Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1902, Blaðsíða 21

Lambhúshóll (hjáleiga frá Dal) »ejrdd fyrir 6ó árum«. — Þar sér
enn lítið eitt á bæjarhólinn upp úr aurunum.
Pétursfel (hjáleiga frá Seljalandi) »eytt fyrir 20 árum aí sandi og
vatni«.
Setberg og Hvasstún »eydd af Markarfljóti fyrir 60 árum«.
Fleiri hjáleigur eru taldar eyddar, en óvíst að Markarfljót hafi valdið.
Menn ætla, að Svertingsstaðir, bær Jörundar goða, sé hulinn fljóts-
auri, og líklega fleiri jarðir. En vissa um það er engin.
A þessurn stöðvum sækir fljótið æ meir austur á bóginn, enda þótt
það sé með billibilum, og liggi stundum meira í Álunum. Það er nokk-
ur ástæða til að ímynda sér, að Álarnir séu upprunafarvegur fljótsins á
þessum svæðum. Að minsta kosti hefir það runnið nær Dímon á Njálu
dögum en aðalfljótið rennur nú, því svo er að sjá, sem Njálssynir hafi átt
mjög skamt úr Rauðuskriðu ofan að fljótinu og yfir það. Á frásögnin
mjög vel við ef fljótið hefir þá runnið þar, sem nú eru Álarnir. Það
virðist líka líta svo út, sem það hafi runnið þar fram eftir öldum, því að
Hólmabæirnir teljast til Eyjafjallasveitar, ■— allir nema Miðeyjarhólmur.
En um hann segir Á. M. að hann sé »fyrst bygður fyrir 95 árum (þ. e.
1615) úr Miðeyjarlandi af Cláusi Eyjólfssyni á Hólmum, en hans kvinnu
Ingibjörgu Þorleifsdóttur á gif'tingardegi gefinn að sögn manna af Erlendi
Ásmundssyni á Hvoli, S hndr. Þó hafa eigandi og ábúandi heimajarðar-
innar eftir sem áður reiknað hana og tíundað _o hndr.«. Það lítur næst-
um út fyrir, að eigandi og ábúandi Miðeyjar hafi ekki viljað kannast við
það, að Miðeyjarhólmur hafi verið bygður úr Miðeyjarlandi, og yfir höfuð
virðist þessi gjöf hafa vakið athygli, er hún var svo í minnurn höfð eftir
96 ár, að vert þótti að skýra frá henni í jarðabókinni. Mér sýnist því,
að »Miðeyjarhólmur« sé veik sönnuti móti þvi, að fljótið hafi aðallega
runnið í Álunum fyrrum. En hitt er athugaverðara, að aurabreiða þeirra
er ekki sérlega víðáttumikil þá frameftir dregur. En það mun vera djarft
að geta þess til, að fljótið hafi verið minna fyrrum; — þá hafa þó skrið-
jöklar verið minni. Mér getur ekki sýnst það nein fjarstæða.
Þá er skýrt var frá sögnutn manna hér að framan, láðist eftir að geta
þess, að Jón bóndi Halldórsson á Strönd sagði mér, að Halldór sál. tré-
smiður í Strandarhjáieigu, greindur maður og vandaður, hefði sagt sér, að
hann hefði heyrt gamlan tnann minnast á það, að' hann hefði íyrir mörg-
um árum séð lögfestu yfir Fíflholtsland, og hefði verið talið að ná »vest-
ur að Melsá«. Nú sagði Jón, að Melsá gæti ekki verið annað en Hemlu-
fljótið; enda væri það landamerki Fíflholts að vestan. Það er rétt athugað,
að ekki er á því svæði um neinn farveg að ræða, sem gæti verið Melsá,
annan en Hemlufljótið. •— Þess get eg um leið, að Jón kom fram með
sömu tilgátu sem Einar í Miðey, að »Gularás« sé — Gulárós, Vissi þó
hvorugur aí öðrum. —