Morgunblaðið - 23.11.2000, Síða 54

54 FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Jafnrétti á öllum svið-
um stjórnmála samein-
ist jafnréttisbaráttu
LANGFLESTIR
vilja skapa samfélag
þar sem konur og karl-
ar, óháð kyni, njóta að
fullu sömu réttinda,
eiga sömu möguleika og
' gegna sömu skyldum.
Þetta er framtíðarsýn
um samfélag þar sem
hlutverk okkar sem
kvenna og karla er ekki
ákveðið íyrir fram og
okkur ber ekki að lifa
lífinu á ákveðinn hátt.
Raunverulegt jafn-
rétti kvenna og karla
krefst þó grundvallar-
breytingar á samfélag-
inu. Allir þátttakendur,
opinberir sem og einkaaðilar, verða
að ganga í gegnum algera umbreyt-
ingu. Hvar sem konur og karlar eru, í
hvert skipti sem pólitískar umbætur
og ákvarðanir hafa áhrif á konur og
karla verður jafnrétti að vera til stað-
ar. Nánast öll mál eiga sér jafnréttis-
hlið og því verður að virða jafnrétti
>ar sem ákvarðanir eru teknar, auð-
indum er deilt út og gildi, mat og
reglur sett.
Þetta kallar á meiri breidd í því
hvernig unnið er að jafnrétti. Frá ár-
inu 1994 hefur sænska ríkisstjómin í
árlegri greinargerð lagt áherslu á að
jafnrétti sé gegnumgangandi í öllum
stefnumálum stjórnarinnar. Reynsla
okkar heíúr sannfært okkur um að
jafnrétti sem liður í venjubundinni
pólitískri þróun, svokölluð kynjasam-
þættun, sé árangumk-
asta aðferðin til að
koma á jafnrétti kynj-
anna.
Af langri reynslu af
j afnréttisbaráttu
kvenna veit ég að þetta
er ekki ný hugmynd.
Konur og jafnvel sumir
karlar hafa alltaf talið
jafnrétti vera gmnd-
vallarspumingu í lýð-
ræðislegu starfi. Bar-
áttan fyrir því að koma
jafnrétti ofarlega á dag-
skrá í pólitískri umræðu
hefur oft mistekist og
það hefur orðið til þess
að þróa hefur orðið
starfið frekar.
í Svíþjóð hefur okkur orðið Ijóst að
breytt stefna hefur skapað ýmiss kon-
ar misskilning og jafnvel óróleika. Því
vil ég gera grein fyrir því hvað við eig-
um við með kynjasamþættun.
Stór hluti jafnréttisstarfsins var
áður í formi verkefna, beindist að
konum og var ekki hluti af venju-
bundinni pólitískri þróun. Þau vora
fjármögnuð með sérstökum hætti og
vörðu í takmarkaðan tíma. Vinnunni
var stýrt írá hliðarlínunni og litið var
á hana sem kvennamál. Hún hafði því
ekki alltaf áhrif á samfélagið. Sú lang-
tíma og langvarandi breyting, sem við
reyndum að koma á, varð ekki.
Með því að flétta jafnréttishugtakið
inn sem víðast, breikkar jafnréttis-
grandvöllurinn og þátttakendunum
iafnrétti
í dag halda Norræna
ráðherraráðið og
OECD fund 1 París
þar sem jafnréttis-
baráttan í samfélaginu
í heild verður rædd.
Margaretha Winberg-
varar við rangtúlkunum
á framkvæmdinni.
fjölgar. Konur og karlar verða ábyrg
fyrir því að auka jafnrétti. Það er ekki
lengur einangrað spuming heldur
hluti eðlilegs pólitísks ferlis. Þeir sem
að jafnaði taka þátt í ákvarðanatök-
unni verða að axla ábyrgð á því að
vinna að jafnrétti innan síns sviðs.
Reynsla okkar í Svíþjóð sýnir að
ein aðalástæða þess að ójafnrétti
helst er skortur á þekkingu á aðstæð-
um kvenna og karla. Þeir sem aldrei
hafa séð eða greint pólitíska tillögu út
frá jafnréttissjónanniði era ekki með-
vitaðir um að munur er á aðstæðum
kvenna og karla.
Mikilvægur hluti starfs okkar er
því að draga muninn fram í dagsljósið
með tölfræði og greiningu á aíleiðing-
unum, séð frá jafnréttissjónarmiði.
Kynjasamþættun þýðir ekki að
jafnréttisspumingunni verður leyft
að hverfa sjónum. Hana er heldur
ekki hægt að nota sem átyllu til að að-
hafast ekkert. Hún þýðir ekki að
nægilegt sé að skjóta inn orðinu jafn-
rétti í skýrslu eða greinargerð. Sam-
þættun jafnréttishugmyndarinnar
krefst þess að raunveralegar aðstæð-
ur kvenna gagnvart körlum verði
sýnilegar.
Þá má nefna þann misskilning að
með því að flétta jafnréttishugtakið
inn á öllum sviðum sé tekið fyiir sér-
stakan stuðning við konur og karla.
Verkefni, sérstakar aðgerðii' og já-
kvæð mismunun era þvert á móti
mikilvæg verkfæri í baráttu okkar
fyrir jafnrétti. Sérstakar aðgerðir
verða þó að byggja á vel unnum
greiningum á högum kvenna og karla.
Slíkar greiningai‘, sem unnar era
út frá jafnréttissjónarmiði, draga
fram staðreyndir um hverjar hinar
sérstöku þai'fir kvenna og karla eru,
sem leiðir til nýrra krafna um sér-
stakar aðgerðir og jákvæða mismun-
un.
Markmiðið er og verður að vera að
koma af stað varanlegri breytingu á
samfélagsuppbyggingunni sem þýðir
að við verðum að bæta starf okkar.
Það leiðir einnig til þess að meiri at-
hygli beinist að hlutverki karla og
hvað gera þurfi til að auka jafnrétti.
Eg tel breytt karlhlutverk vera
lykilatriði þess að hægt sé að stíga
framfaraskref í átt að jafnrétti kynj-
anna.
Til að samþætta jafnréttishugtakið
á árangursríkan hátt verður langvar-
andi starf að koma tíL Við höfum lagt
upp í langferð. Við verðum að halda
áfram að þróa markmið okkar, fin-
pússa aðferðirnar og auka kunnátt-
una.
Ef takast á að flétta jafnréttishug-
takið inn í samfélagið á árangursríkan
hátt má eftirspumin eftir jafnrétti í
æðstu stofnunum samfélagsins ekki
dala. Þeir sem bera ábyrgð á því að
færa jafnréttishugtakið inn í starf sitt
Margareta
Winberg
Ungmennafélag Islands er
hagsmunasamtök landsbyggðar
íþróttasamband ís-
lands birti nýlega
skýrslu þar sem skoð-
uð var hagkvæmni
þess að sameina Ung-
mennafélag íslands og
Iþróttasamband Is-
lands. Eg hef ákveðna
skoðun á þessu máli.
Ég ólst upp á Pat-
reksfirði og bjó þar
þangað til fyrir fjór-
um árum að ég fluttist
til Reykjavíkur. I
febrúar sl. flutti ég
síðan austur fyrir
fjall. Þessi tími í
Reykjavík kenndi mér
að fjöldi manns í stór-
borginni hefur lítinn skilning á því
afhverju fólk vill búa úti á landi.
Því finnst ekkert vit vera í að
byggja íþróttaaðstöðu fyrir nokkr-
ar hræður, það verði hvort sem er
engir eftir á landsbyggðinni eftir
nokkur ár, og þeir sem verða þar
geta borgað fyrir það sjálfir. Ég er
ekki sammála þessu,
það verður alltaf til
fólk sem vill búa úti á
landi og getur ekki
hugsað sér að búa
annars staðar.
UMFÍ -
Landsbyggðin
Ég lít á UMFÍ sem
hagsmunasamtök
landsbyggðarinnar.
Stjórnarfólk UMFÍ
kemur frá lands-
byggðinni. Stillt er
upp til kosninga þann-
ig að allir landshlutar
eigi tvo menn á kjör-
skrá. Af þeim era 11
manns kosnir í stjórn. Stjórnin
kemur öll saman 5-6 sinnum á ári
og fundar heila helgi. Það er einn
fundur á ári haldinn í Reykjavík,
hinir 4-5 úti um landið, þar sem
forystufólk ungmenna- og íþrótta-
félaga og fulltrúar sveitastjórna er
sótt heim, aðstaðan hjá þeim skoð-
Iþróttir
s
Eg tel að Ungmenna-
-------7------------
félag Islands, segir
Krístfn Gísladóttir,
eigi tilverurétt sem
sjálfstæð samtök.
uð og rætt um starfið. Þetta á sinn
þátt í því að gera stjórn UMFÍ sér
meira meðvitandi um ungmennafé-
lagsstarfið í landinu og einnig
kynnist fólkið á landsbyggðinni
stjórn UMFI og á auðveldara með
að halda tengslum við samtökin.
Góð íþróttaaðstaða hefur verið
byggð víðs vegar um landið í
tengslum við Landsmót UMFI, nú
síðast í Vesturbyggð og Tálknafirði
þar sem Unglingalandsmót var
haldið síðasta sumar og á Egils-
stöðum þar sem 23. Landsmót
UMFÍ verður næsta sumar. Þess
vegna finnst mér að við þurfum að
eiga samtök eins og UMFÍ sem
vilja og stuðla að því að það sé
byggð upp íþróttaaðstaða úti á
landi, jafnvel þótt það sé ekki
„fjárhagslega hagstætt" af því að
svo fáir komi til með að njóta þess.
UMFÍ - sjálfstæð samtök
UMFÍ eru 90 ára, sjálfstæð sam-
tök sem eiga sér merkilega sögu.
Samtökin hafa frá upphafi haft það
að markmiði að stuðla að ræktun
lýðs og lands. Það er að rækta
manneskjuna sem einstakling og
kenna henni umgengni við landið.
UMFÍ hefur haft það að leiðarljósi
að efla íþrótta- og menningarstarf
á landsbyggðinni og komið þar að
með ýmsum hætti. Starfsemin er
mjög mikil í dag og samtökin
standa fyrir mörgum og metnaðar-
fullum verkefnum. Hvað starfsem-
ina varðar finnst mér starf UMFI
og ÍSÍ ekki líkt. ÍSÍ er hrein
íþróttasamtök, þeirra hlutverk er
sérsamböndin, ólympíumálin og af-
reksíþróttirnar. UMFÍ starfar sem
fyrr segir að félags-, menningar-
og umhverfismálum sem og
íþróttastarfi fyrir „grasrótina“ í
landinu. Þetta_ sést greinilega þeg-
ar nefndir ÍSÍ og UMFÍ, eins og
þær eru taldar upp í nýútkominni
skýrslu ÍSI, eru bornar saman.
UMFÍ: Bókasafnsnefnd, bygg-
ingarnefnd Þrastalundar, forvarn-
arnefnd, fræðslunefnd - Félags-
málaskóli, Fræðslusjóður, Lands-
mótsnefnd,
Unglinglandsmótsnefnd, menning-
arnefnd, nefnd um eflingu íþrótta-
starfs aldraðra, ritnefnd vegna
heimasíðu, ritstjórn Skinfaxa,
skipulagsnefnd, Þrastaskógar-
nefnd, tölvunefnd, umhverfisnefnd,
Verkefnasjóður.
ÍSÍ: Alþjóðanefnd, heilbrigðis-
ráð, fjármálaráð, laganefnd, Af-
rekssjóður, íþróttamannanefnd, Ól-
ympíusjóður, Verkefnasjóður,
tölvunefnd.
íþróttir skipa stóran sess hjá
UMFÍ en með öðrum hætti en hjá
ÍSI. Menn þurfa ekki að vera stór-
kostlegir afreksmenn til að keppa
á Landsmóti UMFÍ, aðalatriðið er
að vera með. Þetta er metnaðar-
fullt mót sem er um leið félags- og
menningarlegs eðlis. Þarna sam-
eina krafta sína ungir og aldnir,
bæði innan vallar og utan. Samfé-
lagslegur ávinningur þessa verður
vart mældur í krónum og aurum
en fáum dylst að hann er umtals-
verður. Sérstaða UMFÍ hvað varð-
ar íþróttir, mannrækt, umhverfis-
mál og menningu hvers konar er
einfaldlega svo dýrmæt að henni
má ekki varpa fyrir róða. ISI hefur
Jólabónus
20% afsláttur
fimmtud., föstud. og laugardag
““ Mmm
verða að fá til þess stuðning í formi
sérþekkingar og menntunai'.
Að lokum vil ég nefna dæmi um
spurningu sem krefst kynjasamþætt-
unar á fleiri en einu sviði. I Evrópu er
sala á kynlífsþrælum vaxandi vanda-
mál. Sænska stjórnin berst á fleiri
sviðum en okkur granar gegn þessari
viðurstyggilegu iðju.
Flestir era sammála um að dóms-
málaráðherrann eigi að bera ábyrgð á
áhrifaríkari lagasetningu og styðja
starf lögreglu og dómstóla sem til
þarf. Æ fleiri gera sér grein fyrir
ábyrgð félagsmála-, utanríkis- og inn-
flytjendaráðherra. Hins vegai' gerir
almenningur sér ekki nægilega grein
fyrir því að við verðum einnig að hafa
spm-ninguna um kynlífsþrælkun í
huga þegar við eigum viðskipti við eða
veitum ásamt öðram stuðning við ým-
is lönd við að byggja upp grunngerð
samfélagsins.
Þegar við leggjum okkar af mörk-
um til að byggja upp ný atvinnutæki-
fæii í þessum löndum verðum við að
hafa jafm'éttishugsjónina í huga. Sé
ekki kannað hver áhrifin verða á
karla og konur er mikil hætta á því að
við tökum þátt í því að skapa einhliða
atvinnumarkað fyrir karla.
Það getur haft í för með sér að kon-
ur freistist síðar meú af loforðum um
raunveralega vinnu en lendi þess í
stað í vændi og verði þar með auðveld
fórnarlömb mafiunnar sem stendur
að baki kynlífsþrælkuninni.
Því mun Nutek til dæmis krefjast
þess að þeii' sem sækja um fjárstuð-
ning til að byggja upp viðskiptalífið á
Eystrasaltssvæðinu hafi jafnrétti í
huga og sýni fram á áhrif verkefna
sinna á konm' og karla.
I stuttu máli þýðir það að með því
að flétta jafnréttishugtakið inn í sam-
félagið leggjum við okkar af mörkum
til að skapa heildarsýn sem eykur
jafnrétti og nýtir þar með betur efna-
hagslegan og mannlegan auð.
Höfundur erjafnréttisráðherra
Svíþjdðar.
jafnan kvartað yfir því að með
Landsmótunum sé UMFÍ að seil-
ast inn á þess svið. Mér finnst það
þá skjóta nokkuð skökku við að ISÍ
stofnaði fyrir stuttu umhverfissvið
hjá sér. UMFÍ hefur verið með
umhverfismál á sinni könnu alla tíð
og er þá ekki óþarfi að ISI sé að
vinna að umhverfisverkefnum líka
ef samtökin eru að hugsa um hag-
kvæmnissjónarmið? Er ISI þá ekki
að sama skapi að seilast inn á svið
UMFÍ?
Krafan um sameiningu
Svarið er einfalt. Hún kemur frá
forystumönnum ÍJjróttasambands
Islands og Iþróttabandalagi
Reykjavíkur. Afhverju? Jú vegna
þess að forystumenn ÍSÍ og IBR
sjá ofsjónum yfir þeim aurum sem
UMFI fær frá ríkinu og lottóinu og
dreifir út um land, þeim finnst að
allt of miklu sé eytt í pínulítil félög
víðsvegar um landið þar sem „ekk-
ert starf er“ (að þeirra mati).
„Þessum peningum væri mikið bet-
ur varið á höfuðborgarsvæðinu."
Ég tel að þeim peningum sem
íþrótta- og ungmennafélög á lands-
byggðinni fá sé vel varið. Víðsveg-
ar um landið eru vel starfandi
íþrótta- og ungmennafélög, þar er
unnið mikið og gott starf. Margt er
gert til að fá börn og fullorðna til
að stunda heilsurækt, taka þátt í
ýmsum félags- og menningarmál-
um og taka til hendinni í allskyns
umhverfisverkefnum. Ég er sam-
mála því að það þarf að vera meiri
samvinna á milli þessara samtaka,
en ég er algerlega á móti því að
UMFI í sinni mynd verði lagt nið-
ur eða sameinað ISI. Ég treysti
ekki þeim forsvarsmönnum
íþróttamála sem ráða í dag á höf-
uðborgarsvæðinu til að standa að
sameiningu UMFI og ISI svo að
vel fari fyrir landsbyggðina. Þar að
auki tel ég að Ungmennafélag Is-
lands eigi tilverurétt sem sjálfstæð
samtök og að engin önnur samtök
geti þvingað þau til sameiningar
með gróðavonina að leiðarljósi. Isl-
andi allt.
Höfundur er framkvæmdastjdri
Umf. Selfoss.