Skírnir - 01.07.1891, Qupperneq 77

Bökin um Rembrandt.
77
amlega, en nú. Allt er svo grátt og gamanlaust, að menn reyna að bera
utan á sér gull fornaldarinnar. Bn það leggur líkdaun af grafendunum
sjálfum, því þeir eru andlega dauðir. Shakespeare ritaði á legstein sinn:
bölvaður veri sá, er hreyfir við beinum mínum. Bölvun hans er komin
fram á þessari haugbrjótandi kynslóð. Hún geymir hauskúpur mikilla
manna í söfnum og handfjatlar þær, en ekkert eldir eptir af anda þeirra.
Uwe Jens Lornsen sagði: „það sem hver kynslóð finnur og lætur í Ijósi að
á bezt við, það er sögulegt (historiskt) og í sögunnar anda, hversu ólíkt
sem það er því, er verið hefur upp til þess“. Þessi timi, er vér lifum á,
skapar ekki nýtt, en er vísindalegur, rétt eins og menntunin væri nú bú-
in og fullgjör og ekki nema smábætur að setja á hana, pjötlur á götin.
Yér lifum á því, sem á undan oss var gjört, en sköpum ekki neitt nýtt.
Oss vantar sérvizku, sérvitra menn.
Þjóðverja vantar nú réttan mælikvarða fyrir andlegt verð og þýðingu.
Mikilmennið þarf prentara til að prenta orð sín, en myndin er mikilsverð
án umgjörðar, og umgjörðin einskisverð án myndarinnar. í flaumósi prent-
svertunnar þýzku missa margir fótanna. Bn ef einhverjum væri gefinn
kostur á að velja um málverk eptir Rafael eða að eiga allt, sem hefur
verið ritað um öll málverk hans, hvort ætli hann vildi heldur? Eitt lóð
að sýndu er meira vert en 100 pund af rituðu. Maður getur dansað vel,
án þess að vita eina ögn í vöðvafræði. Vöðvafræðin væri dansmanninum
liklega heldur til baga en hitt. Þess vegna ættu landar Goethes að
gefa sig meir við dans en vöðvafræði. Guð varðveiti oss frá því, að mað-
urinn, sem á að hafa alla náttúruna að lærimóður, verði að vaxklessu, sem
þýzkur prófessor getur þrýst inn í háleita afmynd af sér. Prófessorinn
er þýzk þjóðveiki, og uppeldi unglinganna er bethlehemitiskt barna-
morð.
Hjátrúin breytist. Áður átti hún sæti i tilfinningunum. Nú situr
hún i skynseminni. Hjátrúin á tölur er einhver sú versta hjátrú. Þegar
fiðrildið situr á nálaroddi, og þegar maðurinn er krufinn, þá hefur maður
allt um þau, svart á hvítu, en líf þeirra hefur maður ekki. Sá er mun-
urinn. Mikil trú or höfð á vísindamönnunum, og þó brjðta niðjarnir opt
niður verk þeirra; þegar leggja átti hina fyrstu járnbraut á Þýzkalandi,
lýstu allir læknarnir við háskólann í Erlangen yfir í einu hljóði, í skjali,
að þeir, sem færu á slíkri braut, mundu allir fá ólæknandi heilasjúkdóma
vegna ferðahraðans. Prófessorarnir ganga þegjandi fram hjá hinu sálarlega,
sem þeir ekki geta skýrt og skilið. Slíkt er óvísindalegt og óráðvendni.