Morgunblaðið - 10.12.2000, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
4
fNtojpuiHiitoife
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÞRIÐJA KYNSLÓÐ FARSÍMA
Nú styttist í að ákvörðun verði
tekin um hvaða leið verði far-
in við úthlutun leyfa til þess
að reka svokallaða þriðju kynslóð far-
síma. Eins og menn muna var í skýrslu
hinnar svonefndu auðlindanefndar
bent á uppboðsleiðina, sem fjölmargar
þjóðir í nágrenni við okkur hafa farið.
Raunar má segja að í skýrslu auð-
lindanefndar hafí verið mörkuð sú
grundvallarafstaða að greiðsla skuli
koma fyrir afnot af takmörkuðum auð-
lindum eða hlunnindum. En auðvitað
er hægt að fara mismunandi leiðir til
þess að ákvarða þá greiðslu.
Þorgerður K. Gunnarsdóttir, sem er
í hópi þingmanna nýrrar kynslóðar í
Sjálfstæðisflokknum, skrifaði athygl-
isverða grein um þetta mál í Morgun-
blaðið í fyrradag. í grein þessari fjall-
ar þingmaðurinn um kosti og galla
þeirra tveggja meginleiða, sem nefnd-
ar hafa verið, þ.e. samanburðarleiðar,
sem í sumum löndum er kölluð „feg-
urðarsamkeppni“, og uppboðsleiðar.
Um samanburðarleiðina segir Þor-
gerður K. Gunnarsdóttir m.a.: „Helztu
kostir samanburðarleiðarinnar eru
þeir að leyfin kosta fjarskiptafyrir-
tækin minna og er þá aukið svigrúm
fyrir þau til að bjóða betri þjónustu og
meiri gæði á Netinu. Tæknin verður
þá hugsanlega aðgengilegri og ódýr-
ari, sem skiptir þjóðfélagið miklu máli
til aukins hagvaxtar og frekari tækni-
framfara en þetta er fullyrðing, sem
oft heyrist meðal forsvarsmanna
fjarskipta- og tæknifyrirtækja. Einn-
ig er fyrirfram tryggt að ríkið fái
ákveðna fjárhæð greidda fyrir leyfín.
Helztu gallar samanburðarleiðar
eru þeir, að málsmeðferðin er tíma-
frek og flókin, markaðurinn ræður
ekki verðinu og síðast en ekki sízt, þá
er þetta ekki hlutlaus leið við úthlutun
á takmörkuðum verðmætum, heldur
byggð á huglægu mati.“
I ítarlegri umfjöllun um galla upp-
boðsleiðarinnar segir þingmaðurinn
að því hafí verið haldið fram, að hún
gæti leitt til minni fjárfestinga og
slakari þjónustu. Ennfremur að far-
símafyrirtækin muni hækka verð til
neytenda til að fjánnagna hátt upp-
boðsgjald. Um þá röksemd segir Þor-
gerður K. Gunnarsdóttir: „Um þetta
má efast, þar sem líklegt er að fjár-
festar taki þetta á sig líkt og bent hef-
ur verið á í Noregi en einnig kemur til
hugsanlegt skattalegt hagræði til þess
að draga úr þessum áhrifum. Einnig
er ólíklegt að í Bretlandi og Þýzka-
landi, þar sem neytendur eru afar
kröfuharðir og hagsmunasamtök
þeirra öflug, muni fólk láta hækkanir á
þessari þjónustu yfir sig ganga.“
Þingmaðurinn rekur fleiri dæmi um
galla uppboðsleiðarinnar en víkur síð-
an að kostum hennar. svo sem að hag-
kvæmni markaðarins ráði verðlagn-
ingu á leyfunum, uppboðið skapi
ríkissjóði tekjur á hagkvæman hátt
o.fl. en síðan segir: „í fjórða lagi er hér
um hlutlausa leið að ræða við úthlutun
takmarkaðra auðlinda þar sem regl-
urnar eru fyrirfram ákveðnar, öllum
kunnar og augljósar. Ekki er líklegt að
tortryggni gæti við úthlutun leyfanna
ef uppboð er valið, hvorki meðal al-
mennings né farsímafyrirtækja.
Þetta síðasta atriði vegur að mínu
mati þyngst í rökstuðningnum fyrir
því að fara eigi uppboðsleiðina. Slík
aðferð er til þess fallin að vekja traust
almennings á framtíð þessara mikil-
vægu almannahagsmuna og frið um
úthlutun leyfa til þriðju kynslóðar
farsíma. Uppboð á farsímarásum er
því skynsamur valkostur og sanngjörn
leið.“
Þessi yfirlýsing eins þingmanna
Sjálfstæðisflokksins er afar mikilvæg
í þeim umræðum, sem framundan eru
um aðferðir við úthlutun leyfa til þess
að reka þriðju kynslóð farsíma. Hún
vekur vonir um, að stjórnvöld komist
að þeirri niðurstöðu, sem öll rök mæla
með.
Forystugreinar Morgunblaðsins
10. desember 1995: „Þegar
horft er til framtíðar gefur
augaleið, að notkun vélþræla
í fiskvinnslu opnar gífurlega
möguleika á aukinni hag-
kvæmni í framleiðslu og
rekstri fiskvinnslufyrirtækja.
Jafnframt er ljóst, að forysta
okkar Islendinga í hönnun og
framleiðslu slíkra tækja get-
ur opnað okkur mikla mögu-
leika á sölu þeirra víðs vegar
um heim. Þess vegna getur
sú þróunarvinna, sem nú er
unnið að á vegum Marels hf.
hugsanlega skilað allt að því
ævintýralegnm árangri á
næstu öld.“
9. desember 1990: „Viðbrögð
við álitsgerð hagfræðideildar
Seðlabanka íslands um áhrif
þess á verðbólgu og efna-
hagslíf, að kjarasamningar
BHMR héldu fullu gildi gefa
tilefni til nokkurra athuga-
semda. í því sambandi skiptir
engu hvaða skoðun menn
hafa á efni málsins. Hag-
fræðideild Seðlabankans er
enginn æðsti dómstóll um
það málefni og Þjóðhags-
stofnun ekki heldur. En til-
raunir til þess að stinga undir
stól eða þegja í hel skoðanir
sérfræðinga vegna þess að
þær henta ekki ákveðnum
pólitískum sjónarmiðum ei'u
stóralvarlegt mál.
Fram hefur komið, að for-
ystumenn Vinnuveitenda-
sambands íslands og Al-
þýðusambands Islands
gengu á fund bankastjóra
Seðlabankans í fyrradag til
þess að mótmæla þessari
álitsgerð. I sjónvarpsviðtali í
fyrrakvöld sgaði fram-
kvæmdastjóri Vinnuveit-
endasambandsins, að þessi
álitsgerð væri ekki til frá
sjónarhóli VSÍ! Hvað er hér
að gerast? Telja forystumenn
ASI ogVSÍ, að þeir geti
stundað ritskoðun í þessu
landi, ef það hentar hags-
munum þeirra?"
10. desember 1980: „Vorið
1978 samþykkti Alþingi
ályktun, þar sem mælt var
fyrir um skipan nýrrar
stjórnarskrárnefndar í stað
þeirrar, sem setið hafði síðan
1972. Samkvæmt þingsálykt-
uninni átti hin nýja nefnd að
ljúka störfum innan tveggja
ára. Fyrsti fundur í henni var
haldinn 1. desember 1978 og
var Gunnar Thoroddsen skip-
aður formaður nefndarinnar.
Sérstaklega skyldi nefndin
taka til meðferðar kjördæma-
skipan, kosningaákvæði
stjórnskipunarlaga, skipulag
og starfshætti Alþingis og
kosningalög. Starfstími
nefndarinnar er liðinn. Engar
tillögur liggja fyrir frá henni,
en á síðasta hausti sendi hún
þingflokkum til athugunar
samantekt úr fundargerðum
sínum og hugmyndir um
nokkra kosti sem til álita
þykja koma við breytingu á
kosningaákvæðum."
ÞAÐ ERU töluverð tíðindi, að
Sjálfstæðisflokkur og Fram-
sóknarfiokkur hafa náð sam-
komulagi um sölu Lands-
síma íslands. Það á við um
efni málsins en niðurstaðan
sýnir ekki síður að ekkert
hefur dregið úr hæfni
stjórnarflokkanna til þess að ná saman um
ágreiningsmál, sem upp koma þeirra í milli.
Þegar samstarf tveggja flokka í ríkisstjórn
hefur staðið á annað kjörtímabil er ekki við öðru
að búast en það fari að harðna á dalnum og erfið-
ara verði að leysa ágreiningsmál.
Samskipti Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks á
kjörtímabilinu 1991 til 1995 voru raunar komin á
það stig upp úr miðju því kjörtímabili.
Samkomulagið um Landssímann sýnir hins
vegar að því fer fjarri, að einhver uppstytta sé
komin í samstarf núverandi stjórnarflokka. Þeir
virðast leysa hvert ágreiningsmálið á fætur öðru
á þann veg, að báðir geti vel við unað. Þetta sýnir
mikinn pólitískan styrk af beggja hálfu og þá
ekki sízt forystumanna flokkanna, Davíðs Odds-
sonar og Halldórs Ásgrímssonar.
Fyrr á tíð hefði það þótt saga til næsta bæjar
að svo gott samstarf gæti tekizt á milli þessara
tveggja flokka, sem fram eftir öldinni voru
höfuðandstæðingar í stjórnmálunum og skiptust
á um að veita ríkisstjórnum forstöðu. En línurn-
ar í íslenzkum stjómmálum hafa breytzt. Fram-
sóknarflokkurinn þarf ekki að gæta sömu hags-
muna og áður, þ.e. hagsmuna Sambands ísl.
samvinnufélaga og dótturfyrirtækja þess, og það
á áreiðanlega mikinn þátt í þessari breytingu á
andrúmi á milli flokkanna tveggja.
Eftir sem áður finnur Framsóknarflokkurinn
hjá sér þörf til þess að skapa sér sérstöðu gagn-
vart Sjálfstæðisflokknum, sem er skiljanlegt, og
birtist m.a. í afstöðu flokksins til Evrópuum-
ræðna og að einhverju leyti í þeim umræðum,
sem nú standa yfir um aukinn einkarekstur í
heilbrigðiskerfinu.
Líklega gera landsmenn sér almennt ekki
grein fyrir því hve öflugt fyrirtæki Landssími ís-
lands er orðinn. Þetta er fyrirtækið sem hefur
séð okkur fyrir hinni sjálfsögðu símaþjónustu en
m.a. vegna þess, að það hefur verið í ríkiseigu
hafa menn ekki séð það í samhengi við önnur
stór fyrirtæki í landinu.
Þó má telja líklegt að Landssími íslands verði,
þegar fyrirtækið er komið út á almennan hluta-
bréfamarkað, í hópi þeirra fyrirtækja, sem
hlutabréfamarkaðurinn metur mest verðmæti í.
Nú eru það Íslandsbanki-FBA á Verðbréfaþingi
íslands og íslenzk erfðagreining miðað við verð-
mat Nasdaq. Landssími Islands gæti orðið verð-
meiri en Íslandsbanki-FBA, sem hefur að vísu
lækkað umtalsvert frá sameiningu bankanna
tveggja að ekki sé talað um verðmæti hvors
banka um sig fyrir sameiningu.
En jafnframt má telja að með sölu hlutabréfa í
Landssímanum sé verið að setja á markað fyrir-
tæki, sem eigi sér mikla vaxtarmöguleika í fram-
tíðinni og þ.á m. á allra næstu árum.
Á undanförnum árum höfum við upplifað eins
konar sprengingu á fjarskiptamarkaðnum með
þeirri nýju tækni, sem hafið hefur innreið sína. Á
næstu árum er ekki ólíklegt, að við göngum í
gegnum annað slíkt tímabil vegna þeirra tækni-
framfara, sem eru að verða á þessu sviði. Þess
vegna er raunhæft að ætla, að Landssími ís-
lands, ef vel verður haldið á stjóm fyrirtækisins
við nýjar aðstæður, geti orðið eitt af langsterk-
ustu fyrirtækjum landsins um langa framtíð.
Það er ástæða til að minna á það í þessu sam-
bandi, að þessa stöðu Landssímans má ekki sízt
þakka „gömlu mönnunum", ef svo má að orði
komast, en þá er átt við þá forystumenn Lands-
símans á síðustu áratugum, sem lögðu af mikilli
framsýni mjög sterkan og traustan grundvöll að
tæknilegri uppbyggingu fyrirtækisins. Þótt
Morgunblaðið hafi á þeim tíma haft sitthvað að
athuga við viðskiptahætti fyrirtækisins, þegar
það naut einokunar á þessum markaði, breytir
það engu um þetta tæknilega afrek.
Það er ekki hægt að ganga út frá því sem vísu
að slík framsýni sé í fyrirrúmi. Það fer því ekki á
milli mála, að til forystu í Landssímanum á þeim
árum völdust miklir hæfileikamenn.
Hagsmunir
allra lands-
manna
EFASEMDIR fram-
sóknarmanna um
einkavæðingu Lands-
símans byggðust ekki
sízt á áhyggjum
þeirra yfir því, að
hagsmunir landsbyggðarinnar yrðu fyrir borð
bornir. Og það er ekki ástæða til að gera lítið úr
þeim áhyggjum. Þess vegna vaknaði sú
spurning, hvort selja ætti fyrirtækið í heilu lagi
eða skilja hið svonefnda grunnnet frá við sölu.
í Morgunblaðinu í dag, laugardag, segir
Sturla Böðvarsson samgönguráðherra, að sam-
komulag stjórnarflokkanna þýði, að íyrirtækið
verði selt í heilu lagi. „Það hefur náðst samkomu-
lag, sem er algerlega í þeim anda, sem ég hef
gert ráð fyrir að yrði, þ.e.a.s. að brjóta fyrirtæk-
ið ekki upp,“ segir ráðherrann.
Síðan segir í frásögn Morgunblaðsins af sam-
talinu við Sturlu Böðvarsson: „Hann leggur
áherzlu á, að skv. þeim breytingum, sem gerðar
voru á fjarskiptalögunum á seinasta þingi, séu
gerðar lagakröfur um, að fjarskiptafyrirtæki
veiti svonefnda alþjónustu á starfssviði sínu, sem
á skv. lögunum að standa öllum notendum til
boða á viðráðanlegu verði, óháð landfræðilegri
staðsetningu þeirra. Sturla sagði, að þessi skil-
yrði tryggðu hagsmuni allra landsmanna gagn-
vart sömu gjaldskrá.
I annan stað vísaði Sturla til þeirrar breyting-
ar, sem gerð hefur verið á gjaldskrá Símans
vegna gagnaflutninga, en sú breyting hefði verið
gerð eftir að hann hafði óskað eftir því á aðal-
fundi Landssímans, að fyrirtækið tæki tillit til
þarfa landsbyggðarinnar hvað gagnaflutninga
varðar. Sagði samgönguráðherra að þessi breyt-
ing á gjaldskránni hefði skipt mjög miklu í þessu
máli. „Þessar tvær aðgerðir leiða til þess, að
þingmenn stjórnarflokkanna eru sáttir við söl-
una,“ sagði samgönguráðherra.
Sturla segist einnig hafa óskað eftir því að
einkavæðingamefnd skoðaði sérstaklega hvort
það teldist hagkvæmt að bijóta íyrirtækið upp
og skilja grunnlínukerfið frá við sölu þess.
„Nefndin hefur komizt að þeirri niðurstöðu, að
það væri ekki hagstætt og er það í samræmi við
mína skoðun á því,“ sagði hann.“
Þarna er því að finna forsendur þess að sam-
komulag hefur náðst á milli stjórnarflokkanna
um það mikla mál, sem einkavæðing Landssím-
ans er og fer ekki á milli mála, að samgöngu-
ráðherra hefur unnið hljóðlega en markvisst að
því að leggja málefnalegan grundvöll að þeirri
niðurstöðu, sem nú liggur fyrir.
Hveijir kaupa
Landssímaim?
ÞEGAR fyrirtæki í
eigu ríkisins af þeirri
stærðargráðu, sem
hér um ræðir, er sett
á markað vaknar óhjákvæmilega og aftur og aft-
ur sú spurning hjá almenningi, hverjir muni
kaupa þetta fyrirtæki eða hverjir muni ráða því.
Þetta er kannski að verða mesta vandamálið í
einkavæðingu stórra ríkisfyrirtækja og þróun
viðskiptalífsins almennt.
Sú tilfinning almennings er sterk, að það séu
alltaf „sömu mennirnir" eða sömu stórfyrirtæk-
in, sem kaupi allt, sem fyrir verður. Þessi upp-
lifun fólksins í landinu er eitt af því, sem torveld-
ar uppbyggingu og þróun atvinnuveganna.
Þess vegna m.a. er svo mikilvægt t.d. þegar
kemur að sölu ríkisbankanna, að fylgt verði eftir
þeim hugmyndum Davíðs Oddssonar forsætis-
ráðherra, sem hann setti fram í viðtali við
Morgunblaðið síðla sumars árið 1998, að sett
verði löggjöf um dreifða eignaraðild að bönkum,
sem fjölmörg fordæmi eru fyrir frá öðrum lönd-
um, eins og Morgunblaðið hefur sýnt fram á.
Það á áreiðanlega eftir að verða áleitin spum-
ing í hugum fólks, hverjir muni kaupa Lands-
síma íslands og hvort sú sala leiði til enn frekari
samþjöppunar eigna £ ákveðnum kjarna eða
kjömum viðskiptalífsins.
Þetta er ein af ástæðunum fyrir því, að telja
má líklegt að almennur stuðningur verði við það,
að erlend símafyrirtæki eigi kost á að kaupa hlut
í Landssímanum. Með aukinni þátttöku útlend-
inga í íslenzku viðskiptalífi megi stuðla að meiri
dreifingu eigna og áhrifa, sem sé heilsusamlegt
fyrir íslenzkt þjóðlíf.
í frétt Morgunblaðsins í dag, laugardag, segir
m.a.: „Samgönguráðherra sagði aðspurður, að
það væri alveg ljóst, að mörg símafyrirtæki í öðr-
um löndum sýndu Landssímanum áhuga. „Ég
tel, að það skipti okkur geysilega miklu máli að
fá öflug símafyrirtæki að þessu en það verður
auðvitað ekki gert öðra vísi en á grundvelli sam-
keppni á milli þeirra,“ sagði Sturla Böðvarsson í
samtali við Morgunblaðið í gær.“
Þátttaka erlends símafyrirtækis í Landssíma
íslands mundi draga úr áhyggjum fólks yfir því,
að enn meiri eignasamþjöppun yrði í íslenzku at-
vinnulífi. En jafnframt er ljóst, að tækniframfar-
ir era svo gífurlegar á þessu sviði og kosta svo
mikla fjármuni, að það hlýtur beinlínis að verða
eftirsóknarvert fyrir okkur íslendinga af þeim
ástæðum, að stærsta fyrirtæki okkar á þessu
sviði tengist öflugum símafyrirtækjum í öðram
löndum. Við Islendingar eram nú þegar í
fremstu röð þjóða heims að tileinka okkur hina
nýju tækni á sviði tölva og fjarskipta. Segja má,