Skírnir - 01.07.1891, Side 79

Arne Garborg: Trætte Mænd.
79
Loptur sagði: á sunnudaginn í miðföstu verð jeg í helvíti og kvölun-
um. Qram er í kvölunum. Tilveran er orðin fyrir honum ginnungagap,
tómt og autt og dimmt, með nepjunæðingi. Yggdrasils askur er afkvist-
aður og aflimaður og hlýr honum hvorki börkur né barr. Anda og sál er
vísað burt úr tilverunni, því þau sjást ekki í stækkunargleri. Allt hold er
hey. Allt hey er hold. Hann reyriir að deyfa leiða sinn og sálarstríð með
slarki, með konjaki og bjór; „en niðri, neðst niðrundir, bak við, á botni,
í hinum hulda parti sálar minnar situr þessi blýþunga, hættulega angist,
nokkurs konar leynileg, fjötruð vitfirring.. . Dað er samvizka eða nokk-
urs konar ótti, eins og mér flnnist jeg vera í skelfilegri niðurlægingu, ein-
hvers konar undarlega heimsk hræðsla við eittbvað út í bláinn, voðaleg
og veikluleg þrá eptir að kasta sér kylliflötum fyrir fætur einhvors, fyrir
kné Maríu meyjar, fyrir auglit guðs, og veina, gráta, játa, verða laminn
og barinn, fordæmdur og útskúfaður, og svo loksins tekinn upp í ástríkt
og óbilugt skaut, eins og sjúkt barn“.
Svo veður allt á súðum hjá honum. „Syndir mínar eru sem sand-
ur á sjávarströndu — hálfan bjór enn“. Bn stór munur er á, hvernig hann
talar um kristnina nú og 1883 í Nyt Tidsskrift (5. hepti). Dar ræðst
hann á aðalatriði kristninnar í ritdómi um guðfræðílegar bækur. Nú talar
hanu um „hið nýja, sem er að renna upp og fálmar enn þá i fávizkn og
bernsku, umkringt tálsnörum og fótakeflum, en reynir að setja tilveruna í
samband við eilífðina, að setja tilfinninguna og ímyndunaraflið aptur í há-
sæti. Degar öllu er á botninn hvolft og í augu horft, þá er um tvennt að
velja: vitfirring eða Krist“. Enn þá er Arui öarborg samt trúarleysingi,
en hann finnur með sér, að hann getur ekki lifað áu þess að stefna eitt-
hvað í þá áttina. Dað er enn þá óljóst og á huldu, hvað hann vill. Hann
situr og kveður í leiðslu:
Tunglið, tunglið taktu mig,
berðu mig upp til skýja o. s. frv.
Ýmsir ungir menn á Norðurlöndum víkja í sömu stefnu og Garborg,
og má telja meðal þeirra bræðurna Krag i Noregi, Ola Hansson i Sví-
þjóð, og flesta hinna yngstu höfunda í Danmörk.
Hin nýja stefna, sem skipar mannssálinni aptur í hásæti á jarðríki og
lætur allt jarðneskt lúta henni, hún er að ryðja sér til rúms í öllum lönd-
um. Pierre Loti og Paul Bourget á Brakklandi, George Meredith á Eng-
landi, Tolstoj á Bússlandi fara í þessa stefnu. Hinn ágætasti skáldsagna-
höfundur, sem nú er uppi í heiminum, er eflaust Ljeff (Leó á rússnesku)