Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1930, Page 61

61
hellar báðir eru svo miklu eldri en Paparnir, að þeir koma þessu
máli í rauninni ekkert við. — Hitt mætti heldur benda á, að stromp-
arnir á manngerðu hellunum hér eru hlaðnir innan á sama hátt og
fornírsku klokkánin eða klukkumynduðu steinbyrgin, sem einsetu-
menn og munkar gerðu sér og minnzt var á áðan. Það getur verið,
að forfeður vorir hafi Iært það byggingarlag af Forn-írum, en óvíst
mun það þó, og því síður verður það byggingarlag á strompunum
tekið sem nokkur sönnun fyrir því, að þeir séu, og þar með hell-
arnir sjálfir, gerðir af forn-írskum mönnum fyrir landnámstíð; það
aftur því síður, þar sem hér voru um og eftir þær mundir norrænir
menn, sem dvalizt höfðu á írlandi og jafnframt írskir menn eða af
írskum ættum.
Þær ástæður, sem Brynjúlfur færði fram í Árb. 1905 fyrir því,
að hellarnir væru eftir Papa, eru þessar, svo sem bent var til áður:
Úthöggvin (dýrlings)-mynd í Þorleifsstaðahelli og örnefnin írahvamm-
ur og íraheiði »skamt fyrir neðan« og »nokkurn spöl fyrir ofan«
Efra-Hvols-hellana. Úthöggvin (dýrlings-)mynd í Þorleifsstaðahelli
væri nú í sjálfu sér engin sönnun fyrir, að hann væri frá tíð Papa
hér, því að svo mikið var um myndagerð og dýrlingamyndir síðar á
öldum, allt fram á miðja 16. öld; en þetta mál tekur engu tali, því
að eins og áður er sagt, er hér ekki um neina (dýrlings-)mynd að
ræða. En um örnefnin er það að segja, að hér á landi eru allvíða
slík örnefni, t. d. bæirnir írafell í Kjós og annað i Skagafirði, og íra-
gerði við Stokkseyri, og fleiri staðir kenndir við íra eða nefndir
írskir. íragerði er hjá Skálholti og annað man ég var í túninu á
Fiskilæk; írska-leið er á Breiðafirði, úr Breiða-sundi inn á Hvamms-
fjörð, og írsku-búðir eru þar sunnan-við Hvammsfjörð, innst. Fæst af
þessum örnefnum eru með vissu kennd við írska menn fyrir land-
námstíð eða Papa. Það má þó með vissu ætla um írska-hól í
Pap(a)ey, og um ír(a)á undir Eyjafjöllum er beinlínis sagt í Land-
námabók, að því heiti hún svo, að þeir Ásólfur Konálsson og menn
hans, sem byggðu sér skála við ána, voru írskir. En Ásólfur var
dóttursonur landnámsmanns og var þetta seint á landnámstíð en
ekki fyrir. Eins og áður er tekið fram, komu hér svo margir írskir
eða hálfírskir menn um og eftir landnámsöld, að meiri líkur verða
jafnan fyrir því að flest örnefni, sem kennd eru við írska menn hér
á landi, séu frá því eftir landnámstíð, en að þau séu kennd við írska
menn, er hér hafi verið fyrir hana, og sum eru vissulega mikið yngri.
En þótt sú sögn kunni að vera sönn, að írahvammur heiti svo af
því, »að þar hafi verið dysjaðir írskir menn, sem fornmenn hafi
<drepið«, þá er vitanlega engin vissa fyrir því, að þeir írar hafi