Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1898, Page 15

15
lækjarbrúninni og er þvi eldri en hún og ef til vill elzta hraunið
á Rangárvöllum. Það nær suður að Reyðarvfitni og Gunnarsholti
en vesturhraunið nær að Rangá hjá Geldingalæk. Niður með
þessu hrauni að norðanverðu rennur Heiðarlækur, og má sjá að
fyrrum hafa upptök hans verið miklu innar en nú. Þar hefir
Heiði fyrst verið bygð. En svo hefir hún verið færð undan sand-
foki og sett langt niður með læknum að vestan, á suðurhorn
hins hraunlausa svæðis, sem er suður frá Víkingslæk, Þar er
rústabali niikill, sem sýnir, að enn hefir Heiði verið stórbýli. En
þar blés einnig af, og var hún þá færð lengra út með læknum
að norðan, gagnvart þvi sem hún er nú. Þar hélzt hún ekki
heldur við. Þá bjó þar Jón Ögmundsson, er síðar bjó í Hrólf-
staðahelli og flutti þann bæ. Hann fiutti Heiði suður yfir læk-
inn. En þar er sagt að Geldingalækur hafi þá átt land, en Jón
ekki spurt leyfis að byggja þar. A Geldingalæk bjuggu tveir bænd-
ur; vildi annar reka Jón burt, en hinum þótti það ekki »gustuk«
og fór svo, að Heiði eignaðist landspildu frá Geldingalæk og stend-
ur hún enn þar sem Jón setti haua; sjálfur varð iiann þó bráð-
um að fara þaðan, því óráðvendnisorð lagðist á hann. Þá fékk
hann Hiidarsel í Ytrihrepp; en var af sömu orsökum rekinu það-
an aftur eftir fá ár. Þá fór hann að Helli, sem fyr segir, og bjó
þar til dauðadags. — Þetta sagði mér Jón bóndi Loftsson á Geld-
ingaiæk, og hafði heyrt fólk, sem þetta mundi, segja frá því.
20. Gunnarsholt stóð sunnan í hæðardragi, sem er fram-
anundir suðvesturbrún hraunfióðs þess, er síðast var getið og
lengst hefir runnið ofan ef'tir Rangárvöllum. Er þar boga-
dreginn hryggur, sem út lítur fyrir, að hraunfióðið hafi stanzað
við, og svo sigið til baka er það kólnaði og inyndað lægð, eins
og vanalega verður þar er hraunflóð mætir hæð. Holtahryggur
þessi er samsettur af þrem smá-holtum, sem liggja í röð, eu
lægðir á milli. Vestasta holtið, sem næst er Geidingalæk, cr
stærst. Það er nú örblásið og alt svæðið þar fram af ofan til
Varmadalslækjar og Rangár. Á því svæði er ekki hraun og litið
grjót annað en smá rnöl. Suður af miðholtinu er óblásið. Sunnan
í því stóð bærinn Gunnarsholt. Þar var kiikjustaður frani
til 1837, þá var bærinu færður undan sandfoki, kirkjau iögð
niður og sóknin lögð til Keldna. Eigi var þó bærinn færður
lengra en austur í lægðina, sem þar verður næst fyrir austan
holtið. Þar stóð hann fram til 1854. Þá var honum eigi lengur
vært þar, og var hann þá færður yfir á austasta holtið. Þar
stendur hann enn. Graslendi er enn kringum mið-bæjarrústina,
og er hún varla nema hálf-fallin. Eu holtið, sein elzti bærinn