Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Page 33

33
fjalli eða ásunum hjá Asum. Það er fullri bæjarleið frá og uppgróið
hraun á milli. Að vísu hefði hann getað borist í ístíðar jökli áður
enn hraunið rann. En hann hefði þó líklega malast sundur í jökl-
inum; þar eð hann er svo laus í sér. — Leiðin milli Steinsholts og
Skaftholts liggur fram hjá steininum.
Til Gnúpverjahrepps telst Ölmóðsey. Hún liggur í Þjórsá fyrir
Núpslandi. Þangað má að eins komast á bát þegar áin er lítil, og
stöku sinnum á ís. Þar er forn girðing nál. 32 föðmum ummáls. í
henni er upphækkun, sem gæti verið saman feldur ’koíi. Þetta á að
vera bústaður Ölmóðs og jafn framt legstaður hans. í æsku heyrði
eg sagnir um hann: að hann hefði verið »líflaus« (sekur), en komist
út í eyna — sundriðið ótemju, — bygt þar virki og hafst þar við,
en fallið að lyktum og skáli hans vei'ið feldur yfir hann dauðan.
Að hverju leyti þetta á við sannindi að styðjast, veit nú enginn.
Hvort sem saga Ölmóðs hefir verið mikil eða lítil, er hún týnd. Og
án efa hafa margar sögur farið sömu leiðina. Er bágt að segja, hve
rnikill skaði það kann að vera.
Forn vatnsveitustokkur lijá Stóra-Hofi.
Það er eigi síður merkilegt en hvað annað, að sjá þess rnerki,
að framtaksemi og dugnaður í búnaðarefnum hafi fyrrum átt sér stað.
Það sést t. a. m. eigi allóvíða, að fornmenn hafa, þekkt vatnsveiting-
ar og notað þær. En hvergi hefi eg þó séð upplileyptan vatnsveitu-
stokk frá fornöld, nema hjá Stóra-Hofi í Gnúpverjalireppi Þar hefir
Kálfá verið tekin upp ofantil við svonefnt Litla-Hraunsnef og henni veitt
heim að túni eftir stórfenglegum veitustolck, er liggur í ýmsum krók-
um eftir vatnshalla; á einum stað t. d. er hann bygður fyrir bratt
hraunsnef og bygður utaní því. Þá er heimundir túnið dregur, ligg-
ur hann undir brattri brekku. Þar hafa á 2 stöðum runnið yfir hann
moldarskriður og liulið hann. Nú eru þær þó grónar upp aftur. En
hætt hefir verið að nota stokkinn áður en þær runnu. Alls er
stokkurinn hér um bil 700 faðma langur, og svo tekur við af hon-
um fióðgarður, og hefir flóðveita verið gjör yfir mikið af engjunum.
Orsökin til þess, að hætt var að nota þessa áveitu, hefir verið sú,
að Kálfá hefir grafið Sig niður á við, brotið bakkann og dýpkað far-
veg sinn, svo eigi var lengur hægt að ná vatni úr henni upp i
stokkiun.
5