Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Page 26

26
Skotmannshóll.
Svo segir Landnáma (V. 4.), eftir að hún hefir sagt frá falli
Arnar í Yælugerði »Þorleifr gneisti, bróðir Arnar, keypti af Þor-
móði Þjóstarsyni, at hann helgaði örn, . . . hann skaut þá svo langt
skot af handboga, at fall Arnar varð í örskotshelgi hans«. Þorleif-
ur mun hafa bnið að Gneistastöðum (Neistastöðum) útnorður frá
Vælugerði við Hraunslæk. Hafa lönd þeirra bræðra legið samhliða
miðsvæðis yfir Holtalönd, — sem nú heita Asarnir, —- en hafa þó
eigi náð austur að Þjói’sá. Þar liggur Egilsstaðaland með ánni.
Engin sögn er um, hvar það var, sem Örn féll. En nálægt landa-
merkjum Vælugerðis að vestanverðu er einstakur strýtumyndaður
klettahóll, sem heitir Skotmannshóll. Er það naumast vafamál, að
hóllinn heflr nafn af Þormóði og skoti hans, þó eigi sé nú nein
sögn um það. í dálitlu bakkarofl rétt fyrir austan hólinn hafa kom-
ið upp mannabein. Ekkert fanst þar annað. Svo voru beinin heil-
leg, að varla gat verið, að þau hefðu legið i mold síðan í fornöld.
Það er líka sagt, að einu sinni hafi tvö systkin verið tekin af á
Vælugerðisþingi fyrir barngetnað sín á milli, og hafl þau verið
dysjuð nálægt Skotmannshól. En þó þetta hafi ekki verið bein
Arnar, þá hefir hann víst fallið eigi alllangt þaðan. Bæjarnafnið
Vœlugerði hefir án efa upphaflega verið Vælagerði, og komið af
viðurnefni Arnar: »væli«, en aflagast í daglegum íramburði. Og nú
á dögum bera margir það fram: »Væligerði«. Orðið vœli mun vera
sama sem veili = véli = vjeli; mun Örn hafa verið kendur við vél-
rœði og viðurnefnið gefið af óvinum hans.
Um landnám özurar livíta hefi eg ekkert að segja frekara en
fram er tekið i grein minni: Um Haugavað og Böðvarstóftir, (Arb.
1900, bls. 29—31). Einnig er fiest, sein um fornleifar á Skeiðum
og í Hreppum er að segja, tekið fram annaðhvort í ritgjörð Um
Þjórsárdal (Arb. 1885—6) ellegar í Rannsókn í ofanverðu Árnessþingi
(Arb. 1894). Þó skal hér tau einu viðbæta.
Á Skeiöum.
Svo segir Landnáma, V. 10; »01afur tvennumbrúni.......
nam Skeið öll milli Þjórsár (ok Hvítár) til Sandlækjar«. Orðin »ok
Hvitár« eru (í útg. Kh. 1843) tekin úr yngri handritum; þau vantar
i hin eldri. Og útg. geta þess þó til neðanmáls, að þar kunni ef
til vill að vera misritun í eldri handritunum, og þar hefði átt að
standa: mílli Þjórsár ok Sandlœkjar. Það er auðséð, að þeir þora