Óðinn - 01.07.1931, Blaðsíða 17

Ó Ð I N N
65
Hringr es í hjalti | hugr es í miðju | ógn es i
oddi | þeim’s eiga getr | liggr með eggju | ormr
dreyrfáiðr, | en á valböstu | verpr naðr hala«.
Sveinbjörn álítur, að »valböst« merki framhluta
bakka sverðsins, er hallast fram í odd að egg.
Þessi rök verða að nægja um sinn, þótt mörg
sjeu enn ótalin. En hví hef jeg þá fjölyrt svo
mjög um mál þetta? Til þess að hrinda þeim
þvættingi og staðlausu stöfum, að fátt megi
skáld nútímans af fornkvæðum læra. t*au sjeu
andlaust gutl eitt, er þrástagist á manndrápum
og vígaferlum, og lofi þau, en hafi fáar fagrar
skáldlegar hugsjónir að bjóða. En sje nú svo,
er jeg þykist hafa leitt nokkur rök til, að forn
kveðskapur hafi átt sinn mikla og góða þátt i,
að gera þá Jónas og Matthías að þeim höfuð-
skáldmæringum lands vors, er bera höfuð og
herðar yfir öll önnur, og höfum vjer þó átt
marga snillinga í þeirri grein, þá vona jeg, að
allir heilskygnir menn sjái, að það verkefni,
sem jeg með línum þessum hef tekist á hendur,
sje hvorki svo ljettvægt (leve) nje svo ósam-
boðið mikilmennum, að þau megi ekki ljá því
eyru og stuðning. Ef norrænu-fræðingar vorir
vildu nú hefjast handa og semja ítarlegar og
ljósar skýringar við eddukvæðin, og annað hið
besta úr fornum kveðskap, mundi það geta orðið
ótæmandi auðsuppspretta hinum yngrí skáldum
vorum, og ótæmandi náma til að grafa gull
andans úr og skáldlegar hugsjónir í ljóðadýr-
gripi og völundarsmíðar. Hvað mundi þeim
Guðmundi á Sandi, Stefáni frá Hvítadal, Jó-
hannesi úr Kötlum og fleirum, svo að jeg að-
eins nefni alþýðuskáldin, geta orðið mikil atföng
þaðan? Það er þvi harmsfyllra en frá megi segja,
að þessi dýrmætu ljóð skuli enn mega heita allri
alþýðu sem lokuð og harðlæst bók.
Fyrir allmörgum árum vann próf. Finnur
Jónsson það þarfaverk að koma Sæmundareddu
fyrir almennings sjónir. Er hann og Sigurður
Kristjánsson urðu fyrstir til að gefa Sæmundar-
eddu út hjer á landi, hýrnaði yfir öllum, er
fögrum kveðskap fornum unna. Bjó Finnur
hana undir prentun, en Sigurður kostaði útgáf-
una. Vjer eigum þeim því báðum miklar þakkir
skyldar. Enginn landi vor samlendur hefur unnið
bókmentum vorum meira gagn nú um skeið,
en Sigurður Kristjánsson. Likt má segja um
prófessor Finn Jónsson, er rætt skal um landa
vora þá, er erlendis búa. Hann hefur unnið
hvert afreksverkið öðru meira um fornrita-
útgáfur.
Skýringar á torskilnum orðum og orðatengsl-
um hefur Finnur próf. samið, og fylgja þær
bókinni, en sá er galli á gjöf Njarðar, að skýr-
ingar þessar eru stuttar og ófullkomnar. Mörg
torskilin orð allri alþýðu hefur hann hlaupið
yfir, en skýrt önnur, er miður þurftu skýringar
við. Suma staði, sem skiljanlegir eru, og fyr
hafa verið skýrðir af Sveinbirni Egilssyni og
fleirum, kveður hann óskiljanlega og handritið
fært úr lagi. Víða hefur hann vikið frá skýr-
ingum Sveínbjarnar, og kemur með aðrar nýjar.
Eru nokkrar þeirra seinheppilegar og samþýð-
ast ekki efni kviðanna. Virðist honum um margt
sýnna, en rýna kvæði. Pó er skýring Finns á
orðinu »brandr« heppilegri og rjettari, en allra
hinna, er þetta orð hafa skýrt áður og síðar.
Er það næsta undarlegt, að sú skýring Finns er
ekki meðal skýringa þeirra, er fylgja edduútgáfu
hans frá ár 1905, heldur i skáldamáls orðabók
hans. En þegar á það er litið, að hann hefur
verið stórvirkastur, og mestur afkastamaður allra
núlifandi málfræðinga islenskra á sínu sviði, þá
verður að virða honum það til vorkunnar, þótt
hann hafi ekki varið miklum tíma til að fást
við það, er honum þótti minna um vert.
Það er auðsætt, að allir þeir, sem unna fögr-
um kveðskap, muni verða sammála um, að brýn
þörf sje á, að semja nú þegar fullkomnar, ítar-
legar og ljósar skýringar við torskilin orð og
torskilna staði i Sæmundareddu, því þar mun
flestum vitrum mönnum koma saman, að hún
hafi að geyma hin fegurstu, djúpsæjustu og þrótt-
mestu ljóð, er kveðin hafa verið á norræna tungu.
Til starfa þessa eigum vjer nú mannval mikið
og frítt. Á jeg þar við kennara háskóla vors i
norrænum fræðum og ýmsa aðra fræðafrömuði
búsetta i Reykjavik og á Akureyri. Má meðal
annara benda á hinn snjalla og andríka (»genial«)
fornkvæða skýranda, dr. Guðmund Finnbogason.
Helst ætti að semja með ríkisstyrk fullkomna
orðabók, er tæki yfir öll kvæðin. Mundi kenslu-
málaráðherra, Jónasi Jónssyni, er jafnan hefur
látið sjer ant um alþjóðarfræðslu, verða ljúft,
að styðja það mál með ríkisstyrk og bera fram
til sigurs. Það er ekki vansalaust Islendingum,
að vera að láta útlendinga, sem færri skilyrði
hafa, vera að semja slíkar orðabækur. t’ótt há-
skóli vor hljóti eðlilega að standa á baki öðrum