Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1980, Síða 89

STOLL RAFNS BRANDSSONAR
93
látnir standa í kirkju upphaflega. Mælir ekkert gegn því að þetta séu hús-
bóndasæti frá heimilum Rafns og Ara.
Kynjaverur, jurtir og stjörnumerkin tólf eru meginefni í útskurðinum á
stólnum í Þjóðminjasafninu, einnig er þar margt mannamynda og virðist sem
sá efnisþáttur hafi mjög sérstætt minjagildi. Meðal kynjaveranna kveður mest
að drekum. Rafn Brandsson lögmaður hefur eiginlega haft ástæðu til þess
umfram marga aðra að láta sér annt um og flíka slíku skrauti, þar eð ætt
hans, Hofverjakyn, var rakin til Sigurðar Fáfnisbana. Myndin af hinum
nakta lúðurþeytara í fangamarkinu á miðri framhlið stólsins er stofn þess að
vissu leyti. Sá sem stendur þarna og blæs í horn er tiltölulega höfuðstór, út-
limagrannur og handleggir all-langir, snýr hann að hægri brún myndflatar, og
að stofni trésins, andlit hans sést frá hlið hægra megin, hann er með stórt, hátt
nef, en augað nálægt nefinu. Þetta hálfskoplega atriði kemur vel heim við
andann í listum miðalda og endurreisnartímans, þó verður ekki sagt að merk-
ing þess sé með öllu ljós. Líklegt virðist að hér sé skorin einhver yfirnáttúrleg
vera, og gera má ráð fyrir að tréð sé á sama hátt gætt kyngimætti. Um leið er
ekki loku fyrir það skotið að hornblásarinn eigi að vera eigandi stólsins, Rafn
Brandsson lögmaður, kominn til að frægja sig. Blásari þessi gæti verið
tengdur sögnum um Óðin, ættföður Völsunga, og flökkulið hans. Mannsand-
litin í útskurðinum eru öll smá, þau snúa á fleiri en einn veg, eru dreifð um
stólinn og talsvert viðhaft að sameina þau dýrslíkama. Nokkur þeirra líkjast
all-vel andlitinu á hornblásaranum. Það má fróðlegt teljast í þessu sambandi
að keimlík andlit þessum eru skorin á stólinn frá Grund í danska þjóðminja-
safninu, og menn sjá þessa sömu gerð mannsandlita í myndasyrpunni á hinum
útsaumaða dúk úr Skarðskirkju á Skarðsströnd, nr. 2028 i Þjóðminjasafni
íslands. Dúkinn mun hafa saumað Sólveig Rafnsdóttir, abbadís á Reynistað,
sem var föðursystir Rafns Brandssonar. Prédikunarstóllinn nr. 1 í Vídalíns-
safni Þjóðminjasafns, kenndur við Guðbrand Þorláksson biskup á Hólum,
virðist að vissu leyti hliðstæða stólsins frá Grund í safninu. Utan á honum get-
ur að líta hátt upphleyptar skurðmyndir af Kristi og guðspjallamönnunum
fjórum, og þannig víkur við að mynd heilags Markúss ber andlitseinkenni
Guðbrands biskups Þorlákssonar, en fangamark hans, GT, ásamt ártalinu
1594, er gert ofan við. Þá má minnast skýringanna á útskurði Grundarstólsins
í Höfn sem tveir menn, Björn Þorsteinsson og Sigurður Ólason, hafa komið
fram með. Er þar fjallað um fangamark Ara Jónssonar lögmanns, Al, sem er
gert í kringlu framan á miðri stólkistunni, og mannamyndirnar sem prýða
húsgagnið. Á stól þessum eru rúnaristur, m.a. áletrunin 3M f, eða: ARIE.
Haldið er að hér sé letrað nafn Ara. Mönnum hefur ekki verið ljóst hvað
síðasta rúnin á að merkja, lesinn hefur verið úr henni kross, þó má hitt öruggt
þykja að þarna sé e, og merki þetta e viðbótina latnesku erexit, þ.e. reisti,