Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1903, Blaðsíða 39

inn kringum hólinn, svo að siðan er hann umflotinn hólmi nema unt
fjöru. Þá lagðist verstaðan af, en býli hélzt þar þó fram að aldamótum
1900. ÞA flúði kotbóndinn þaðan undan sjógangi. Er þar nú eyðihólmi;
sjást að eins rústir kotsins og dálitill túnblettur í kring uppi á hólnum.
^o. A Hvalsnesi er kirkja, sem kunnugt er. Þó var hún þar eigi
fyr en 1370; áður átti Hvalsnes, og aðrir bæir suður þar, kirkjusókn að
Kirkjuvogi. — Nýlega er búið að færa Hvalsnesskirkju út úr kirkjugarðin-
um suðaustur fyrir hann; er hún nú bygð úr steini og nijög vönduð. —
Mér hafði verið sagt, að i Hvalsnesskirkjugarði hefði verið legsteinn yfir
Steiuunni Hállgrímsdóttur skálds, Péturssonar. Nú var þar að eins einti
legsteinn sjáanlegur og af honum var alt letur þó horfið En sú sögn
fylgdi lionunt, að hann væri yfir séra Eiríki Guðmundssyni (•{* 1796).
Var mér sagt, að gras mundi gróið yfir Steinunnar-steininn, en að Há-
kon bóndi í Nýleudu mundi vita, hvar hans væri að ieita. Hákon kvaðst
muna eftir steininum: hann hefði verið alsettur letri. Og hann vísaði til,
hvar hann minnti að steinninn hefði verið. Þar iét eg gjöra talsverða
leit, en kon fyrir ekki. Fór eg svo búinn að Stafnesi. Á Stafnesi kom
maður til min, og sagðist hafa heyrt þ;tð liaft eftir Steingrími bónda í
Nesjum (Jónssyni prests í Hruna, Steingrímssonar), að hann (Steingrímur)
myndi eftir því, að þá er síðast var bygð kirkjan í kirkjugarðinum (sem
var 1864), þá hefði legsteinn verið settur í »grunnmúrinn«, og á honum
hefði verið nafnið »Steinunn Hallgrímsdóttir* og ártalið, en ekkert annað.
Ártalið hefði verið annaðhvort 16O0 eða 1669. Ekki leizl mér ráð að
snúa aftur til að leita steinsins eftir þessari sögn. Sé hún rétt hefir sá
steinn eigi tilheyrt Steinunni dóttur séra Hallgríms skálds. Hann var
farinn frá Hvalsuesi fyrir 1660.
Í21. Stajnes er i fornum máldögum oftast kallað »Starnes«, og ef
það er upprunanafn bæjarins, bendir það til þess, að þar hafi í fyrri daga
verið starengi. En hafi svo verið, þá er Iíklegast, að það sé nú komið í
• sjó. Skal eg ekkert um það segja. En sannfróðir eru menn um það, að
þar hafa margar hjáleigur Iagzt i cyði og þar af sumar af sjógangi.
Nokkrar af eyðihjáleigunum heyrði eg nefndar,. og eru þær þessar: Urða-
bær, Sandhús, Refabær, Hólmabær, Gosa (Gosabær=Gottsvinsbærr), Vall-
arhús, Lodda. (þ. e. Loðvíksstofa). Þar hefir vist verið einna bezt hýsing
um aldamótin 1800, því þangað flúði Bátsendakaupmaður, er kaupstaður-
inn fór af. Nú sjást varla merki til tófta í Loddu, þvi öskuhaugur hefir
seinna verið borinn ofan á þær og gróið upp sem lióll í túninu hjá
Iheimabænum.
I túninu er ein af þessum hringmynduðu fornbj'ggingum, sem kall-
aðar eru »lögréttur«. Þessi er líka kölluð það. Hún er einkennileg og
frábrugðin öllum öðrum, er eg hefi séð, að því leyti, að á henni cru 6
dyr eða lilið, sem skifta henni í 0 jafna parta. Mundi svara því, að 2