Dagblaðið Vísir - DV - 01.12.1981, Qupperneq 4

4
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1981.
ÍSLAND OG VÍGBÚN-
AÐUR STÓRVELDANN A
Sökum tækniþróunar í gerð víg-
véla hefur hernaðarhlutverk íslands
breytzt mikið frá því að bandarískt
herlið settist að hér á landi árið 1951.
Á þeim árum var hernaðarlegt mikil-
vægi landsins fyrir Vesturveldin
fólgið í því að vera hlekkur í
samgöngum á milli Bandaríkjanna og
Evrópu, auk þess að vera útstöð
fyrir sprengju- og orrustuflugflota
Bandaríkjanna.
Um og eftir 1960 var farið að
vopna kafbáta eldflaugum, sem
skjóta mátti neðansjávar. Kafbát-
arnir urðu sífellt mikilvægari fyrir
hernaðar- og varnarkerfi risaveld-
anna. Við þetta breyttist hernaðar-
hlutverk íslands og Keflavíkurstöðin
varð ein mikilvægasta kafbáta-
varnarstöð Bandaríkjanna og skot-
marksgildi hennar jókst að sama
skapi. /
Þrátt fyrir staðsetningu íslands þá
eru það fyrst og fremst herstöðvar og
hernaðarmannvirki sem hafa eitt-
hvert gildi sem skotmörk, enda miða
hernaðaraðgerðir að því að lama
hernaðarmátt andstæðingsins. Loran
C stöðin sem staðsett er í Gufuskál-
um á Snæfellsnesi er hernaðarlega
mikilvæg fyrir kafbáta búna
kjarnavopnum. Teljast verður þvi
fullvíst að auk Keflavíkurflugvallar
verði hún skotmark í upphafi styrj-
aldar.
Afleiðingar
kjarnorkuárásar
á ísland
Manntjón sem hlytist af kjarn-
orkuárás er háð ýmsum skilyrðum
s.s. sprengjustærð, í hvaða hæð
sprengjan spryngi, vindátt o.fl. Þótt
ekki yrði varpað öflugri sprengju á
viðkomandi svæði en svo að dygði til
að eyðileggja það og engin kjarn-
orkuvopn væru þar fyrir.er ljóst að
manntjónið yrði gífurlegt.
Yrði kjarnorkusprengju varpað á
Keflavikurflugvöll gæti mannskað-
inn orðið u.þ.b. 53% þjóðarinnar
miðað við algengustu vindátt. Þegar,
sprengjan spryngi myndaðist eldsúla
sem væri 270 sinnum bjartari en sólin
og allir sem á hana horfðu hlytu
varanlega blindu af. f allt að 18—20
km fjarlægð fær fólk sem ekki er í
skjóli a.m.k. 2 stigs bruna og flestir
þeirra, ef ekki allir, létu fljótlega
lífið. Geislavirkra efna gætir lengi í
jarðvegi eftir að hættan er liðin hjá
og geta þau valdið bein- og blóð-
krabbameini, erfðagöllum, aukinni
tíðni illkynja æxla o.fl.
Yrði kjarnorkuárás gerð á Loran
LC stöðina í Gufuskálum, myndu
allir í u.þ.b. 5 km. fjarlægð farast
vegna höggs og hita og vel flestir
innan 16 km. fjarlægðar. Innan þessa
svæðis eru Rif, Hellissandur og
Ólafsvík.
Hvað er til varnar?
Hættan sem vofir yfir heiminum er
svo nálæg og geigvænleg að hvert
mannsbarn á jörðinni ætti að gera
allt sem i þess valdi stendur til að
stöðva þennan hildarleik.
Þær raddir heyrast að þótt kjarn-
orkuvopn séu til staðar og sífellt sé
verið að fjölga þeim, þá komi þeim
aldrei til með að verða beitt þar sem
það hefði í för með sér svo hrikalegar
afleiðingar. Hlutverk þeirra sé aðeins
að hræða, þ.e. þau séu ekkert annað
en þægilegt tæki til að halda and-
stæðingnum í skefjum. Þetta er hin
mesta firra eins og allir, sem vildu,
ættu að sjá. Þegar vélbyssan var fyrst
búin til töldu margir að eftir
það myndu menn ekki heyja stríð þar
sem það hefði slik fjöldamorð i för
með sér. Þegar Nobel fann upp dýna-
mítið hélt hann af sömu ástæðum
að það gerði stríð óhugsandi. Nú
heyrast þessi rök notuð um kjarn-
orkuvopn, jafnvel þótt þeim hafi
verið beitt sbr. Hiroshima og Naga-
sagi. Eins og áður eru þau rök blekk-
ing ein. Eigi hræðslan að virka, er
ekki nóg að hafa efni á að nota
kjarnorkuvopn, það þarf einnig að
hafa vilja til þess og mótherjinn þarf
að vita það.
Nú verður fjöldanum æ ljósara að
afvopnun verður ekki komið til leiðar
undir forystu stórveldanna, enda vex
styrjaldarhættan stöðugt sökum sam-
keppni þeirra um völd og áhrif. Á
tímum þegar slökunarviðræður stór-
veldanna eru komnar í hnút og víg-
búnaðurinn eykst með degi hverjum
er krafan um kjarnorkuvopnalaus
svæði ný leið í baráttunni fyrir
afvopnun. Sú leið er mikilvæg varð-
andi takmörkun og útbreiðslu kjarn-
orkuvopna, enda á hún að tryggja að
svæðin verði laus við kjarnorkuvopn
bæði á stríðs- og friðartimum,
ásamt viðurkenningu stórveldanna á
slíkum svæðum. Kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd væri því mikilvægt
skref í átt til afvopnunar, skref
sem ekki yrði stigið til fulls fyrr en
hinu endanlega markmiði væri náð
sem er kjarnorkuvopnalaus al-
heimur.
Varðandi kröfuna um kjarnorku-
vopnalaus Norðuriönd vilja ýmsir
benda á að þar sem þau lönd sú þegar
kjarnorkuvopnalaus þá sé þetta ekki
raunhæf krafa. í þjóðréttarlegum
skilningi eru Norðurlönd þó alis ekki
kjarnorkuvopnalaus. Til þess vantar
alla lögfestingu, alþjóðlegar trygg-
ingar og formlegt eftirlit. Auk þess
eru ísland, Noregur og Danmörk
tengd inn í kjarnorkuvígbúnaðar-
kerfi NATO og öll aðstaða er fyrir
hendi í þeim löndum til að taka á
móti kjarnorkuvopnum.
ísland með í kröfunni
um kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd
Taki krafan um kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd ekki til eyþjóðanna
Islands, Færeyja og Grænlands eins
og borið hefur á siðustu mánuði,
hlýtur það að hafa í för með sér auk-
inn átroðning stórveldanna á þær
þjóðir.
En hvað liggur að baki þessari
aðskilnaðarstefnu? Tvö meginrök
hafa verið færð fyrir henni. Annars
vegar hefur verið bent á að eyríkin
hafi ekki sýnt þessum málum áhuga.
Hins vegar að þau séu í svo miklu
ríkara mæli bandingjar stórvelda-
hagsmuna en meginlöndin fjögur.
Hvað áhugann varðar þá er það
því miður rétt að þessi umræða hefur
ekki verið nægileg a.m.k. ekki hér-
lendis. Hvað varðar tengsl eyríkianna
við stórveldin þá hefur verið réttilega
á það bent að ekki sé slíkur munur á
hernaðarlegri stöðu íslands og
Noregs að Noregur hljóti að verða
talinn með sem eðlilegur hluti kjarn-
orkuvopnalauss svæðis, en ísland
ekki. Kjarnorkuvopnakerfi beggja
landanna er mikilvægt fyrir NATO
og skiptir þá ekki sköpum fyrir þá
umræðu þótt á íslandi sé bandarískur
her, en ekki í Noregi. Þá virðist það
nokkuð hræsnisfullt ef danska
stjórnin vill gera sitt eigið land að
kjarnorkuvopnalausu svæði en halda
Færeyjum og Grænlandi, sem eru þó
hluti danska ríkisins, fyrir utan þá
kröfu.
Við verðum að gera okkur grein
fyrir mikilvægi þess að halda á lofti
kröfunni um kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd og megum þá ekki
gleyma hafinu, þar sem vígbúnaður-
inn er hvað mestur um þessar
mundir. Við verðum að leggja
áherzlu á kjarnorkuvopnalausa fisk
veiðilögsögu og spyrna gegn ætlun
Reagans um að efla flotastyrk sinn á
N-Atlantshafi. Hafið í kringum
okkur er morandi af kafbátum, bæði
sovézkum, bandarískum, brezkum
og frönskum og við þurfum ekki að
draga það í efa að þeir séu með kjarn
orkuvopn innanborðs. Meðan við
erum með bandaríska herstöð á
landinu þá á það ekki að koma okkur
á óvart þótt rússneskir kafbátar séu
Kjallarinn
Guðbjörg Linda
Rafnsdóttir
að sniglast í kringum landið eins og
einn þingmanna okkar virðist fyrst
nú hafa verið að uppgötva.
Okkur ætti öllum að vera það ljóst
hvaða hrikalegu afleiðingar það
hefði fyrir framtíð íslenzku þjóðar-
inar ef kjarnorkuslys ætti sér stað á
miðunum. Grundvellinum yrði gjör-
samlega kippt undan atvinnugreinum
landsins. Við íslendingar eigum að
gera friðun N-Atlantshafsins að ský-
lausri kröfu okkar og setja á fót
alþjóðlega stofnun sem hefði á
höndum eftirlit með því svæði.
Hefjumst handa
Við erum á leið inn i hættulegasta
áratug mannnkynssögunnar þar sem
þriðja og ægilegasta heimsstyrjöldin
verður æ óumflýjanlegri. Smærri
þjóðir s.s. ísland verða að upphefja
sjálfstæði sitt og taka eigin ákvörðun
um það hvort þeim verði fórnað á
altari kjarnorkubáls. Næstu 1—2
árin geta verið afgerandi varðandi
þróun mála. Því megum við ekki
lengur bíða aðgerðarlaus, heldur
verðum við að taka strax saman
höndum og sameinast um kröfuna
gegn kjarnorkuvígbúnaði. Smáríkj-
um og ríkjaheildum ber að setja þá
kröfu á oddinn, einkum Evrópuríkj-
um sem þegar eru orðin gísiar í
hildarleik stórveldanna. Við erum
ekki mikils megnug ef við stöndum
ein, en stöndum við saman þá getum
við verið viss um árangur.
Helgum fullveldisdeginum þessa
mikilvægu umræðu. Þetta er
spurning um framtíð íslenzku þjóðar-
innar og reyndar mannkynsins alls.
Mætum i Háskólabíó 1. des kl.
14.00. Þar mun 1. des nefnd stúdenta
standa fyrir dagskrá undir kjör-
orðinu KJARNORKUVÍGBUN-
AÐUR: HELSTEFNA EÐA LÍFS-
STEFNA? Látum það verða upphaf
baráttu okkar en ekki endi.
Guðbjörg Linda Rafnsdóttir
^ „Meöan við erum meö bandaríska her-
stöð á landinu þá á það ekki að koma
okkur á óvart þótt rússneskir kafbátar séu að
sniglast í kringum landið, eins og einn þing-
manna okkar virðist fyrst nú hafa verið að
uppgötva,” segir Guðbjörg Linda Rafnsdóttir
meðal annars í kjallaragrein sinni. Hún hvetur
jafnframt fólk til að mæta á 1. desember dag-
skrá stúdenta í Háskólabói í dag, en kjörorð
hennar er: Kjarnorkuvígbúnaður: Helstefna
eða lífsstefna?
Svarthöfði Svarthöfði Svarthöfði Svarthöfði
Orkan úr Blöndu á annað landshorn
Þá er loksins búið að upplýsa að
Blanda skuli verða fyrsti virkjunar-
kostur af þremur, og má það þykja
nokkrum tiðindum sæta svona fijótt
á litið. En sá böggull fylgir skamm-
rifi, að láti bændur í innsveitum
Skagafjarðar og innsveitum Auslur-
Húnavalnssýslu nokkuð í sér heyra
til andmæla, verður fyrsli virkjunar-
kostur óðara fluttur austur í Fljóts-
dal. Með þessa hótun yfir höfði sér
verða bændur að taka ákvörðun sína,
og er þar aðeins um að ræða að
hrökkva eða stökkva út i virkjun,
sem þannig verður hagað, að ekkerl
tillil er tekið til hagsmuna stórra
byggðarlaga hvað beitiland snertir.
Hógværar óskir Páls Pétursson, al-
þingismanns á Höllustöðum, þess
efnis, að uppistöðulónum verði
markaður bás eftir því sem unnt er,
svo þau flæði ekki viða vegu, er
hafnað.
Bændur í innsveilum Skagafjarðar
og Húnavalnssýslu eru auðvitað ekki
á móli framförum, en þeim þykir
eðlilega hart að þurfa að umbylta
búnaðarháttum sinum í skyndingu
vegna þess að stórir hlutar sumar-
beitar fyrir sauðfé þeirra verður af
þeim tekið. Þeir hefðu viljað mæta
framkvæmdavaldinu einhvers staðar
á miðri lcið. Þess er hins vegar enginn
kostur. I.itur því út fyrir að bændur
muni sættast á orðinn hlut, og ekki
leggjast gegn Blönduvirkjun í þeirri
mynd, sem hún er fyrirhuguð, fyrst
tilkynnt hefur verið að hún skuli
fyrsti virkjunarkostur verði áætlun-
um í engu andmælt. Þetta er auðvit-
að gróf hótun og sýnir litinn skilning
á viðhorfum bænda. En hvað eru
nokkrir bændur og búfénaður
þeirra?
Nú fylgir þvi mikil atvinna að láta
virkja og munu þeir sem búa í þétt-
býliskjörnum þessara héraða líta
glaðlega til miskunnarverksins á
sumarbeitilöndum Skagfirðinga og
Húnvetninga. Auk þess fá þessi
héruð, eða einstakir hreppar þeirra,
stórauknar tekjur af virkjuninni eftir
að hún er komin í gang. Allt þykir
þetla heldur jákvætt og er það sjálf-
sagt. En furðulegt má kalla, ef svo
fcr sem framkvæmdavaldið vill, að
engin stóriðja eigi að fylgja virkjun-
inni í þessum héruðum. Hana virðist
eiga að setja niður á Austfjörðum.
Og það er auðvitað hún sem mestu
máli skiptir tekjulega séð fyrir
byggðarlögin.
Þannig er hugmyndin að (aka
Blöndu og virkja hana fyrst, og
ræður þar auðvitað mestu, að
Blönduvirkjun er langsamlcga ódýr-
ust. En héruðin, sem liggja að
Blöndu og hafa haft ómældar nyljar
af sumarbeit í nágrenni hennar, eiga
engar nytjar að hafa af virkjuninni.
Með þessu á víst að sætta þá á málið,
sem vilja virkjun í Fljótsdal, þótt það
sé dýrari kostur, með því að lofa
þeim stóriðjunni, sem fengin er fyrir
virkjun Blöndu.
Þetta eru löðurmannlegar aðfarir.
Fyrst er bændum sagt að samþykkja
eða neita, og samþykki þeir, sem er
líklegt, að ræna héruðin, Skagafjörð
og Húnavatnssýslur möguleika á
stóriðju. Siðaðir menn hegða sér ekki
svona. Þeir láta ekki virkja oni beiti-
löndum bænda til þess eingöngu að
flytja orkuna á annað landshorn.
Auðvitað eiga Skagfirðingar og Hún-
vetningar að njóta góðs af þcirri stór-
iðju sem hlýtur að fylgja Blöndu-
virkjun.
Næg aðstaða er víða á svæðinu til
að koma upp stóriðju, enda eru
héruðin breið og vindasöm, öfugt við
Eyjafjörð, þar sem menn fundu út að
mengun fyki ekki burt frá stóriðju-
veri. Skagfirðingar geta því, ásamt
Húnvetningum, gert út á vatn og
vinda i stóriðjumálum án þess að upp
þurfi að vekjast sá hópur manna, sem
hingað til hefur talið nóg að virkja
vötnin, en minna hugsað um notkun-
ina fyrir ragmagnið, enda hefur þeim
löngum verið súrt í augum í stóriðju-
málum.
-Svarthöfði