Morgunblaðið - 10.12.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 2000 33
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 9. desember
Fugladans við Tjörnina.
Morgunblaðið/Ásdís
að það geti beinlínis verið forsenda fyrir því, að
okkur takist að halda þeirri stöðu, sem við höfum
náð að tengjast erlendum símafyrirtækjum.
Það á eftir að koma í ljós, hvort þau hafa
áhuga, þegar kemur að því að láta verkin tala.
Ætla má, að símafyrirtæki á Norðurlöndum
mundu hafa áhuga á aðild að þessum rekstri hér
og vel má vera, að símafyrirtæki í fleiri löndum
komi einnig til skjalanna. Þótt markaðurinn sé
lítill hefur komið í Ijós, að fyrirtæki á þessu sviði
telja, að þessi litli markaður sé kjörinn vettvang-
ur til þess að prófa ýmsar nýjungar áður en lagt
er með þær á stærri markaði. Sú sérstaka staða
getur einnig átt þátt í að tryggja okkur að verða
jafnan í forystu á þessu sviði.
Það hefur komið fram hjá Davíð Oddssjmi for-
sætisráðherra, að í fyrstu verði starfsfólki
Landssímans gefinn kostur á að kaupa hlutabréf
í fyrirtækinu og er það sjálfsögð og eðlileg ráð-
stöfun. Það verður sífellt algengara að starfsfólk
fyrirtækja fái tækifæri til að eignast hluti í þeim
fyrirtækjum, sem það starfar við og fer ekki á
milli mála, hvert hagræði er af því fyrir fyrirtæk-
ið að starfsmenn séu jafnframt eigendur og hafi
beina hagsmuni af því, að vel gangi.
Samkeppni og
einokun
ISLAND er land ein-
okunar, sagði erlend-
ur maður í lykilstöðu,
sem hér hefur búið og
starfað um nokkurt skeið, fyrir skömmu. Það er
of mikið til í þessum ummælum. Því miður.
Raunar er fákeppni að verða eitt helzta vanda-
málið í viðskiptalífi okkar. Það er sama hvert lit-
ið er.
Áratugum saman hefur hinn almenni borgari
fundið mest fyrir fákeppni í samgöngum. Yfir-
leitt hafa verið starfrækt hér tvö skipafélög, sem
máli hafa skipt, þótt þau hafi verið þrjú um skeið.
í aldarfjórðung hefur fyrst og fremst eitt flugfé-
lag séð um samgöngur á milli landa, þótt ítrekað-
ar tilraunir hafi verið gerðar til þess að ná fót-
festu fyrir samkeppnisaðila, einn í dag og annan
á morgun.
A síðari árum hefur almenningur fundið mest
fyrir þessari þróun í matvöruverzlun, þar sem
tvær verzlanakeðjur eru nú allsráðandi á höfuð-
borgarsvæðinu, þótt sú þriðja reyni að veita
þeim samkeppni. Nú síðast sjást þess merki, að
hið sama sé að gerast í lyfjabúðum og ekki enn
hægt að sjá fyrir hvers konar áhrif það muni
hafa á lyfjaverð.
Reynslan hefur hins vegar kennt okkur, hvort
sem okkur líkar betur eða verr, að íslenzki mark-
aðurinn er svo lítill, að það er ekki pláss fyrir
marga aðila. Það hefur komið í ljós í flugrekstri
og þýðingarlaust annað en horfast í augu við það.
Hins vegar hefur sú breyting á orðið, að þjón-
usta Flugleiða við almenning er orðin frábær og
engin ástæða til að draga úr því. Þá er ekki sízt
átt við ferðatíðni á milli landa, sem er okkur gíf-
urlega mikilvæg, og við mundum vakna upp við
vondan draum, ef verulega drægi úr henni. Eftir
sem áður skilur fólk ekki hvers vegna hægt er að
selja farmiða frá Kaupmannahöfn til Reykjavík-
ur ódýrar en frá Reykjavík til Kaupmannahafn-
ar. En allavega sýnir afkoma Flugleiða og al-
menn staða félagsins, að þar er ekki verið að
raka saman gróða. Þvert á móti veldur versnandi
afkoma félagsins áhyggjum um að það geti ekki
til langframa haldið uppi þessari góðu þjónustu.
Það er líka athyglisvert að þrátt fyrir viðleitni
til þess að fá erlend tryggingafélög til þess að
koma inn á markaðinn hér gengur það ekki upp.
Reynslan af FÍB-tryggingum sýnii’ það. Eftir
umræður undanfarinna ára verður ekki annað
sagt en íslenzku tryggingafélögin standi með
pálmann í höndunum og að tilraun FÍB-trygg-
inga hafi staðfest málflutning forráðamanna
gömlu tryggingafélaganna að langmestu leyti.
Islenzki markaðurinn er einfaldlega svo lítill,
að hann skapar ekki rúm fyrir meiri samkeppni.
En einmitt vegna þess, að fákeppnin leiðir til
þess, að hætta er á samráði á milli markaðsráð-
andi aðila, er mikilvægt að öflugt eftirlit sé með
því að samkeppnin sé raunveruleg. Reynslan af
starfsemi Samkeppnisstofnunar hingað til er
misjöfn. En vera má, að ný og breytt sam-
keppnislöggjöf eigi eftir að breyta því og að
Samkeppnisstofnun verði í framtíðinni sterkara
aðhald með þeim fyrirtækjum, sem hér starfa og
hafa sum hver gífurlega sterka stöðu á sínu sviði.
Um þetta er fjallað hér vegna þess, að það
skiptir miklu máli, að einkavæðing Landssíma
Islands leiði ekki til þess að það dragi úr þeirri
samkeppni, sem þó er komin til sögunnar á
fjarskiptamarkaðnum. Þegar Landssíminn sá
einn um alla síma- og fjarskiptaþjónustu á ís-
landi hagaði hann sér eins og öll símafyrirtæki í
heiminum í sömu aðstöðu, eins og versta einok-
unarfyrirtæki. Þess vegna urðu fyrirtæki og ein-
staklingar árum saman að borga okurverð fyrir
millilandasamtöl eins og Morgunblaðið benti ít-
rekað á á sínum tíma.Og vegna þess hvað sam-
keppni hefur verið takmörkuð á farsímamark-
aðnum er verð á símtölum í gegnum farsíma enn
óheyrilega hátt og engin rök fyrir því, að það hafi
ekki nú þegar lækkað verulega. Hinn almenni
borgari þarf ekki annað en skoða símareikninga
sína til þess að sjá, hvað samtöl úr venjulegum
síma í farsíma eru orðinn stór hluti af símakostn-
aði venjulegs heimilis.
Undir engum kringumstæðum má til þess
koma að einkavæðing Landssímans verði til
þess, að það dragi úr samkeppni á þessu sviði.
Getui’ það gerzt? Auðveldlega. Það getur t.d.
gerzt á þann veg, að annaðhvort Íslandssími eða
Tal taki höndum saman við erlent símafyrirtæki
um að kaupa ráðandi hlut í Landssímanum og
sameina rekstur annars hvors fyrirtækisins
rekstri Landssímans.
Það er ljóst að tilkoma beggja þessara síma-
fyrirtækja hefur orðið til þess að auka verulega
samkeppni á símamarkaðnum og lækka verð.
Geri Islandssími alvöru úr því að hefja rekstur
farsímakerfis á nýju ári getur samkeppni á þvi
sviði enn aukizt og verðið til neytenda lækkað.
Það verður hins vegar þrautin þyngri þegar
fram líða stundir að koma í veg fyrir, að sama
þróun verði á síma- og fjarskiptamarkaðnum,
eins og orðið hefur á nánast öllum sviðum við-
skiptalífsins, að fákeppni skapist með þeim af-
leiðingum, sem hún getur haft fyrir neytendur,
ef ekki er staðið vel á verði af hálfu þeirra aðila,
sem til þess eru bærir.
„Þaraa er því að
finna forsendur þess
að samkomulag hef-
ur náðst á milli
stj drnarflokkanna
um það mikla mál,
sem einkavæðing
Landssúnans er, og
fer ekki á milli mála,
að samgönguráð-
herra hefur unnið
hljóðlega en mark-
visst að því að
leggja málefnalegan
grundvöll að þeirri
niðurstöðu, sem nú
liggur fyrir.“