Skírnir - 01.04.1914, Blaðsíða 55

Pereatið 1850.
167
en á stöku stað hefi eg þó slept atvikum, sem hefðu getað
sært tilflnningar núlifandi barna þeirra. Skýringar hefi
eg sett neðanmáls um þá menn, sem eru dánir fyrir svo
löngu, að ætla má að almenningur viti eigi deili á þeim,
en skýringum um þjóðkunna menn hefi eg slept.
Auk þessara heimilda hefi eg einnig notað stutta
skýrslu frá Sigmundi Pálssyni á Ljótsstöðum, ritaða árið
1897. Sigmundur var þá langt kominn i skóla, er pereatið
varð, og gaf alveg frá sér lærdóm, eins og ýmsir aðrir
fleiri, eftir að hann 1852 varð afturreka við stúdentspróf,
sem að sögn var afarstrangt, einmitt vegna þessa atburðar.
Skýrslu þessa hefir landsskjalavörður dr. Jón Þorkelsson
góðfúslega látið mér í té. Enn fremur hefi eg notað dá-
lítinn bréfkafia skrifaðan sama vetur, sem Gísli Konráðs-
son hefir tekið upp í ritsafn sitt Gráskinnu bls. 694—95,
hdrs. J. Þork. nr. 128 á Landsbókasafninu. Loks hefir
herra adjunkt Jóhannes Sigfússon, sem safnað hefir miklu
úr handritasöfnum á Landsbókasafninu til sögu latínu-
skólans, látið mér í té útdrátt úr ýmsum bréfum, er hann
hefir fundið, frá ýmsum merkum mönnum um þennan at-
burð. Þó mörg af þessum bréfum séu lítið upplýsandi
um atburðinn sjálfan, þá sýna þau þó eitt, og það er
hvernig menn litu á þetta tiltæki pilta og er þar skemst
frá að segja, að flestir drógu þeirra taum, eins og stuttlega
verður á minst síðar. Eftir þessum heimildum öllum
og því sem prentað hefir verið, hefir eftirfarandi frásögn
verið skráð. ,
Eins og alkunnugt er, gengu hinar mestu byltingar
nm meginhluta Norðurálfunnar um miðja síðustu öld; þær
hófust á Frakklandi í febrúar 1848 og breiddust síðan út
þaðan. Þangað til höfðu þjóðhöfðingjarnir ráðið lofum og
lögum að mestu leyti, með ráðherrum sínum, en þegaarnir
höfðu litla eða enga hlutdeild í stjórn landsins, en nú risu
þeir upp og kröfðust stjórnfrelsis og fengu það. Frelsis-
andi og frelsisþrá gagntók hugi og hjörtu þjóðanna, eink-
um þó hinna yngri manna, eins og vant er að vera. Víða