Skírnir - 01.04.1914, Side 102

214
Ritfregnir.
eru niðgjaldasakirnar komnar. Ef sá sem firir sökum er hafSur í
vigsökinni, er dæmdur sikn af víginu, þá er auðvitað ekkert tilkall
til niðgjalda frá ættingjum hans. Ef vegandinn er auðugur maður,
þá er og vígsökin miklu fjevænlegri enn niðgjaldasakirnar.
Með því nú að vígsökin er miklu veigameiri enn niðgjaldasak-
irnar, þá er mjög eðlilegt, að sögur vorar leggi mesta áherslu á að
skíra frá henni, en sleppi að minnast á niðgjaldasakirnar, sem eru
ækki nærri eins »sögulegar«. Þó kemur það firir, að sögur geta
um hlutdeitd frænda í bótum, t. d. Bjarnar saga Hitdælakappa,
þar sem hún segir í 34. kap.: »Mýramenn tóku ok mikit fó til
sátta af Þórði Kolbeinssyni þeir sem váru frændr Bjarnar«. Höf.
reinir (á 34.—25. bls.) að gera sem minst úr þessu, meðal annars
átelur hann, að sagan geti þess ekki, að aðrir frændur Bjarnar, sem
til vóru, hafi fengið bætur1). Enn það verður þó ekki úr skafið,
að sagan segir frá þeim frændbótum, sem Míramenn fengu. Hitt
átelur höf. ekki, sem þó er í mótsögn við Baugatal, að frændurnir
fá þessar bætur ekki hjá jafnnánum frændum vegandans, heldur
hjá veganda sjálfum, og mun jeg tala um það síðar. Njála getur
og þess í 93. k., að Njáll hafi firir hönd Skarphjeðins, sem var
vegandi, greitt bræðrum Þráins bæði manngjöld og bætur firir víg
Þráins. Hjer svara manngjöld til vígsakarbóta, enn bætur til nið-
gjalda. Enn einkennilegt er, að hvorttveggja er goldið í einu firir
hönd veganda til bræðra hins vegna sem vóru sakaraðilar, og gef-
ur sagan þó í skin, að fleiri hafi átt að fá niðgjöld enn bræður
einir (»Ketill skyldi fara ok finna þá a 1 1 a, er gjöld áttu at taka«).
í 98. k. lætur og Njála L/ting segja, áður enn hann fer að vega
Höskuld Njálsson: »Þat vitu allir menn, at ek hefi við engum bót-
um tekit eptir Þráin mág minn«. — Lýtingr átti sistur Þráins.
Námágar eru taldir með »sakaukum« í Baugatali, og eiga þeir allir
saman að taka í niðgjöld 12 aura og 5 penninga vegna. Enn er
einn staður (sem höf. hefir ekki tekið eftir) í Egils s. 55. kap. Þar
segir, að Aðalsteinn hafi eftir víg Þórólfs afhent Agli, bróður hans,
2 kistur fullar af silfri, »skaltu færa þetta fé föður þínum ; í son-
argjöld sendi ek honum, en sumu fé skaltu skipia með frændum
ykkrum Þórólfs, þeim er þér þykkja ágætastir; en þú skalt hér
taka bróðurgjöld hjá mér, lönd eða lausa aura«. Að vísu gerist
þetta í útlöndum, enn bersínilega hefur höf. hjer haft íslensk lög
firir augum. Skallagrímur á að fá mest af fjenu »í sonarbætur«,
og er það eðlilegt, því að hann var aðili v/gsakar eftir Þórólf (Þór-
ólfur dó sonlaus) og átti sem slíkur heimting á vígsakarbótum,
og auk þess átti hann helming af mesta baugi móts við Egil. Þá
á Egill að fá bróðurgjöld sjerstaklega, og loks á hann að miðla
*) Það er gjörsamlega rangt hjá höf., að Skáli Þorsteinsson væri
við eftirmálið riðinn, eða að Björn væri íústbróðir hans, alinn upp hjá
Þorsteini Egilssini. Eftir sögunni er Björn um stund með Skúla i æsku,
enn ekki föður hans Þorsteini (2. k.), og Skúli er dáinn firir löngu, þeg-
ar mælt er eftir Björn (7. k.).