Bókasafnið - 01.02.1978, Blaðsíða 22

sömu tækifæri til lestrar og lærdóms og
mönnum í landi. Fyrst lánuðu þeir aðeins til
skipa en 1922 hófu þeir að lána einnig ein-
stökum sjómönnum bækur til að taka með
sér út á sjó. Fyrstu 25 árin lánaði Ses minna
en 2 milljónir bóka en næstu 25 ár lánaði
það yfir 6 millj. bækur. Núna eru bækurnar
sendar í kössum sem innihalda 50 bækur
hver. Fjöldi kassa um borð í skipi er ákveð-
inn af skipafélaginu og fer eins og í Banda-
ríkjunum eftir stærð áhafnarinnar. Þegar
um borð í skipið kemur er yfirleitt ákveðinn
maður sem sér um bókakassana. Hægt er að
skiptast á kössum á milli skipa og fer það
venjulega í-.gegnum umboðsmann skipsins.
Reynt er síðan að skipta um kassa frá aðal-
stöðvunum í London 3 á ári. Um fjölda út-
lána hefur A.C. Hampshire þetta að segja:
„Árið 1971 lánaði Seafarers’ education ser-
vide 324.663 innbundnar bækur og 12.538
pappírskiljur til 1.586 skipa, 9 stöðva í landi
og eins olíuborpalls.“2) Til að gera sér grein
fyrir því hve mikið skemmist þá þarf félagið
að endurbinda 12.000 bækur á ári og um
11.000 bækur týnast eða er stolið. Fjár-
magnið til rekstursins kemur að langmestu
leyti frá skipafélögum og sjómönnum eða
um 90%. Ses lánar einnig kvikmyndir og
fræðsludeild sem stofnuð var 1938, College
of the sea, lánar kassettur til náms. „Yfir
3.000 kvikmyndir með u.þ.b. 1.500 mis-
munandi titlum eru lánaðar til meira en 300
skipa.“3>
Svíþjóð
Fyrir 1930 var bókasafnsþjónusta við
skipverja í Svíþjóð í höndum einkaaðila og
góðgerðarstofnana. En árið 1930 varstofnað
Svenska Sjömans-biblioteket. Frá 1935—
1951 var þvi stjórnað frá Borgarbókasafni
Gautaborgar. Frá 1951—1969 hafði það
eigin skrifstofur í Gautaborg og útibú um
landið. Á þessum 18 árum var SSb stjórnað
af nefnd sem í áttu sæti m.a. fulltrúar frá
skipaeigendum og sjómannasamtökum.
22
Síðan var SSb endurskipulagt 1969, þannig
að ríkið borgar allan kostnað og safnið
kaupir þjónustu af Borgarbókasafni Gauta-
borgar. Þar sem sænski kaupskipaflotinn
kemur sjaldan til Svíþjóðar þarf að haga
bókalánum á annan hátt en gert er í t.d.
Bandaríkjunum. Fyrir utan útibú í Svíþjóð
eru um 30 útibú vísðvegar um heim, oftast í
sænskum sjómannakirkjum. Bókaútlán til
sænskra skipa var 1973 um 155.000 bindi og
þar af voru um 66% þeirra lánuð út utan
Svíþjóðar. Nýjar bækur eru sendar til þess-
ara staða þar sem skipin geta nálgast þær.
Eru bækurnar í kössum 40-50 í hverjum.
ísland
Lán á bókum til skipa hófst hjá Alþýðu-
bókasafninu í Reykjavík árið 1924, eftir að
Héðinn Valdimarsson hafði sett fram tillögu
um það. Til að byrja með var enginn fastur
starfsmaður í þessu heldur sá sem hafði tíma
til að sinna safninu. Mjög slæm meðferð var
á bókunum, aðallega sökum þess að ís-
lenskir sjómenn þvoðu sér um hendurnar
upp úr lýsi. Árið 1931 höfðu verið útbúin 17
bókasöfn fyrir skip. í þeim voru flestar nýjar
íslenskar bækur og einnig eldri bækur. Ekki
var þó mikið af ljóðabókum eða leikritum.
Eitthvað var af þýddum skáldsögum, en
mjög lítið af bókum á erlendum tungumál-
um. Það sem var á erlendum málum var á
dönsku. Ólafur Friðriksson gefur þá skýr-
ingu að langt muni vera þangað til að ís-
lendingar fari að lesa ensku. Bækurnar voru
settar í kassa eins og gert er nú á dögum.
Borgarbókasafn Reykjavikur veitir 84
skipum þessa þjónustu. í hverjum kassa eru
40 bækur og geta skipin fengið frá 1 upp í 3
kassa í hvert sinn. Bækumar eru valdar af
starfsfólki Bbs. Til að geta fengið bókakassa
lánaðan um borð í skip þarf að fylla út
ábyrgðareyðublað þar sem skrifað er nafn
útgerðarfélagsins, nafn og númer skipsins.
Þá er einnig sett á þennan seðil nafn um-
sjónarmanns um borð. Síðan þarf starfs-