Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1930, Blaðsíða 57

57
fram með þá hugmynd, »að þeir kunni, ef til vill, að vera eftir papa,
eða hina írsku menn, sem hér voru fyrri en vorir norrænu feður«.
Hann leitast við að finna rök fyrir, að þessi hugmynd kunni að reyn-
ast rétt, nefnir hana loks tilgátu og segir að »tveir merkir og mennt-
aðir menn«, sem hann hafi átt tal við um hellana, hafi komið »báðir
fram með þessa sömu tilgátu, án þess hvor vissi af öðrum«. Loks
ritaði Brynjúlfur (í Árb. 1905, bls. 52—55) um Þorleifsstaðahelli og
nokkra hella í Hvolhrepp, benti á að silungsveiði væri í nánd við þá
alla, áleit vera úthöggna mynd i Þorleifsstaðahelli, helzt »dýrlings-
mynd og gæti það þá enn bent tíl Papa«, kvað hella á Efra-Hvoli
vera í nánd við hvamm, er héti írahvammur, og móahæð, er héti
íraheiði; kvað hann þau örnefni styrkja Papa-hugmynd sína. Þessar
3 greinir Brynjúlfs byggðust hver um sig á athugunum árið fyrir
og sennnilega eru þær ritaðar um leið og athuganirnar hafa verið
gerðar, þ. e. 1899, 1901 og 1904.
Haustið 1905, 6. okt., 3 árum eftir að grein Brynjúlfs Jónssonar
í Árbók Fornleifafél. frá 1902 var komin út, kom í blaðinu »FjalI-
konan« fyrri hluti greinar eftir Einar Benediktsson, með yfirskriftinni
íra-býlin; síðari hlutinn kom í næsta tölublaði, 13. s. m. Segir höf-
undurinn, að hann hafi »lengi haldið það víst, að áður en Norðmenn,
feður vorir, fundu eyjuna, sem vér byggjum, hafi mannavist og
mannvirki fundizt víðs vegar um ísland, miklu meiri en sagnir eru
enn orðnar ljósar um«. Kvaðst hann »fyrir skömmu« hafa »fundið
sýnilegan vott« þessa og ætli í grein sinni »að skýra stuttlega frá
þessu nýja sönnunargagni«, er hann hafi fundið fyrir skoðun sinni.
Síðan segir hann frá fjóshellinum á Ægissíðu; álítur hann þann helli
gerðan af (írskum) munkahöndum mörgum öldum áður en norræn-
ir menn »reistu hin heiðnu hof hér á landi«, »írar hafi komið hing-
að á átta skipum fáum öldum eftir Krists burð og stofnað hér nokk-
urskonar nýlendu« og »mjög líklegt«, »að íranýlendan hafi einmitt
dreifzt yfir« Suðurland, »og að elztu bústaðir þeirra hafi verið jarð-
hús þau, sem hér er skýrt frá« þ. e. manngerðu hellarnir. Að því er
snertir þennan heyhelli á Ægissiðu ræður hann það, að hann sé
eftir írska munka, sérstaklega af krossmörkum i honum, sem »eru
höggvin á víð og dreif um hvelfingu hellisins«, og »krossmarki all-
stóru« á hellisgaflinum innst, sem hann nefnir í því sambandi kórþil,
því að honum þykir innsti hluti hellisins vera líkastur »nokkurskon-
ar kór með beinu slétthöggnu sandþili, þar sem hellirinn endar; enn
fremur segir hann, að víða í hellinum sé líkast því sem rist hafi ver-
ið Ogham í sandbergið, án þess þó, að nokkuð ákveðið verði »lesið
út úr þeim línum«. — »Á einni stoð er þó hægt að greina stafina