Skírnir - 01.04.1914, Side 110

222
Ritfregnir.
mæðu sinni og veikindum. Hann virðist aðallega hafa ætlað börn-
um sínum bókina, skrifaði hana sér hvorki til lofs nó frægðar, og
segir stórt og smátt um sjálfan sig með þeirri einföldu sannleiksást
og hreinskilni, sem aðeins miklum mönnum er léð. Síra Jón hefir
verið fágætur maður, sterkur og einfaldur, sannur sveitarhöfðingi
og sannur prestur, — »guðshetja« í fornum stíl. Það hefir auð-
vitað orðið Jóni Trausta ofurefli, að ætla sér að skálda upp sögu
þessa manns. Þar sem síra Jón er fáorður og fastorður í frásögn,
teygir Jón Trausti lopann með hinu mesta marglæti. Hann lysir ásta-
málum síra Jóns og Ingibjargar Olafsdóttur og er þó meira en óvíst,
að síra Jón hafi nokkurn tíma rent hug í þá átt. Ef einhver hefði
Bkrifað þetta um síra Jón lifandi, mundi hann að öllum líkindum
hafa reynst þeim manni bænheitur. En á nú ekki dauður maður
að hafa sama rótt á sér sem lifandi maður eða jafnvel meiri, þar
sem hann getur ekki borið hönd fyrir höfuð sór? Þeir sem vilja
kynna sér meðferð Jóns Trausta á æfisögu síra Jóns ættu að bera
saman frásagnir þeirra beggja um bónorðsförina vestur að Setbergi.
Síra Jón lýsir því ferðalagi með svo hjartanlegri hreinskilni að
maður verður alveg hissa á því, að Jón Trausti skyldi láta sór til
bugar koma að fara að lýsa því á ný. Síra Jón þarf sjálfur að
segja frá vonbrigðum sínum — fastheldni sinni við bónorðið, svör-
um stúlkunnar, »brennivínshyTgununni« o. s. frv. — það getur eng-
inn núlifandi maður gert eins vel.
En þar að auki raá margt annað að sögunni finna. Sagan
hefir engan 18. aldar blæ. Það væri t. d. gaman að heyra höf.
færa fram líkur fyrir því, að nokkur alþýðumaður á íslandi á 18.
öld hafi hugsað og talað eins og Gísli á Geirlandi. Eða hvernig
stendur á því, að höf. lætur Ólaf Pálsson skrifa unnustu sinni bróf,
eins og guðfræðisstúdent við háskólann mundi skrifa nú. 18. aldar
maður skrifaði sinni »ehruvirdandi, dygðum prýddu« unnustu á alt
aðra leið. Bréfastíl 18. aldarinnar hefði höf. þó átt að vera auð-
velt að stæla. —
Þeir sem hafa lesið fyrri skáldsögur Jóns Trausta með ánægju
og þess vegna hafa opnað hverja nýja frá honum með eftirvænt-
ingu, mundu óska, að hann hefði aldrei skrifað þessa bók. En
þeir eru líka sannfærðir um, að hann eigi ennþá eftir margt óskrif-
að, sem skari fram úr því, sem hann hingað til hefir bezt gert.
Árni Pálsson.
Isak Collijn: Tvá blad af det förlorade Breviarium Nidar-
osiense, Hólar 1534. Sjerprent úr: Nordisk tidskrift för bok-
och biblioteksvásen, Arg. I (1914): 1.
Grein þessi skírir frá mjög svo merkilegum fundi, sem C. M.
Stenboek greifi fann firir nokkru í bandi á pappírshandritinu nr.