Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1898, Page 32

ur við endannn á henni »Vat/hyrna«, það merkir, að greinin sé
tekin úr handriti, sem nefnt var þannig, en nú er bæði víst,
hvaða handrit þetta sé og hvaða sögur hafi staðið í þvi (Guðbr.
Vigf.); meðal þeirra var einmitt Kjalnesingasaga, og t. d. Vats-
dælasaga; úr henni er tekin fyrsta setningin, »Hof í Vatnsdal
[ok Hof á Kjalarnesi] hafa hér á landi stærst verit, einkum stórt
hundrað fóta á lengd [þat syðra var ok l.x fóta breitt]* (sjá
Vatsd., Fornms. 269). Athúsið er hér kallað »kór eða goðastúka«;
kórr er annars ekki haft í þessari merkingu og »goðastúka«
finst ekki i fornu máli. Inn í þessa grein er skotið athugasemd
sjúlfs afskrifarans um goðin, en sleppt greininni um eiðhringinn,
0g um »íé þat« er haft var til mannfagnaðar; en báðar þessar
greinar standa tramar; þar stendur baugr fyrir hringr og fleira
smáafbrigði; merkust er viðbótin þar um, að hringinn skyldi
»rjóða í rauðu (rangt f. roðru) blótnauts þess, er hann [hofgoð-
inn] blótaði«. Þetta sama stendur orðrétt eins í 1. kap. í
þætti af Þorsteini uxafót (i Flateyjarbók I, 249) og er tekið úr
sömu bók, sem þáttar höf. hefir notað, en þessi bók er ekkert
annað en Hauksbókar-Landnáma. (I sjálfri Melabók heflr þessi
grein víst aldrei staðið). En vér hverfum nú að Kjalnesinga-
sögu.
Þessi saga er nú svo að segja tómur skáldskapur og ekk-
ert í henni bygt á fornum arfsögnum. Hún er saman sett á
öndverðri 14. öld; það er þvi ómögulegt, að skoða hana sem sjálf-
stætt heimildarrit. Höfundurinn hefir notað eitthvert Landnámu-
handrit og tekið úr því nafn Helga bjólu til aö byrja með og
segir frá Örlygi og Pátreki byskupi eftir þeirri bók, en breytir
til eftir eigin geðþótta og býr til nýja menn og tengdir, sem
aldrei hafa átt sér stað: lætur t. d. Helga vera giftan dóttur
Ingóifs landnámsmanns og eiga við henni 2 sonu; alt þetta er
tilbúningur. Ilann hefir þekt fleiri rit eöa heyrt úr þeim; hann
nefnir Konofogor konung á Irlandi; svo nefnist siná-konungur
einn í Oláfs sögu helga, er Eyvindr úrarliorn barðist við. Þaðan
er nafnið komið inn i Kjalnesingasögu. Hér þarf ekki vitnanna
við.
Þegar svo á stendur, er það hæpið, að ég ekki segi ómögu-
legt, að hofslýsingin í þessari sögu sé forn sagnararfur, sem hafl
gengið ætt frá ætt og loks hafnað 1 sögunni. Þegar lýsingin svo
er krufin til mergjar, sannast það til hlítar, at svo er ekki máli
farið.
Lýsingin er blátt áfram »lærður« samtíningur úr öðrum og