Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Page 17

17
þó færri séu talin. Má eigi fyrir sjá hve mikilli eyðiieggiugu þessi
sandburður veldur á komandi tímum, ef eigi er við gert. Og ókleift
mun reynast að græða sandinn upp, nema því að eins, að áður sé
gjör sjógarður þar með ströndinni. Þvi nú ganga oft stórstraums-
fióð yfir hana inn á sandinn og bæta æ ofan á hann. Og svo fýk-
ur hann æ lengra, er hann þornar á sumrum.
Nes, sem áður er nefnt, hefir upphaflega staðið löngum spöl
utar og ofar, út undir Ölfusá, þá er hún rann fram vestur við hraun
og hafði útfall sitt nálægt því sem nú er mitt Haínarskeið, eða
vestar. Um það báru margir Ölfusbændur vitni fyrir Brynjúlfi sýslu-
manni Sigurðssyni. Sá eg afrit af vitnisburðunum í skrifuðu kveri,
sem Magnús sál. Arnason i Vatnsdal átti. Án efa hefir þá verið
ferjað yfir ána frá Nesi. En um ferjustaðinn hefi eg enga sögn
heyrt. Og eigi hefi eg heldur heyrt, af hverju bærinn hafði Nes-
nafnið; hvort það var miðað við odda milli Ölfusár og Síkisins, -—
ef það hefir þd runnið i hana, — ellegar odda milli hennar og sjáv-
arins. Hitt er auðvitað, að landeign Ness hefir náð upp með ánni
til Fyllarlœkjar. Því Nes hefir verið yzti bærinn í landnámi Há-
steins og hinn efsti þeim megin. En þar nam Hásteinn til Fyllar-
lækjar, sem kunnugt er. Nú vita menn raunar ekkert um þann
læk nema það, sem af Landnámu verður ráðið. Þórir að Selfossi
nam »Kaldnesingahrepp allan upp frá Fyllarlæk». Hefir lækurinn
því runnið milli Ness- og Flóagaflslanda út í Ölfusá. Þá hefir ver-
ið all langur vegur út að henni. En eftir því sem áin braut sig
austur á við mjókkaði landið og lækurinn styttist, unz liann var
eigi framar til sem sérstakur lækur. Enn sjást þó keldudrög, flóð
og ósar, sem hljóta að hafa haft afrensli til þess lækjar, en hafa
það nú til árinnar. Helztur þeirra er Stdkldioltsós, sem er í landa-
merkjum Ness- og Flóagafls við ána, og má svo að orði kveða, að
þar sé Fyllarlækur farinn að myndast. En drög til hans liggja
miklu lengra að, jafnvel ofan úr Sölfholtskeldu; af henni tekur við
Vöðlakelda og svo tók hvert flóðið og hver keldan við af annari
alt vestur í Stakkhóltsós. Svo það var að vissu leyti rétt til getið
lijá Sigurði Vigfússvni, að Fyllarlækur væri annaðhvort Stakkholts-
ós eða Vöðlakelda; alt var sama rásin, er svo myndaði Fyllarlæk.
Og sú rás myndaði landamerki milli Stokkseyrarhrepps og Saud-
víkur- (o: Kaldnesinga-) hrepps (er þar nú skurður grafinn eftir
landamerkjunum vestur i Stakkholtsósj. Nafnið Fyllarlækur iietir
ef til vill komið af því, að áin liafi haldið lækjarvatninu inni (haldið
honum fullum) um stórstraum, er sjórinn flæddi upp í ós hennar.
Þá er cg var fyrst á ferð i Óseyrarnesi, sást Gamla-Nes þaðan, sem
3