Skírnir - 01.07.1891, Side 66

66
Fiskiniaður við ísland.
I>ér neitið ekki veslings stúlkunni um fáeinar sælustundir; þér látið
Yann sigrast af þessari ofurást og knékrjúpa henni; þér segið unaðslega
frá sælu þeirra, en að eins til að láta oss kenna þess, hve grimm forlög-
in eru. Skúr eptir skin, grátur eptir hlátur, harmur eptir gleði, er það
ekki hin eilífa kenning alls? Kennir mannlífið oss það ekki? Kenna stór-
skáldin oss það ekki?“
Nú eru komin út 103 upplög af skáldsögu Lotis um íslandsfiskimenn-
ina. Hvert þeirra er reyndar ekki nema 1000 eintök.
Emile Zola. Emile Zola er fæddur 1840. Aðalrit hans er skáld-
sögusafnið „Rougon-Macquart-ættin, eða náttúru- og æfisaga ættar á dögum
Napðleons annars (1862—1870)“. í formála sinum fyrir fyrsta hindinu,
sem^kom út 1871 (16 hindi eða skáldsögur eru nú komnar út af safninu),
segir hann svo: „Jeg ætla að sýna, hvernig ætt, lítill 'hópur manna, breið-
ist í mannfélaginu, þegar 10 eða 20 einstaklingar spretta af henni, sem, er
fyrst er á þá lítið, sýnast ólikir, en ef gagnskoðað er, sést, að þeir eru
tengdir nánum tengslum. Það, sem í erfðir gengur, hlýðir lögum, eins og
þyngdin. Jeg ætla að reyna að finna og rekja þráðinn, sem vísar leiðir
frá manni til manns, óbrigðullega, að leysa hnút þanu, er umheimurinn og
skapferli manns hnýta, og þegar jeg hef þræðina alla í höndum mér, hef
hóp í mannfélaginu í lófa mér, mun jeg sýna þenna hóp við verk hans á
vissu timabili í sögu landsins, viunandi mavgvíslegt, margbrotið. Jegmun
sýna og sundurliða jafnframt aðalstefnu hópsins og vilja hvers manns í honum.
Það er Rougon-Macquart-ættin, sem jeg gagnskoða; einkenni hennar eru,
að hún missir taumhald á fýsnunum og ber sig öll eptir nautn, eins og
títt er nú. í líffærislegu tilliti er ætt þessi ekki annað en sá hópur af
óheilindum í taugakerfinu og í blóðinu, sem líffærameiðandi liögg veldur
með tímanum bjá þjóðflokknum, sem verður fyrir högginu. Þessi óheil-
indi leiða í Ijós, eptir ástæðum, hjá hverjum einstakling þessarar þjóðar
tilfinningar, fýsnir og ástríður, allt það, sem sprettur eins og gras upp af
manninum og sem kallað er eptir gamalli venju gott eða illt. í sögulegu
tilliti sprettur ætt þessi upp af lægstu stéttum þjóðarinnar; hún dreifist út
um mannfélagið og nær embættum, því hún er knúin áfram upp á leið frá
neðstu til efstu laganna í mannfélaginu. Þannig er æfisaga þeirra æfi-
saga keisaradæmis Napóleons þriðja, frá svikunum er hann brauzt til valda
til svikanna við Sedan“. Síðasta skáldsagan í þessu heljarriti (um bar-
dagann við Sédan) er alveg nýkomin út.