón Gunnar segir að
þær einstaklingsútgerðir sem mikið hafi hvílt
á síðustu árin eigi nú einnig í miklum erfiðleik-
um. Kvótaverðið sé svo hátt að rekstrargrund-
völlur margra báta sé í raun brostinn.
„Ef þessi svæði fengju frjálsari aðgang að
fiskimiðunum, til dæmis að ýsu og steinbít ut-
an kvóta á ákveðnum árstímum, myndu ein-
staklingarnir spjara sig og byggðarlögin ná
sér á strik á nýjan leik. Þetta er svo mikill
smáiðnaður að lítil tilslökun að þessu leyti
myndi ekki hafa teljandi áhrif á kerfið í heild.
Eins og fyrirkomulagið er nú er staðan hins
vegar vonlaus svo það er ekki að ástæðulausu
að á þetta er bent,“ segir Jón Gunnar Stefáns-
son.
Barna- og unglinga-
geðdeild fær eitt
j ar ðskj álftahúsanna
HÚS var flutt í heilu lagi á lóð
barna- og unglingageðdeildar
Landspitalans við Dalbraut í
gærmorgun. Að sögn Ólafs Ó.
Guðmundssonar, yfirlæknis
deildarinnar, er húsið eitt af
þeim bráðabirgðarhúsum er sett
voru upp á Hvolsvelli eftir jarð-
skjálftana í sumar. Ólafur segir
að deildina hafí lengi vantað
betri aðstöðu en ekki sé þó hægt
að taka húsið í notkun strax þar
sem það vantar fjárveitingu fyr-
ir innanstokksmunum.
„Starfsfólk hefur ekki haft að-
stöðu til að taka viðtöl í göngu-
deild. Við höfum farið fram á að
það verði byggt hérna við og
beiðni þess efnis liggur fyrir í
fjárlagafrumvarpi. Nýja húsið er
bráðabirgðalausn á húsnæðis-
málum dcildarinnar. Við erum
þó að sjálfsögðu ánægð með hús-
ið því aðstöðuleysi hefur alltaf
háð starfsemi deildarinnar,“
segir Ólafur.
Hann bendir á að þótt húsið sé
komið sé ekki til nein fjárveiting
fyrir innanstokksmunum. „Það
er ekki hægt að taka húsnæðið
strax í notkun sem er mjög
bagalegt. Fjárveitingar spitalans
til áhalda- og tækjakaupa eru
uppumar.
Ef góðhjartaðir aðilar eða fyr-
irtæki sæju sér fært að hjálpa
okkur í þessum málum þá væri
það mjög vel þegið.“
Húsinu komið fyrir á lóð barna- og unglingageðdeildar Landspi'talans við Dalbraut.