Skírnir - 01.04.1914, Side 107

Ritfregnir.
219
gerð og efnisvali. Hór leggur höf. fyrsta sinni, svo að eg viti til,
gerva hönd á leikritasmíð. Og það er nýjung í skáldskap hans, að
hann k/s sór stjórnmálabaráttu úr sögu landsins að yrkisefni (í
Lénharði). í »Brúnni« hefir hann að vísu lýst hreppa- og hóraða-
pólitík. Og loks má telja þriðju nyjungina, að meiri róskleikur,
karlmenska, vilji og hugsæi horfa við oss úr þessum ritsmíðum en
úr eldri sögunum.
Höf. virðist ekki láta leikritasmíð eins vel og sagnagerð. Fyrsti
þátturinn fær t. d. lítt á tilfinningar lesendanna. Og þegar ritið
snertir oss, virðast mór tilfinningar og handabragð ljóðskáldsins
hrífa oss, en síður kraftur, íþrótt og handtök leikritaskáldsins. Það
er munnr á afli þess á sjónsviði og t. d. Fjalla-Eyvindi. Og ann-
að er einkennilegt: Svo fimlega sem höf. leikur sór oft að hvers-
dagsmálinu, bregðast honum tiú oft sundtökin þar. Margar samræð-
ur, einkum í 1. þætti, eru þjóðsýnilega ritaðar, en ekki mæltar af
munni fram. Sum viðtölin þar, t. d. ástarræður Eysteins, minna
mjög á blaðamanninn Einar Hjörleifsson. Málið er að vísu vel ís-
lenzkt, sem títt er hjá þessum góðkunna höf., en Eysteinn í Mörk
og Torfi í Klofa hafa trauðla talað eins og þeir gera í Lónharði.
Yfirleitt sjáum vér lítið af þeim tímum, sem það á að gerast
á. En alt fyrir þetta er ritið hið merkilegasta. Frá því leggur
fölskvalausa hlýju til lands vors og þjóðar. Og samtíð vor, stjórn-
málabarátta hennar, ástand og andi speglast í því. Skáldið sór
vora tíma í sögu horfinna kynslóða og aida. Þetta leikrit á erindi
til íslendinga. Skáldið lætur Torfa í Klofa segja : »Nú taka allir
íslendingar höndum samani Þar virðist sem skáldið ráði löndum
sínum heilræði um, hvernig þeir skuli fara að í viðureign sinni við
útlent vald, sem þeir enn eiga í höggi við. Og hér trúir hann
meira á þjóðina en í »Brúnni«. »Andinn er enn hinn sami í Is-
lendingum«, lætur haun Torfa i Klofa segja. — — »Þjóð, sem á
að feðrum og mæðrum Bjarna frá Hellum og Ingiríði frá Hvammi
og þeirra líka, henni er óhætt að treysta«, bætir hann við. Eysteinn
er hugrakkasta karlmenni. Þótt landráðabrigzlin slettist upp um
hann allan, brestur hann hvorki ættjarðarást nó þjóðlega lund.
Missýnist mór, er mér virðist sem skáldið áminni þar landa sína
að sþara sór brigzl nm landráð og föðurlandssvik? En það auð-
kennir skáldið, að bezt hefir honum hepnast Freysteinn, Kotstrand-
arkvikindið, þessi lítilsigldi mannræfill, sem ekkert er nema smá-
smugleg síngirnin og matarhyggjan og vantar gersamlega alla
sómatilfinning. 011 orð hans og ummæli sprikla og iða af lifandi
lífi og bera á sér svip og einkenni þess, er þau talar, og þvi þykir
manni þessi leikhetja bæði trúleg og eðlileg.
Það sannast, að bókmentasöguhöfundar seinni tíma þreyta ein-
hvern tíma getspeki sína á að finna, hvort afskifti skáldsins af
stjórnmálabarattu vorri og skoðanir hans á þeim speglist ekki í
»Lénharði«.
Anderson er skemtilegasta saga. Söguhetjan er ný manntegund
í skáldskap höf. Það er bifreiðarbragur á honum. Hann kemur