Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Blaðsíða 5

5
en ekki við Seljatungulandi. — Eftir þenna útúrdúr kera ég nú
aftur að Landnámu.
Lanclnám Hásteins.
Svo segir Landnáma (V. 9.): Hásteinn skaut setstokkura fur
borð, at fornum sið; þeir kvámu á Stálfjöru fur Stokksoyri, en
Hásteinn kom í Hásteinssund fur austan Stokkseyri ok braut þar.
Hásteinn nam land milli Rauðár ok ölfusár upp til Fyllarlækjar ok
Breiðumýri alla upp að Holtum ok bjó at Stjörnusteinum ok ölvir
son hans eptir hann. Þar heita nú Ölvisstaðir. ölvir hafði land-
nám allt fur utan Grímsá, Stokkseyri ok Ásgautsstaði, en Atli átti
milli Grímsár ok Rauðár«. í landnámi Hásteins er margt, sem skýra
þarf. Þó getur þar ekki verið vafi um Rauðá; það er sama áín,
sem landnám Lofts náði vestur að: neðsti hluti Hróarsholtslækjar,
sem nú heitir við sjóinn Baugstaðasíki, kent við bæinn Baugstaði,
sem er austasti bær með sjónum í landnámi Hásteins. Hefir Rauðá
verið landamerki miih' þeirra Lofts. Geta verður þess, að austasta
hjáleigan í Stokkseyrarhverfinu heitir Rauðárhóll, og hafa ýmsir
skilið svo, sem sá bær sé kendur við á, er Rauðá hafi heitið, er
hafi verið þar nærri, og verið sú Rauðá, sem landnám Hásteins náði
að. En það er hvorttveggja, að ekki eru likur til, að þar hafi verið
á, jafnvel ekki þar, sem nú er fjaran, því þar fyrir ofan er alstað-
ar þurrlend hraunheiði og ekki einu sinni neinn gamall farvegur,
sem sú á hefði getað komið úr, og líka er það ósamrímanlegt við
Landnámu; því að, ef Rauðá, sú er landnám Hásteins náði austur að,
hefði verið hjá Rauðárhól, þá hefði Traðarholt ekki verið í land-
námi hans. Mér er því næst skapi að ætla, að bæjamafnið Rauðár-
hóll sé afbökun úr Reyðarhóll; það gæti verið kent við silung, eins
og t. a. m. Reyðarmúli o. fi. En eins vel gæti það verið kent við
rauða kú; því venjulega heitir rauð kýr; Reyður; liklegast er þó,
að bærinn hafi nafn af steypireiði er rekið hafi þar fram undan.
Grímsá er núá dögum ekki til. En ef vel er athugað, getur það verið
nokkurn veginn ljóst, hvar hún var. Hún skifti löndum bræðranna.
Atli hafði hinn eystra hlut og bjó í Traðarholti. Traðarholt stendur
austan- og ofanvið Traðarholtsvatn, og úr því rennur Traðarholts-
lækur í Baugsstaðavatn, sem öðru nafni heitir Skipavatn, kent við
bæ, sem er skamt vestur þaðan og heitir að Skipum. Sá bær á
land vestan að vatninu. Vík gengur til norðurs úr vatninu þar, sem
lækurinn rennur í það, liggur þar vegur, og er vað yfir víkina.
Það er Haugavað. Nú á dögum heitir það Barnanessvað (ekki Bjarna-
nessvað). Vatnið er aflangt frá útnorðri til landsuðurs og hefir af-