Fylkir - 01.08.1916, Blaðsíða 30

30
FYLKIR.
þeir ekki næstum ótal, sem hafa hjáipað til að fjötra þennan Loka?
En höf. heldur áfram með hrífandi mælsku og gefur í öðrum þætti
greinarinnar prýðisljósa og lipurt orðaða skýring eða útlistun á því,
hvað vísindamenn kalli orku (á útl. máli »energi«) það er vinnuafl,
kraftur og heimsafl, og hvernig það getur komið fram í ýmsum og
ólíkum myndum, t. d. þegar orka árinnar, læks eða fljóts vekur nið,
hljóm titrandi alda, og einnig hitar vatnið sjálft — líkt og snjórinn
elur hita sem bræðir hann í snjóflóði, — og getur snúið millum og
unnið verk, eða hreift rafmagnsvél og alið Ijós, eða hitað suðuvél.
Heimsaflið, sem hér starfar án afláts, er þyngdaraflið. Svo er og aflið
sem hreifir loftið, þegar vindur blæs, þyngdaraflið, á eina hönd, en
hitinn, er léttir það og gefur þenslukraft, á hina. Ljós er skýring höf.
á því, hvað verkfræðingar telja 1 hestafl, nl. það afl, sem getur lyft
7V2 litrum (nl. 7V2 kg.) vatns 10 metra hátt á hverri sekúndu, þ. e. a.
segja 75 kg. sek. metra afl, sbr. bls. 182, 3ja dáik. Og eins leikur höf.
við fingur sinn, er hann skýrir frá hvernig orkan getur skift hömum
og komið fram í ólíkum myndum, nl. breytt sér úr fossafli í hljóð,
hita, ljós og líf, — sjá bls. 185 alt eftir vissum lögum og vissum
hlutföllum. Á bls. 156 tilgreinir höf. helztu orku einingar, sem raffræð-
ingar nota, með eftirfylgjandi orðum:
»GrundvaIlar eining orku er 1 kilogrammetri, sem er það erfiði
er útheimtist til að Iyfta einu kg. einn metra og er skammstafað kgm.
hestafltími = 270000 kgm.
hitaeining = 417 kgm.
watt-tími =
kilowatt-tími =
hestaflstími =
watt tími =
kilowatt-tími=
hestaflstími =
kilowatt-tímis
367 kgm,
367000 kgm.
632 hitaein.
0,86 —
860
736 watt-tím.
0,736 kilowatt-t.
1,36 hestafl-t.«