Skírnir - 01.04.1914, Blaðsíða 54

„Pereatið“ 1850.
Um þennan alveg einstaka atburð í skólasögu vorri
hefir sama sem ekkert verið ritað enn þann dag í dag1).
Stafar það af því að alt til skamms tíma hafa margir
helztu aðilar þess máls verið á lífi, en málið afar-viðkvæmt
þeim. Hins vegar er þessi atburður þó einkar-merkilegur
og þýðingarmikill, því að hann gjörbreytti allri lífsstefnu
ekki allfárra skólapilta, og er um leið góð lýsing á til-
finninga- og hugsunar-lífi hinnar ungu námsmannasveitar
á þeim byltingatímum, sem ríktu bæði hér og eigi sízt
í öðrum löndum um miðbik síðustu aldar, svo að það virð-
ist full ástæða til að draga þennan atburð fram í dags-
ljósið, og nú er tíminn til þess kominn; full sextíu ár eru
liðin síðan hann gerðist, aliir höfuðaðilar dánir, og ein-
ungis einir 4 á lífi af þeim, sem þá voru í skóla, og þeir
koma lítið við sögu þessa, því það var þeirra flestra fyrsta
eða annað skólaár, er þessi atburður gerðist.
Heimildir þær sem eg hefi aðallega notað, eru hinar
beztu og áreiðanlegustu, sem til eru, eiginhandar skýrsla
Sveinbjarnar rektors til stjórnarráðsins, og frumrit af
skýrslu stiftsyfirvaldanna sömuleiðis til stjórnarráðsins svo
og frumbréfin sjálf, er fóru á milli stiftsyfirvalda og rektors
um málið. öll eru bréf þessi rituð á dönsku. Þær setn-
ingar sem standa milli tilvísunarmerkja » « eru tilfærðar
orðrétt úr skjölunum. Nöfnum pilta þeirra, sem tilfærð
eru í bréfunum, hefi eg ekki fundið ástæðu tii að sleppa,
*) Örstutt en nokknrn veginn rétt skýrsla i Landstiðindum I bls.
58 og 54 (sbr. bls. 44) og 74—75. Sjá og Þjéðólf II bls. 157—Í59 og
emásögur i Nýju Kirkjublaði 1911, 9. og 18. bl. 1913, 17. og 19. bl.