Skírnir - 01.04.1914, Síða 74

186
Hallgrimur Pétursson.
innar var þar öldungis ekki án sakar, hvorki hvað grimd-
arhörku stóradómsins snertir, né ofsóknir galdramanna,
þvi hvar því varð við komið skyldu allir, sem sekir þóttu,
einkum í sifjamálum, dæmast eftir lögmáli Mósesar. Kom
það af hinni föstu trú, að hvert orð og stafur hinna helgu
rita væri innblásinn af guði — kenning, sem flestu illu hefir
valdið .frá dögum miðaldanna, en magnaðist með siðabót
Lúthers, og er enn barin inn í fólk af hinum fáfróðari
trúarflokkum. Að galdratrúin yrði svo römm, var hins
vegar eðlilegt, þar sem óttinn við djöfulinn og hans véla-
brögð var innrættur þjóðinni án allrar hjálpar og hlifðar
helgra manna, kirkjugriða eða trúar á hinn kaþólska
hreinsunareld. I hinum ægilega strangleika laganna átti
stórmennið Guðbrandur biskup helzti mikinn þátt, og lík-
lega jafnan hinu danska valdi; dugðu þvi hans mörgu rit
og bækur miður en skyldi, þótt góðar væri, enda voru
flestar þýddar og misjafnlega skildar og keyptar. Vildi
biskup um fram alt þóknast stjórninni og embættisbræðr-
um sínum í Danmörku, og þó einkum í því, að efla hið
unga og nýja helgivald biskupa og kirkju hins nýja siðar,
svo og »lærdómsins«, sem áður hét c 1 e r u s eða klerka-
stétt, en nú studdist við háskólana, og fyrst og síðast við
yfirbiskupinn, landsherrann sjálfan. öll þessi maktarvöld
mynduðu páfadóm siðbótarinnar. Með rétttrúaninni fylgdi
að vísu í orði kveðnu hið svo nefnda »evangeliska« frelsi,
sem Lúther hafði prédikað, bygt á sjálfu guðsorði ritning-
arinnar, og framfylgt var af honum ungum með svo mikl-
um guðmóði og skörungsskap, að það vakti undrun og
lifandi vonir meðal allra norðlægari þjóða. En óðara en
líða tók á æfi hins mikla reformators, og ný maktarvöld
tóku að sér að stýra og stjórna siðabót hans, yfirgaf í
langa tíma hinn rétti andi frelsis og friðar hið mikla um-
bótastarf, og svo fór, að vandi er að segja, hvort, eins og
þá stóð á, hin endurbætta trú hrepti meiri gæði en hún
slepti. Því meðal þess, sem hún slepti, má. einkum telja
hið rökfasta, arfgenga skipulag kristninnar, eða saman-
hengi sögu hennar, og þar á ofan týndust listir móður-