Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1895, Síða 37

annars staðar á Norðurlöndum, því að þess er að eins um einn
mann getið i fornsögum vorum, enda mun það ekki hafa verið
gert i útlöndum, nema þá er konungar eða aðrir stórhöfðingjar
áttu í hlut1. Margir af þessum litlu haugum hafa því algerlega
horfið og orðið ósýnilegir ofan jarðar, einkum ef þeir voru í tún-
um eða í ræktaðri jörð nálægt bæjum2. í þriðja lagi hafa menn
snemma á öldum, jafnvel í heiðni, rofið haugana og gengið í þá
til þess að ná fé þvf, vopnum og dýrgripum, er þar hafði verið
fólgið, og til að vinna haugbúana og þótti hvorttveggja hið
mesta frægðarverk; svo kvað maður einn, er brotið hafði haug
Þórarins korna Grfmkelssonar;
Hljóp ek í hauginn íorna,
hvílzt heflk lengr of raorna
lét ek á braut of borna
beltishringju Korna3.
Af þessum sökum hafa haugar hér á landi fækkað drjúgum
og þegar sýnileg ummerki þeirra voru með öllu horfin, hafa
menn gleymt stöðunum, þar sem þeir voru. En nú hefir nitt
verið miklu tfðara, að menn hafi að eins grafið grunnar grafir
handa líkunum, líklega sjaldnast öilu meira en 1 alin á dýpt og
látið líkin þar niður í, lagt steina kring um likin, ef þeir hafa
verið fyrir hendi, mokað síðan moldinni að og tyrft yíir gröfina.
A þenna hátt mun öll alþýða manna hafa verið grafin. Auk
þess mun á fæstum stöðum hér á landi hafa verið reglulegir
grafreitir í heiðni, heldur hafa menn verið greptraðir hér og hvar
og alls eigi hirt um að færa likin saman á einn stað, nema að
vera má að hjón hafi verið grafin saman, þótt eigi færu þau í
eina gröf, sem svo kallað er.
Með þvi að þessu er svo varið, sem nú hefir verið sagt, er
það eigi kynlegt, þótt nú séu fá leiði frá heiðni kunn hérálandi,
enda er eigi nema rúmur mannsaldur síðan farið var að gefa
þeim nokkurn verulegan gaum. Að visu hafa á flestum öldum
verið hér þeir menn, er gjarna hafa viljað klófesta fé það, er
þeir hugðu vera mundu í haugum þeim, er þeim voru kunnir,
og fyrir því hafa flestir haugar verið brotnir á ýmsum tímum,
1) Geirmundur heljarskinn var lagður í skip (Landn. 2, 20), enda var
hann talinn «göfgastr allra landnámsmanna á Islandi*.
2) Sbr. Gautiandafundinn, Baldursheimsfundinn, Kornsárfundinn o. fl.
3) Landn. 2, 8.