Skírnir - 01.07.1891, Side 80

80
Arne Garborg: Trætte Mænd.
Nikolajevitj (Nikulásarson) Tolstoj. Enginn af þeim mönnum, sem nú eru
á lífi, hefur ritað skáldsögur, sem eru slík meistaraverk og hinar tvær
miklu sögur Tolstojs: „Friður og ófriður" og „Anna Karenina11. Æfi Tol-
stojs er ímynd aldarháttarins, sem er að klykkja út, og aldarháttarins, sem
er að ganga í garð.
Díinskar bðkmenntir. Þegar maður líður, sólbjartan sumardag, á
gufubát fram með Sjálandsströnd milli Hafnar og Helsingjaeyrar, þá verð-
ur ekki neitað, að orðið inndœlt á betur við en nokkurt annað orð. Hið
bláa sund er þakið hvítum seglum, loptið er þýtt og mjúkt og suðrænt, og
strandlengjan er skógi vaxin sem auga eygir. Á hverjum 15 mínútum
leggur gufubáturinn að trébryggju og upp frá henni eru hvítir blettir í
skóginum grænum, sumarhýsi, sem felast eins og egg í fuglshreiðri. Gangi
maður upp bryggjuna og inn á skógarstíg, þangað til sumarhýsin hverfa
úr sýn og skógurinn sjálfur felur sundið eins og grænn múr, þá á enn
sama orðið bezt við: inndœlt. Ekrur grænar og gular sem auga eygir;
tíbrá og fuglatíst titrar og lyptist eins og smáar öldur á hinu steinþögla
lopthafi. Bæirnir móka í mollunni eins og svefnpurkur. Og skógur tekur
við af sléttu og slétta af skðg, en við vegamót og í skógarbrún standa
skemmtileg smáhús, öll mosavaxin og hálmi þakin, og skírð skáldlegum
nöfnum, t. d. „Skovlyst, Bögely, Söfryd“. í djúpum skógardældum skín á
smá og dimm spegilfögur vötn, sem eru eins og augu héraðsins, augu
ungrar, ástfanginnar meyjar, sem dag og nótt dreymir um elskhuga sinn.
Svona er Sjáland.
Og eins er mál þess, með mjúkum endingum, mjúkum samhljóðum, mjúkt
eins og hýgrænn beykiskógur á vortíma, mjúkt eins og hinir löngu öldu-
hryggir Sjálands — inndœlt. Eins er um danskar meyjar; þær eru bljúg-
ar og barnslegar, sakleysi af náttúrunni eða uppgert, smásnyrtilegar, aug-
un eins og blá draumablóm, limaburðurinn eins og fugls, sem hoppar i
búri; hún er inndoel.
Stórþjóð lifir sínu sjálfstæða þjóðlífi; skapferli hennar og einkenni skap-
ast og myndast svo sterk, að hún getur sogið í sig allt útlenzkt, án þess,
að hennar upprunalega upplag breytist fyrir þvi; hún meltir allt, sem ut-
an að kemur og gerir það að sínu eigin holdi og blóði; hún er eins og
stórfljót, sem rennur um landið. Á leið þess renna í það ótal minni fljót,
en þau að eins auka vatnsmegnið í hinum lygna, breiða og tignarlega
straumi. Til eru smælingjaþjóðir, sem daga uppi og taka engum áhrifum